Ποιον «προσβάλει» ο σταυρός στο Άουσβιτς;

Έχει copyright ο ανθρώπινος πόνος; Ο άγνωστος «πόλεμος του σταυρού» του Άουσβιτς*

Σχ. ΚΟ: Η 27 Ιανουαρίου έχει καθιερωθεί με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών το 2005, ως «Διεθνής Μέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος». Η 27η Ιανουαρίου του 1945 ήταν η μέρα κατά την οποία απελευθερώθηκε από τους Σοβιετικούς, το στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Στην Ελλάδα με το Νόμο 3218/2004, καθιερώθηκε η 27η Ιανουαρίου ως «Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος».

Αύγουστος 1998: Την «απογοήτευσή» του εκφράζει ο αρχιραβίνος της Πολωνίας, Pinchas Menachem Joskowicz, με την απόφαση των Ρωμαιοκαθολικών επισκόπων, να βάλουν ένα μεγάλο Σταυρό ως μνημείο, ακριβώς έξω από το πρώην ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς.

Οι επίσκοποι είχαν ζητήσει τότε να απομακρυνθούν οι δεκάδες σταυροί στην περιοχή, σε μια κίνηση να βρεθεί μία λύση στο πρόβλημα που είχε προκύψει μεταξύ Εβραίων και Πολωνών Καθολικών Ακτιβιστών.

Σε έκτακτη συνεδρίαση των Πολωνών Καθολικών επισκόπων, οι επίσκοποι είπαν ότι ήθελαν να παραμείνει ένας μεγαλύτερος σταυρός ως μνημείο για τους καθολικούς που ήταν θύματα των Ναζί.

Ο Ραβίνος Joscowicz είπε ότι οι επίσκοποι θα έπρεπε να καταλάβουν τον «πόνο» που προκαλεί αυτό στους Εβραίους, οι οποίοι απαγορεύεται να προσεύχονται στην παρουσία του ενός σταυρού.

Αρκετές εβραϊκές ομάδες επίσης, είχαν αντιδράσει στην παρουσία του σταυρού η οποία, είπαν, ήταν «ενοχλητική» και «προκαλούσε» τη μνήμη των Εβραίων που σκοτώθηκαν στο στρατόπεδο και ζήτησαν να αφαιρεθεί. Ισχυρίστηκαν ότι «κυρίως Εβραίοι» είχαν σκοτωθεί στο Άουσβιτς και απαίτησαν τα «θρησκευτικά σύμβολα» να κρατηθούν μακριά από την περιοχή.

Οι Καθολικοί απάντησαν οι άνθρωποι που σκοτώθηκαν στο Άουσβιτς Ι ήταν κυρίως Πολωνοί καθολικοί. (Επιπλέον, το Άουσβιτς Ι είναι η τοποθεσία του μαρτυρίου του καθολικού αγίου Maximilian Kolbe).

Ο μεγάλος ξύλινος σταυρός πάνω από την τοποθεσία του Άουσβιτς είχε στηθεί σε μια ιστορική λειτουργία που έγινε από τον Πάπα Ιωάννη Παύλο ΙΙ, το 1979, για τον εορτασμό του σημείου όπου 152 Πολωνοί κρατούμενοι είχαν πυροβοληθεί από τους Ναζί το 1941.

