Tο νοητικό σχήμα της επαναφοράς (άρθρο για την Καρυάτιδα)

N. Lygeros

Το νοητικό σχήμα της επαναφοράς δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό, όπως το προωθούν μερικοί αντίπαλοι της πατρίδας μας. Τα γλυπτά του Παρθενώνα κι η Καρυάτιδα του Ερεχθείου είναι μοναδικά κομμάτια του πολιτισμού, αλλά όχι τα μόνα θύματα της βαρβαρότητας.

Η πρόσφατη ανακοίνωση της Αιγύπτου το αποδεικνύει ipso facto. Δέκα - εννέα κομμάτια του τάφου του Toutânkhamon θα επιστραφούν από το Metropolitan Museum of Art της New York. Τα περισσότερα είναι θραύσματα, αλλά τέσσερα από αυτά παρουσιάζουν ένα ιστορικό ενδιαφέρον. Ανάμεσά τους υπάρχει ένα μπρούτζινο σκυλάκι, αλλά κι ένα στοιχείο από ένα μικρό βραχιόλι, το οποίο απεικονίζει μία σφίγγα. Αυτό το παράδειγμα επαναφοράς αρχαίου δεν είναι μοναδικό και βέβαια αυτό το νοητικό σχήμα δεν αφορά αποκλειστικά αυτήν την περίοδο.

Στα πλαίσια της συνάντηση κορυφής του G20, η Γαλλία αποφάσισε να επιστρέψει στην Κορέα, τα 297 χειρόγραφα βιβλία που βρίσκονται στην Bibliothèque nationale de France, τα οποία είχε αρπάξει το γαλλικό ναυτικό το 1866. Το συγκεκριμένο παράδειγμα αποτελεί και παραλλαγή της μεθόδου επαναφοράς, αφού η επιστροφή γίνεται με ανανεώσιμο δάνειο πενταετούς διάρκειας, δίχως ημερομηνία λήξης. Αυτή η μεθοδολογία επέτρεψε στη γαλλική κυβέρνηση να αποφύγει να παραβιάσει το νόμο περί εκφυλισμού των έργων, που ισχύει στη Γαλλία. Έτσι οι δύο λαοί βρήκαν μία έξυπνη λύση στο πρόβλημα που δυσκόλευε τις διπλωματικές τους σχέσεις. Η επίλυση έγινε και λόγω των πιέσεων που ασκήθηκαν στο πολιτικό πλαίσιο.

Το νοητικό σχήμα της επαναφοράς λειτουργεί και ενισχύεται με κάθε ανάλογη περίπτωση. Η μάχη του πολιτισμού βοηθάει και την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Κάθε πολιτισμός που ξεπέρασε τα στενά όρια των κοινωνιών του, για να προσφέρει το έργο στη συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας, πρέπει να γίνει σεβαστός από όλους μας. Κι ο μοναδικός τρόπος για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, είναι κάθε λαός της ανθρωπότητας να είναι υπεύθυνος για τη φύλαξη αυτού του θησαυρού.

Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να κινηθούμε και στις διεκδικήσεις μας όσον αφορά στα γλυπτά του Παρθενώνα και την Καρυάτιδα του Ερεχθείου. Το θέμα δεν είναι ούτε προσωπικό, ούτε εθνικό, αλλά ανθρώπινο και γι' αυτό το λόγο αφορά τόσο λίγο την κοινωνία και την καθημερινότητα. Όμως όσο το πρόβλημα της επαναφοράς δεν λύνεται με την μέθοδο της ενοποίησης, έχουμε το χρέος να παλεύουμε για να υλοποιηθούν τα πρώτα βήματα της δικαιοσύνης των πολιτισμών και της ανθρωπότητας, αλλιώς δεν έχει νόημα να μιλάμε για μέλλον, αφού του έκλεψαν το παρελθόν του.