Προστριβές και επεισόδια των αντιστασιακών ομάδων ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ στην κατεχόμενη Ελλάδα (Ιούνιος 1943)

o Ζέρβας και ο βρετανός αξιωματικός Myers

Ο αντισυνταγματάρχης Έντυ Μάγιερς ήταν αρχηγός της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στην ορεινή Ελλάδα την διετία 1942-1943. Χάρις την υψηλή αυτή θέση που κατείχε, γνώριζε από πρώτο χέρι την στρατιωτική και πολιτική κατάσταση που παρουσιάζε η ελληνική ύπαιθρος σε όλη αυτή την περίοδο. Είχε γνωρίσει προσωπικά όλους τους βασικούς πρωταγωνιστές (Βελουχιώτης, Ζέρβας, Τζίμας, Σαράφης, Ψαρρός), ενώ ο ίδιος καθόριζε σε πολύ μεγάλο βαθμό την Αγγλική πολιτική στην περιοχή. Γενικώς Μάγιερς τήρησε μια στάση που θα την χαρακτηρίζαμε ως "μη εχθρική" απέναντι στον ΕΛΑΣ. Παρά το γεγονός ότι σύντομα κατάλαβε πως το ΚΚΕ βρισκόταν πίσω από την οργάνωση αυτή, ο Μάγιερς αναγνώρισε επίσημα τον ΕΛΑΣ, τον χρησιμοποίησε στην ανατίναξη του Γοργοποτάμου, τον εξόπλισε και τον χρηματοδότησε γενναία με σκοπό να ενταθεί η αντίσταση κατά του Άξονα στην Ελλάδα. Πάντως είναι σίγουρο πως ο Μάγιερς ήταν αντικομμουνιστής και στις σχετικές αναφορές του στην υπηρεσία του στο Λονδίνο ανέφερε λεπτομέρειες για τον βαθύτερο πολιτικό χαρακτήρα του ΕΛΑΣ. Οι εν λόγω αναφορές όμως φαίνεται πως παρακρατούνταν από στρατιωτικούς και δεν προωθούνταν στους πολιτικούς τους προϊσταμένους, γεγονός που όταν ανακαλύφθηκε οδήγησε σε σχετική δικαστική έρευνα.

Όταν ξεκίνησαν οι προστριβές μεταξύ των ανταρτικών ομάδων ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ στην ορεινή Ελλάδα, ο Μάγιερς προσπάθησε και πέτυχε την υπογραφή μιας "Στρατιωτικής Συμφωνίας" που υποτίθεται πως υπέτασσε όλες τις ομάδες ανταρτών σε ένα κοινό στρατηγείο με έδρα το ορεινό Περτούλι. Στο κοινό στρατηγείο θα συμμετείχαν και Άγγλοι σύνδεσμοι με το Συμμαχικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Η υπογραφή του "συμφώνου" αυτού έγινε τον Ιούλιο του 1943, επέφερε μια προσωρινή εκεχερεία μεταξύ των δύο οργανώσεων, άλλα οι όροι του ίσχυσαν για 2-3 μήνες το πολύ. Όπως γίνεται φανερό είναι πολύ δύσκολο να αποτιμηθεί ποιός πρώτος ξεκίνησε την διένεξη. Είναι πάντως γεγονός ότι τις δύο οργανώσεις τις χώριζε η ακραία πολιτική αντίθεση αλλά και ένα αβυσσαλέο μίσος που είχε και προσωπικά - τοπικά χαρακτηριστικά. Ο ίδιος ο Μάγιερς μας δίνει μια γλαφυρή περιγραφή για την κατάσταση που επικρατούσε στην ελληνική ύπαιθρο την εποχή εκείνη.


"Την εποχή που υπογράφτηκε η "Στρατιωτική Συμφωνία", ο ΕΛΑΣ είχε ουσιαστικά στον έλεγχό του τα τέσσερα πέμπτα της ορεινής περιοχής της στεριάς. Η κυριαρχία του Ζέρβα περιοριζόταν στην Ήπειρο και την Ευρυτανία και όπου οι ομάδες του γειτόνευαν με τις ομάδες του ΕΛΑΣ, υπήρχαν πάντα προστριβές. Από το χειμώνα, ο Ζέρβας έκανε προσπάθειες να επεκτείνει τη σχετικά μικρή του περιοχή. Στα βόρεια όπου οι ομάδες του είχαν πάρει μέρος μαζί με τις ομάδες του ΕΛΑΣ στην καταστροφή του δρόμου της Καλαμπάκας, μόλις τελείωσαν οι επιχειρήσεις άρχισαν πάλι οι συγκρούσεις. Προς τα Δυτικά, κοντά στις Φιλιάτες, είχα ήδη αναγκαστεί να στείλω τον Κρίς (σημ: εννοεί φυσικά τον Γουντχάουζ) με αντιπροσώπους του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ για να αποκαταστήσει την τάξη και να αποτρέψει την απειλή μιας ευρύτερης αιματοχυσίας.

Στην Ανατολική άκρη της περιοχής του Ζέρβα, το ποτάμι του Αχελώου σχημάτιζε ένα φυσικό σύνορο που εμπόδιζε σε μεγάλο βαθμό τις διεισδύσεις των ανταγωνιζόμενων ομάδων. Στο νότο όμως, που ο Παπαϊωάννου είχε αφοπλιστεί ήδη μια φορά, και στην Ρούμελη όπου οι ομάδες του Ψαρού είχαν

Μέλη της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα

υποστεί την ίδια τύχη, γίνονταν πάντα φασαρίες. Λίγες μέρες πριν την υπογραφή της συμφωνίας από τον ΕΛΑΣ, είχα μάθει πως μερικά εφόδια που είχε ρίξει το Κάιρο ειδικά για τις ομάδες του Παπαϊωάννου , τα είχε αρπάξει ο ΕΛΑΣ της περιοχής. Είχα διατάξει τον Τζίμα να καλέσει τον αρχηγό αυτής στο Στρατηγείο μας για να περάσει από στρατοδικείο.

Γενικά το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ όταν είχε την ευκαιρία να επιτεθεί σε μια άλλη οργάνωση χωρίς να γίνει αντιληπτό από κάποιο Βρετανό αξιωματικό, προτιμούσε να κάνει αυτό από το να επιτεθεί στον εχθρό. Από την άλλη μεριά, ωστόσο, για να είμαστε δίκαιοι με το ΕΑΜ, θα πρέπει να προσθέσουμε ότι μόλις οι Βρετανοί αξιωματικοί γύριζαν την ράχη τους, μερικά κατώτερα στελέχη του ΕΔΕΣ, ξέροντας ότι μπορούσαν να υπολογίζουν στην ηθική μας συμπαράσταση, δεν παρέλειπαν να επιτίθενται στον ΕΛΑΣ. Οι Βρετανοί αξιωματικοί στην ορεινή Ελλάδα ήταν τόσο λίγοι, ώστε αναγκάζονταν να τρέχουν δεξιά και αριστερά στην Ελλάδα, για να διατηρούν την ειρήνη".


Ι. Β. Δ.

Πηγή

E.C.W. Myers, Η Ελληνική περιπλοκή, εκδόσεις Εξάντας

istorikathemata