ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΖΩΑ

Το κείμενό αυτό είναι από τα Parerga and Paraleipomena του Σοπενχάουερ. Γνωρίζω ότι δεν είναι σχετικό με τις πολιτικές εξελίξεις που δείχνουν να αποκτούν όλο και μεγαλύτερη απήχηση στον χώρο της ενημέρωσης αλλά πιστεύω είναι χρήσιμο για το ιστολόγιο. Πήρα την αφορμή και το μετέφρασα από μια εκπομπή που παρουσιάζει ένας τηλεοπτικός σταθμός η οποία λέει ότι βοηθάει "αδέσποτα ζώα που ψάχνουν μια οικογένεια" (!) και τους "τρεις στους δέκα Έλληνες" που σύμφωνα πάντα με την συγκεκριμένη εκπομπή "διατηρούν κατοικίδια ζώα στα σπίτια τους για να τους κρατούν συντροφιά". Πιστεύω είναι σημεία των καιρών.

Τα ζώα είναι πολύ περισσότερο ικανοποιημένα μόνο και μόνο που υπάρχουν! Το φυτό είναι πλήρως ικανοποιημένο και ο άνθρωπος σύμφωνα με τον βαθμό της βλακείας του.

Συνεπώς η ζωή ενός ζώου εμπεριέχει λιγότερα βάσανα, αλλά και λιγότερη ευχαρίστηση, από ότι η ζωή του ανθρώπου. Αυτό ισχύει κυρίως λόγω του γεγονότος ότι παραμένει ελεύθερο από ανησυχία και άγχος - ακόμα και κατά την στιγμή της οδύνης - από την μια, αλλά και χωρίς αληθινή ελπίδα από την άλλη. Και έτσι δεν συμμετέχει σε εκείνη την προσδοκία ενός ευτυχισμένου μέλλοντος μέσω ιδεών καθώς και της μαγευτικής φαντασμαγορίας, εκείνης της πηγής των περισσότερων μας χαρών και ευχαριστήσεων, που συνοδεύει εκείνες τις ιδέες και δίνεται επιπρόσθετα από την φαντασία, συνεπώς υπό αυτήν την λογική, το ζώο είναι χωρίς ελπίδα. Και τα δύο αυτά ισχύουν επειδή η συνείδησή του είναι περιορισμένη σε αυτό που διαισθητικά συλλαμβάνεται πέραν της παρούσας στιγμής.

Έτσι μόνο σε ότι αφορά σε αντικείμενα που ήδη υπάρχουν την παρούσα στιγμή στην διαισθητική σύλληψη έχει το ζώο εξαιρετικά μικρό φόβο ή ελπίδα, ενώ η συνείδηση του ανθρώπου έχει έναν διαλεκτικό ορίζοντα που περιλαμβάνει ολόκληρη την ζωή και μερικές φορές την υπερβαίνει. Αλλά σε συνέπεια αυτού, τα ζώα, σε σύγκριση με εμάς, δείχνουν να είναι πραγματικά σοφά από μια άποψη, συγκεκριμένα στην ήρεμη και αδιατάρακτη απόλαυση της παρούσας στιγμής. Το ζώο είναι η ενσάρκωση του παρόντος.

Έτσι η πρόδηλη πνευματική ειρήνη που συχνά αυτό μοιράζει και μοιράζεται μας προκαλεί ντροπή για την συχνά ακούραστη και ανικανοποίητη κατάσταση που πηγάζει από τις σκέψεις και τις ανησυχίες μας. Ακόμα και αυτές οι απολαύσεις ελπίδας και προσδοκίας στις οποίες αναφερθήκαμε δεν μπορούν να είναι διαθέσιμες χωρίς αντίτιμο.

Έτσι ότι ο άνθρωπος απολαμβάνει πριν, μέσω της ελπίδας και της αναμονής μιας ικανοποίησης, το αφαιρεί μετά από την πραγματική απόλαυση, μιας και το ίδιο πράγμα τότε τον ικανοποιεί πολύ λιγότερο.