Τον Μάρτιο του 1998, ο αρμόδιος για τις σχέσεις με την εβραϊκή διασπορά, Krzysztof Sliwinski, αναφέρθηκε σε μια γαλλική εφημερίδα λέγοντας ότι ο σταυρός θα πρέπει να αφαιρεθεί, γιατί η παρουσία του δηλώνει «ασέβεια» στην εβραϊκή κληρονομιά στο Άουσβιτς. Στο τέλος του Μαρτίου 1998, πρόσωπα από την Πολωνική κυβέρνηση και από μη κυβερνητικές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένων τότε του Διευθυντή του Γραφείου του Πρωθυπουργού Wiesław Walendziak, 130 Αντιπροσώπων της Βουλής (Sejm), 16 γερουσιαστών, του πρώην προέδρου Λεχ Βαλέσα, του Καρδινάλιου Jozef Glemp, και του Αρχιεπίσκοπου του Γκντανσκ Tadeusz Rokoczy, δήλωσαν την αντίδρασή τους στην αφαίρεση του σταυρού.
Ο σταυρός είναι ορατός από το Πεδίο (μπλοκ) 11 του πρώην στρατοπέδου και αποτελεί το χώρο όπου Πολωνοί πολιτικοί κρατούμενοι (συμπεριλαμβανομένων καθολικών ιερέων) και αργότερα Εβραίοι κρατούμενοι δολοφονήθηκαν από τους Ναζί. Ο ηγέτης των ‘Υπερασπιστών του Σταυρού’ του Πάπα, Kazimierz Świtoń, και ο Mieczysław Janosz, ηγέτης της ‘Ένωσης των Θυμάτων Πολέμου’, οι οποίοι μίσθωσαν τη γη επί της οποίας στήθηκε ο σταυρός, μοίρασαν φυλλάδια που δήλωναν την αντίθεσή τους στη μετακίνηση του σταυρού.

Τον Αύγουστο του 1998, πάνω από 200 μικροί σταυροί ‘φυτεύτηκαν’ στην περίμετρο του Άουσβιτς από Πολωνούς καθολικούς και εθνικιστικές ομάδες σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τα σχέδια της απομάκρυνσης του μεγαλύτερου σταυρού.

Παρά τις εβραϊκές διαμαρτυρίες, επιπλέον σταυροί προστέθηκαν.

Ο ηγέτης των Πολωνών εθνικιστών που φύτεψαν τους σταυρούς ορκίστηκε να «καεί ζωντανός» παρά να αφήσει να τους διαλύσουν.

«Αυτή είναι η δική μας χώρα», έλεγαν οι Πολωνοί. «Έχετε εσείς την δικιά σας χώρα και εμείς έχουμε την δικιά μας. Εάν θέλουμε να βάλουμε ένα σταυρό στην χώρα μας θα βάλουμε».

Στην πραγματικότητα, ο τόπος όπου οι περισσότεροι από τους Εβραίους σκοτώθηκαν δεν είναι στο κύριο στρατόπεδο του Άουσβιτς, με την ονομασία Άουσβιτς Ι, όπου οι χριστιανικοί σταυροί τοποθετήθηκαν, αλλά στο Άουσβιτς ΙΙ, το τεράστιο θυγατρικό στρατόπεδο, τρία χιλιόμετρα από το στρατόπεδο Άουσβιτς I. Το Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου είναι το πιο γνωστό, και όλο το συγκρότημα τώρα ονομάζεται στρατόπεδο Άουσβιτς-Μπίρκεναου.

Τον Μάιο του 1999, το Κοινοβούλιο ψήφισε ένα νόμο για την προστασία όλων των χώρων των πρώην στρατοπέδων της χώρας. Η κυβέρνηση προέβη σε διαβούλευση με διεθνείς εβραϊκές οργανώσεις στην προετοιμασία του νόμου, ο οποίος έδωσε στην κυβέρνηση τη δύναμη που χρειαζόταν για να επιλύσει το ζήτημα των «νέων σταυρών».

Στα τέλη Μαΐου του 1999, ο Świtoń (φωτο) ανακοίνωσε ότι είχε βάλει εκρηκτικά κάτω από το χώρο όπου ήταν οι σταυροί και ότι θα τα πυροδοτούσε αν η κυβέρνηση προσπαθούσε να αφαιρέσει τους σταυρούς ή αυτόν από την περιοχή. Οι αστυνομικοί συνέλαβαν γρήγορα τον Świtoń για κατοχή εκρηκτικών υλών και για δημόσιες απειλές. Μετά τη σύλληψή του Świtoń, η Τοπική Αυτοδιοίκηση αφαίρεσε τους σταυρούς και τους πήγε σε ένα κοντινό μοναστήρι Φραγκισκανών, υπό την επίβλεψη του τοπικού επισκόπου, και απέκλεισε την περιοχή για να αποτρέψει την ανέγερση επιπλέον σταυρών. Ο ‘Σταυρός του Πάπα’ δεν έχει απομακρυνθεί από την περιοχή προς το παρόν.

