Ένα νατοϊκό δομικό στοιχείο : η αρχή της ουδετερότητας

Ν. Λυγερός

Ένα νατοϊκό δομικό στοιχείο είναι η αρχή της ουδετερότητας. Αυτή η αρχή δεν έχει σχέση μόνο με αυτήν την ειδική συμμαχία. Είναι ένα βασικό θέμα που έρχεται σε εφαρμογή σε κάθε εσωτερική συμμετρική δομή. Η αρχή της ουδετερότητας εξασφαλίζει τη μη παρέμβαση σε κάθε εσωτερική διαμάχη. Σε θετικό πλαίσιο αυτή η προσέγγιση είναι όχι μόνο αποτελεσματική αλλά και παραγωγική. Διότι η ολική δομή δεν αναλώνεται με εσωτερικές τριβές. Ενώ σε αρνητικό πλαίσιο αυτή η μεθοδολογία είναι ευάλωτη. Πιο συγκεκριμένα, ένα αρνητικό στοιχείο μέσω της στρατηγικής του de facto και του πεδίου ορισμού του Clausewitz μπορεί να προκαλέσει συνειδητά προβλήματα και να υποχρεώσει όλο το σύστημα να εφαρμόσει την αρχή της ουδετερότητας. Κατά συνέπεια, με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύεται το νοητικό σχήμα του Wiesel: η ουδετερότητα μεταξύ θύτη και θύματος είναι πάντα με το μέρος του θύτη. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι, σε αυτό το πλαίσιο όπου εφαρμόζεται η αρχή της ουδετερότητας, συμφέρει στον θύτη να επιτεθεί το θύμα, ακόμα και αν ξέρει εκ των προτέρων ότι η υπόθεση είναι άδικη. Διότι η αδικία, όταν δεν υπάρχει παρέμβαση, προκαλεί μια αλλαγή φάσης, που αποτελεί κέρδος. Αυτό το νοητικό σχήμα έχει εφαρμογή και εκτός δομής, όταν οι άλλοι παίκτες δεν θέλουν να έχουν κανένα κόστος. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πολιτική επίθεση της Τουρκίας σε ένα από το blocks της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κύπρου, που προκάλεσε την απώλεια επενδυτών στο συγκεκριμένο block. Η Τουρκία ήξερε ότι βρισκόταν εκτός πλαισίου της, αλλά και μόνο η ύπαρξη της παρεμπόδισής της είχε ως επίπτωση την αποφυγή κινδύνου των επενδυτών.

Όσο αφορά στο νατοϊκό πλαίσιο, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπόθεση της Λήμνου. Από το 1957, το ΝΑΤΟ ακολουθεί τις εξής πολιτικές, που αναλύσαμε προηγουμένως:

«the need to meet, in so far as possible, NATO military requirements while at the same time avoiding legal questions concerning Treaty arrangements between members of the Alliance, which are not within the province of the North Atlantic Treaty Organization adjudicate or resolve.»

Το θέμα της Λήμνου είναι απλό. Η Λήμνος είχε ένα καθεστώς με την αντικατάσταση αυτής της Σύμβασης από τη Σύμβαση του Montreux to 1936. Το 1956, μετά τη λήξη της προθεσμίας του άρθρου 28, λειτουργεί αποκλειστικά το άρθρο 1. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει πλέον κανένας περιορισμός στην περιοχή. Κατά συνέπεια, η Λήμνος και η Σαμοθράκη δεν μπορούν να αποτελέσουν σημεία τριβής, παρά μόνον αν είναι η θέληση της Τουρκίας να τα αμφισβητήσει, ενώ ξέρει ότι δεν υφίσταται πρόβλημα αλλά με αυτόν τον τρόπο δεν γίνονται ασκήσεις σε αυτήν την περιοχή. Το παίγνιό της είναι άδικο αλλά λειτουργεί και αυτό έχει σημασία για τη Τουρκία.