Το ζώο από την άλλη, παραμένει ελεύθερο από τέτοια πρόωρη ευχαρίστηση όσο και από την μείωση της ευχαρίστησης και έτσι απολαμβάνει το παρόν αυτούσιο, ολόκληρο και αμείωτο. Κατά τον ίδιο τρόπο το κακό ασκεί στο ζώο πίεση ίδια με το βάρος του ενώ για εμάς το κακό δεκαπλασιάζεται από φόβο και προσδοκία, "η προσδοκία των κακών" (σ.τ.μ η φράση παρουσιάζεται και στο πρωτότυπο στα ελληνικά).

Αυτή η πλήρης απορρόφηση της παρούσας στιγμής, στα ζώα είναι τόσο αξιοπερίεργη που συνιστά σε μεγάλο βαθμό την ευχαρίστηση που παίρνουμε από τα κατοικίδια ζώα μας.

Τα ζώα είναι η παρούσα στιγμή προσωποποιημένη και, σε κάποιον βαθμό, μας κάνουν να αισθανόμαστε την αξία κάθε ακαταπίεστης και ασυννέφιαστης ώρας, που με τις σκέψεις μας συνήθως προσπερνάμε και αφήνουμε πίσω μας απαρατήρητη.

Αλλά η προαναφερθείσα ιδιότητα των ζώων να μπορούν να είναι πιο ευχαριστημένα από εμάς απλά και μόνο με την ύπαρξή τους καταχράται από τον εγωιστή και άκαρδο άνθρωπο, και συχνά γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης σε τέτοιον βαθμό που τους επιτρέπει (ο άνθρωπος) τίποτα παραπάνω παρά την απλή τους ύπαρξη.

Για παράδειγμα, το πτηνό που είναι προορισμένο να περιπλανιέται κατά μήκος του μισού πλανήτη, εγκλείεται σε λιγότερο από μισό κυβικό μέτρο χώρου όπου μαραζώνει αργά ως τον θάνατο και κλαίει

δυστυχισμένο είναι ένα πουλί σε ένα κλουβί
δεν τραγουδά για ευχαρίστηση αλλά από οργή
(από ιταλικό άσμα )

γιατί και ο πανέξυπνος σκύλος, ο πιο αληθινός και πιστός φίλος του ανθρώπου, αλυσοδένεται από αυτόν. Ποτέ δεν βλέπω έναν τέτοιον σκύλο χωρίς αισθήματα βαθιάς συμπάθειας για αυτόν αλλά και προφανούς αγανάκτησης προς τον αφέντη του. Μου έρχεται στο μυαλό μια υπόθεση, δημοσιοποιημένη στους Times πριν από μερικά χρόνια όπου ο Λόρδος --- κρατούσε ένα μεγάλο σκύλο αλυσοδεμένο. Μια μέρα που περπατούσε στην αυλή του ήρθε να πάει και να χαϊδέψει τον σκύλο, τότε το ζώο του ξέσκισε το χέρι, και με το δίκιο του! Αυτό που εννοούσε με αυτήν την πράξη ήταν: "Δεν είσαι ο αφέντης μου, αλλά ο διάολός μου που μου καταδυναστεύεις την σύντομή μου ύπαρξη!" Είθε αυτό να γίνει σε όλους όσους αλυσοδένουν σκύλους.

Αρθούρος Σοπενχάουερ , 1851

Αναγνώστης

Σχόλιο: Δημοσιεύσαμε το παραπάνω χωρίς να σημαίνει ότι το υιοθετούμε ολόκληρο. Π.χ. στις τσιμεντουπόλεις που ΕΦΤΙΑΞΕ ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΒΙΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΦΥΣΗ τα ζώα δεν έχουν καμία σωτηρία αν δεν τα προστατέψουμε. Το 1851 σίγουρα τα πράγματα ήταν διαφορετικά....