Από την πρώτη μέρα που άνοιξε το κύριο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, τον Ιούνιο του 1940, έγινε ο τόπος όπου στέλνονταν Πολωνοί πολιτικοί κρατούμενοι. Καθολικές θρησκευτικές εικόνες σκαλίστηκαν με νύχια πάνω στους τσιμεντένιους τοίχους των υπόγειων κελιών στο Άουσβιτς από Πολωνούς αγωνιστές που φυλακίστηκαν εκεί. Ήταν κυρίως καθολικοί πολιτικοί κρατούμενοι που οδηγήθηκαν στο γυμνό μαύρο τοίχο του Άουσβιτς και εκτελέστηκαν με έναν πυροβολισμό στο λαιμό. Ήταν φωτογραφίες Πολωνών καθολικών κρατουμένων που ‘έντυσαν’ τους τοίχους των διαδρόμων, το 1998 όταν τα κτίρια του πρώην στρατοπέδου του Άουσβιτς μετατράπηκαν σε μουσείο.

Για τον πολωνικό λαό, που είναι 98% καθολικοί, το Άουσβιτς-Μπίρκεναου είναι το μέρος όπου όχι ένας, αλλά δύο, καθολικοί άγιοι πέθαναν ως μάρτυρες. Τόσο ο πατέρας Maksymilian Kolbe, ένας καθολικός ιερέας όσο και μια καλόγρια από το Τάγμα των Καρμελιτών με το όνομα Edith Stein οδηγήθηκαν στο θάνατο στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου και έχουν αγιοποιηθεί από την Καθολική Εκκλησία. Το κελί της φυλακής στο πεδίο 11 στο κύριο στρατόπεδο του Άουσβιτς, στο οποίο ήταν φυλακισμένος ο π. Kolbe που προσφέρθηκε εθελοντικά να πεθάνει για να σώσει τη ζωή ενός συναδέλφου του αιχμαλώτου, είναι τώρα ένα καθολικό ιερό. Το 1998, οι σταυροί τοποθετήθηκαν μπροστά από το πλευρικό τοίχωμα του Πεδίου 11 του κτιρίου, όπου ο π. Kolbe φυλακίστηκε σε ένα «κελί πείνας».

Στην φωτογραφία: το εσωτερικό του κελιού αριθ. 18, όπου ο π. Kolbe αφέθηκε να πεθάνει. Στον τοίχο είναι μια αναμνηστική πλάκα. Αυτό το κελί είναι πάντα στολισμένο με φρέσκα λουλούδια, αλλά προσέξτε ότι δεν υπάρχει σταυρός εδώ, καθώς αυτό το κτίριο είναι μέσα στο κεντρικό στρατόπεδο του Άουσβιτς, το οποίο είναι πλέον μουσείο.

Η Edith Stein γεννήθηκε Εβραία και ήταν άθεη, αλλά ασπάστηκε τον καθολικισμό και έγινε μοναχή Καρμελίτισα με το όνομα αδελφή Benedicta του Σταυρού. Λόγω του ότι ήταν Εβραία, οδηγήθηκε στους θαλάμους αερίων στο μικρό εξοχικό σπίτι γνωστό ως Bunker 2 στο Μπίρκεναου στις 9 Αυγούστου 1942. Αγιοποιήθηκε από την Καθολική Εκκλησία, τον Οκτώβριο του 1998.

