Χαρτογραφείται η σκοτεινή πλευρά της Σελήνης

Ο πρώτος λεπτομερειακός χάρτης των βαρυτικών πεδίων της σκοτεινής πλευράς της Σελήνης αποκαλύπτει ότι οι κρατήρες είναι πολύ διαφορετικοί από αυτούς της φωτεινής πλευράς.

Τα αποτελέσματα ίσως αποκαλύψουν πολλά περισσότερα ακόμα για τη Σελήνη όπως ήταν δισεκατομμύρια χρόνια πριν, όταν ακόμα κυλούσε μάγμα στην επιφάνεια της.

Ο νέος βαρυτικός χάρτης συντάχθηκε από τον ιαπωνικό δορυφόρο Kaguya, ο οποίος απελευθέρωσε δύο μικρά διαστημικά οχήματα σε τροχιά γύρω από το φεγγάρι το 2007.

Οι κινήσεις των τριών διαστημικών οχημάτων, τα οποία είναι ευαίσθητα σε διακυμάνσεις του βαρυτικού πεδίου της Σελήνης, αποτυπώθηκαν με τη βοήθεια ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων.

Συγκεκριμένα, ενώσω ο δορυφόρος Kaguya βρισκόταν στη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης, και επομένως εκτός άμεσης επικοινωνίας με τη Γη, ένα από τα δύο μικρότερα οχήματα μεταβίβαζε ραδιοκύματα στη Γη.

Ο τελικός χάρτης- ο πρώτος λεπτομερής χάρτης για την πίσω πλευρά της Σελήνης- αποκαλύπτει ότι οι κρατήρες στην πέρα πλευρά έχουν σημαντικά διαφορετική βαρυτική ταυτότητα σε σύγκριση με αυτήν της πλευράς που «κοιτάζει» στη Γη.

Συγκλονιστικά δεδομένα

Αυτό σημαίνει ότι δισεκατομμύρια χρόνια πριν, ίσως υπήρξαν μεγάλες διαφορές στη θερμοκρασία ή την πυκνότητα μεταξύ των δύο πλευρών της Σελήνης.

«Είναι συγκλονιστικά τα νέα δεδομένα,» λέει ο Walter Kiefer, πλανητικός γεωφυσικός στο Σεληνιακό και Πλανητικό Ινστιτούτο του Χιούστον στο Τέξας, ο οποίος δεν πήρε μέρος στην έρευνα. «Δεν είχαμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε καλά τη σκοτεινή πλευρά μέχρι τώρα.»

Οι περισσότεροι μεγάλοι κρατήρες της Σελήνης σχηματίστηκαν πριν από 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Αυτοί εν μέρει γέμισαν με μάγμα που έρρεε στην επιφάνεια πριν ο πλανήτης κρυώσει και παύσει η γεωλογική του δραστηριότητα.

Ωστόσο, κάποιοι κρατήρες φαίνεται πως είχαν γεμίσει από το εσωτερικό. Ερευνητές πιστεύουν πως υλικό από τον μανδύα ανέβηκε προς τα πάνω μέσα από τους κρατήρες, εφόσον αυτές είναι περιοχές όπου διάφορες προσκρούσεις λέπτυναν το φλοιό της Σελήνης.

Οι νέες μετρήσεις του Kaguya αποκαλύπτουν κάποιους κρατήρες στην πίσω πλευρά που φαίνεται να έχουν γεμίσει μόνο με υλικό από το μανδύα. Αυτοί οι κρατήρες παρουσιάζουν υψηλότερη του κανονικού βαρύτητα στο κέντρο, περικυκλωμένη από ένα πυκνό δαχτυλίδι χαμηλής βαρύτητας, το οποίο ταιριάζει με το αρχικά χαμηλό ύψος του κρατήρα.

Αντίθετα συμπεράσματα

Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο τι ακριβώς σημαίνουν οι νέες μετρήσεις για τις πρώτες εποχές της Σελήνης. Για να έχουν επιβιώσει αυτές οι δομές, η σεληνιακή πλευρά θα πρέπει να ήταν αρκετά κρύα και σκληρή για να μπορέσει ο μανδύας στο κέντρο των κρατήρων να λειανθεί τόσο πολύ με τον καιρό, αναφέρει ο υπεύθυνος της ομάδας, Noriyuki Namiki, του Πανεπιστημίου Kyushu στην Ιαπωνία. «Η επιφάνεια θα πρέπει να ήταν αρκετά σκληρή για να υποστηρίξει αυτές τις δομές,» υποστηρίζει ο Namiki.

Ωστόσο, ο Keifer λέει ότι τα δαχτυλίδια χαμηλής βαρύτητας υποδεικνύουν το ακριβώς αντίθετο σενάριο. Οι δομές στο κέντρο των κρατήρων ίσως είναι τόσο λεπτές επειδή το εξωτερικό στρώμα της πίσω πλευράς του φεγγαριού ήταν πολύ λεπτό και θερμό για να μπορέσει να συγκρατήσει οτιδήποτε μεγαλύτερο. Συγκρίνοντας τις παρατηρήσεις του Kaguya με μοντέλα θα συντελούσε στην διευκρίνιση αυτής της διαφωνίας, λέει ο Kiefer.

Τα δύο μισά της Σελήνης παρουσιάζουν και άλλες σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Η διαστημική αποστολή της NASA, Lunar Prospector, η οποία έλαβε χώρα στα τέλη της δεκαετίας του 90, αποκάλυψε ότι ηλεκτρομαγνητικά στοιχεία συγκεντρώνονται στη φωτεινή πλευρά. Επιπλέον, η σκοτεινή πλευρά παρουσιάζει μικρότερη ηφαιστειακή δραστηριότητα σε παρελθοντικούς χρόνους.

Πηγή:New Scientist - news.pathfinder