Το ξεκίνημα του «Πολέμου των Σταυρών» άρχισε το 1979, όταν χριστιανοί καθολικοί ανήγειραν ένα σταυρό στα ερείπια του Bunker 2, (φωτο) μετά την ανακοίνωση από τον Πάπα ότι είχε ξεκινήσει η διαδικασία αγιοποίησης. Οι Εβραίοι τότε ανήγειραν το σύμβολο με το Αστέρι του Δαβίδ και μετά άρχισαν οι σταυροί να πολλαπλασιάζονται καθώς και τα αστέρια: ο πόλεμος είχε αρχίσει.

Ήταν οι μοναχές που τοποθέτησαν το πρώτο σταυρό στο κεντρικό στρατόπεδο του Άουσβιτς το 1988, κοντά στο οποίο ήταν το μοναστήρι τους, ακριβώς έξω από τα τείχη του στρατοπέδου και λίγα μόνο μέτρα από το λάκκο όπου 152 Πολωνοί Καθολικοί εκτελέστηκαν από τους Ναζί. Το 1984, οι μοναχές μεταφέρθηκαν στο τούβλινο κτίριο, που φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία, το οποίο στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε ως θέατρο. Όταν το στρατόπεδο του Άουσβιτς τέθηκε σε λειτουργία, αυτό το κτίριο ήταν το μέρος όπου οι Ναζί αποθήκευαν τα κουτιά του Zyklon-B, το αέριο που χρησιμοποιήθηκε για την απολύμανση των ρούχων και την δολοφονία των Εβραίων στους θαλάμους αερίων. Ο τόπος όπου ανεγέρθηκε ο σταυρός το 1988 είναι στα δεξιά αυτού του κτιρίου, αλλά εκτός της εμβέλειας της κάμερας. Όμως οι μοναχές υποχρεώθηκαν να εκκενώσουν το κτίριο, ύστερα από διαμαρτυρίες και πιέσεις των Εβραίων της Αμερικής, και τώρα ζουν σε ένα νέο μοναστήρι που χτίστηκε για αυτές.

Στην πάνω φωτογραφία : το Θέατρο όπου παλαιότερα ζούσαν οι καλόγριες.

Μεταξύ των εβραίων της Αμερικής που ξεσηκώθηκαν ήταν και ένας Ραβίνος της Νέας Υόρκης, ο Avi Weiss, πρόεδρος της AMCHA, του Συνασπισμού των Εβραϊκών Ανησυχιών (Coalition of Jewish Concerns), ο οποίος κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του Συμβουλίου του Αμερικάνικου Μουσείου Μνήμης του Ολοκαυτώματος, για το θέμα των σταυρών, ύψωσε τους τόνους υποστηρίζοντας ότι «καμία ανοχή δεν πρέπει να υπάρχει σε χριστιανικά σύμβολα».

Επίσης κατηγόρησε τη διοίκηση του Μουσείου ότι δεν έχουν κανένα δικαίωμα να διαπραγματεύονται διεθνείς συμφωνίες και είπε ότι θα συνεργαστεί με το αμερικανικό Κογκρέσο προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι τα ομοσπονδιακά κεφάλαια χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την εκπλήρωση της εντολής του Μουσείου για «εκπαίδευση και μνήμη».

Ο Miles Lerman, πρόεδρος του συμβουλίου του Μουσείου, ήταν ο επικεφαλής της συμμαχίας εβραϊκών ομάδων που διαπραγματεύονταν με την κυβέρνηση της Πολωνίας. Στην συμμαχία ήταν η Αμερικανική Εβραϊκή Επιτροπή (American Jewish Committee), η Αμερικάνικη Συγκέντρωση Επιζώντων του Ολοκαυτώματος, η Anti-Defamation League, το Ίδρυμα Ronald S. Lauder, το World Jewish Congress και το Yad Vashem Μουσείο του Ολοκαυτώματος στο Ισραήλ.

Ο Weiss, που είναι ‘μοντέρνος’ ορθόδοξος ραβίνος και ακτιβιστής κατά του αντισημιτισμού, πήγε στην Πολωνία μαζί με άλλους Εβραίους που είχαν ντυθεί με ρούχα που φορούσαν οι κρατούμενοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης (στο Ισραήλ, με πρόσφατο νόμο αυτό απαγορεύεται) και διαμαρτυρήθηκαν για το μοναστήρι στο Άουσβιτς, φωνάζοντας αντι-ναζιστικά συνθήματα, πριν τους απομακρύνουν κάποιοι εργάτες. Στην φωτογραφία ο Weiss σε διαμαρτυρία κατά της ταινίας "Τα Πάθη του Χριστού" του Mel Gibson, μαζί με άλλους που είναι πάλι ντυμένοι με τις στολές των κρατουμένων.


Σχ. ΚΟ: Σημειώνεται, ότι πιέσεις τότε μεταξύ άλλων, είχε ασκήσει και ο Αμερικανο-Εβραίος συγγραφέας και καθηγητής Elie Wiesel, με το χαρακτηριστικό σύνθημα ‘Remove the crosses!’ (‘Απομακρύνετε του σταυρούς!’). Ο Wiesel, επιζών του Ολοκαυτώματος, έχει βραβευθεί με Nobel Eιρήνης. (Το 2004 ήρθε και μίλησε στην Αθήνα με θέμα «Προς έναν πολιτισμό με βάση τα Aνθρώπινα Δικαιώματα και την αποδοχή του άλλου». Στην εκδήλωση, όπως ανέφερε η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ είχαν παραβρεθεί ο Aμερικανός πρέσβης Thomas Miller, η Mαργαρίτα Παπανδρέου, σε μια από τις σπάνιες εμφανίσεις της, ο σκηνοθέτης Jules Dassin, ο πρόεδρος του Kεντρικού Iσραηλιτικού Συμβουλίου Mωυσής Kωνσταντίνης κ.α.). Ο βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης Wiesel, όπως και ο δήμαρχος της Ιερουσαλήμ Teddy Kollek, ήταν μεταξύ των «προσωπικοτήτων» στις ΗΠΑ, που πίεζαν το 1993, τον Μπιλ Κλίντον να βομβαρδίσει τους Σέρβους και να υπερασπιστεί τους Μουσουλμάνους της Βοσνίας που «υπέφεραν ένα Άουσβιτς», όπως έλεγε. Πάνω δημοσιεύματα εκείνης της εποχής. Στην δεύτερη φωτογραφία, ο Wiesel μαζί με τον Κλίντον.

Επίσης υπάρχει ένα μοναστήρι λίγο έξω από τα τείχη του πρώην στρατοπέδου συγκέντρωσης του Νταχάου, μόνο λίγα μέτρα από το εβραϊκό μνημείο που κτίστηκε αργότερα. Το μοναστήρι στο Νταχάου έχει μια είσοδο μέσω ενός από τους πύργους φρουράς στο πρώην στρατόπεδο και είναι ανοικτό για τους τουρίστες που επισκέπτονται το πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Οι Εβραίοι διαμαρτυρήθηκαν και για το εν λόγω μοναστήρι. Εκεί κοντά είναι και ένα προτεσταντικό παρεκκλήσι και ένα καθολικό παρεκκλήσι. Σήμερα δεν υπάρχουν καθόλου χριστιανικοί σταυροί ή σύμβολα οποιουδήποτε είδους στην κορυφή των παρεκκλησίων στο Νταχάου, αν και το κοντινό εβραϊκό μνημείο στην κορυφή έχει τη Menorah (Επτάφωτη Λυχνία) και το αστέρι του Δαβίδ στην πύλη εισόδου.


ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ / Πηγές: ΕΔΩ, ΕΔΩ, ΕΔΩ και ΕΔΩ (* αφορμή για να ασχοληθώ με το θέμα που δεν γνώριζα: από ΕΔΩ) Η φωτογραφία στην αρχή είναι από το βιβλίο "The Crosses of Auschwitz: Nationalism and Religion in Post Communist Poland"