Στρατηγική επιβίωσης του μυστηριώδους δένδρου ίταμου στη αυλή παλιάς εκκλησίας στη Σκωτία

Σκωτία , περιοχή, Perthshire,  στην αυλή μιας παλιάς εκκλησίας στο χωριό Fortingall, ζει
ένα μυστηριώδες, μακρόβιο δένδρο.
Είναι ένας ίταμος, ή ήμερο έλατο, το λεγόμενο δένδρο του Θανάτου (Τάξος ο ραγοφόρος, το είδος taxus baccata)
Ο βοτανολόγος Max Coleman του Βοτανικού Κήπου του Εδιμβούργου (Royal Botanic Garden Edinburgh) παρατήρησε ότι, ένα μέρος του δένδρου - που εδώ και αιώνες καταγράφεται ως αρσενικό- άλλαξε φύλο.

Ο Coleman εντόπισε τρεις κόκκινους καρπούς, σε ένα τμήμα του δένδρου –που εμφανίζεται θηλυκό- ενώ το υπόλοιπο του δένδρου εμφανίζεται σαφώς αρσενικό.
Οι τρεις καρποί (σπέρματα, κουκούτσια) συλλέχτηκαν και θα χρησιμοποιηθούν σε ένα μεγάλο έργο για τη διατήρηση της γενετικής ποικιλομορφίας του ίταμου (conserve the genetic diversity of yew trees) με τη φύτευσή τους στο Βοτανικό Κήπο.

Ο παράξενος τρόπος με τον οποίο ο ίταμος αναπτύσσεται και η ικανότητά του να αναδημιουργεί παντοτινά τον εαυτό του, τον φέρνει κοντά στην αθανασία.
σαν σύμβολο της αθανασίας, λόγω της μακροβιότητας του, αναφέρεται συχνά σε μύθους για τη μετενσάρκωση. Εάν δύο ίταμοι είναι ενωμένοι, πιστεύεται ότι είναι εραστές που θανατώθηκαν από την κοινότητα στην οποία ζούσαν, γιατί η σχέση τους προκάλεσε αποτροπιασμό.
πηγή http://www.thepoisongarden.co.uk/atoz/taxus_baccata.htm

Οι ρίζες του που απλώνονται, αναπτύσσονται δια μέσου των οφθαλμών των νεκρών για να τους εμποδίσουν να δουν το δρόμο και να γυρίσουν πίσω στον κόσμο των ζωντανών.
ο ίταμος ζει χιλιάδες χρόνια, σε πολλές περιπτώσεις το δένδρο στην αυλή μιας εκκλησίας προηγείται από την κατασκευή της, η εκκλησία χτιζόταν γύρω από έναν ίταμο, γιατί η πίστη για τις ρίζες του, ήταν πολύ βαθιά ριζωμένη.

είναι δίοικο και αειθαλές δέντρο. Παρουσιάζει φύλλωμα ενός μόνο γένους. Άλλα δέντρα είναι θηλυκά και άλλα αρσενικά. Αναπαράγεται από τα έντομα που μεταφέρουν την γύρη από τα αρσενικά προς τα θηλυκά .

όλα τα μέρη του δένδρου είναι δηλητηριώδη γιατί περιέχουν τη δηλητηριώδη αλκαλοειδή ουσία ταξάνη, γνωστή διεθνώς ως ταξόλη (C47H51NO14 ).
Η μακροβιότητά του οφείλεται ίσως, στο ότι δεν προσβάλλεται από ασθένειες στις ρωγμές του, λόγω της τοξικότητας του κορμού του.
ο ίταμος ονομάζεται και δένδρο του θανάτου. Σύμφωνα με τον Διοσκουρίδη το φυτό αναδίδει δηλητηριώδεις ατμούς, κι όποιος κοιμηθεί η καθίσει να φάει κάτω από αυτό μπορεί και να πεθάνει. Αναπτύσσεται πολύ αργά και τα φύλλα του είναι το πιο δηλητηριώδες από όλα τα μέρη του φυτού

Ίσως ονομάστηκε taxus από την ελληνική λέξη τόξο, γιατί το ξύλο του χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή αριστοτεχνικών τόξων.
Ο ελληνολάτρης γερμανός φυσιοδίφης Χέλμουτ Μπάουμαν στο έργο του «Η Ελληνική χλωρίδα στο μύθο, την τέχνη και τη λογοτεχνία» αναφέρει για τον Ίταμο:

«… Ο ίταμος ήταν αφιερωμένος στις Ερινύες, τις χθόνιες θεότητες της εκδίκησης, που τιμωρούσαν τις ανθρώπινες ασέβειες με το δηλητήριο αυτού του δέντρου. Η τοξικότητα αυτή ήταν γνωστή από πολύ παλιά. Πραγματικά, πεντακόσια γραμμάρια από τα φύλλα του μπορούν να σκοτώσουν ένα άλογο. Η Άρτεμις χρησιμοποιούσε βέλη δηλητηριασμένα με ίταμο. Με εντολή της μητέρας της και με τέτοια βέλη σκότωσε τα παιδιά της Νιόβης, που καυχιόταν για την πολυτεκνία της, σε σύγκριση με τη Λητώ (΄Ομηρος Ιλ. 11.24.607). Η Άρτεμις λατρευόταν, ανάμεσα σε άλλους και σ΄ ένα ναό, που βρισκόταν μέσα σ΄ ένα μεγάλο δάσος από ίταμους στο αρκαδικό βουνό Αρτεμίσιο. Σήμερα το βουνό είναι ξερό και δεν υπάρχουν παρά ελάχιστα τέτοια δέντρα. Το σκληρό και ανθεκτικό ξύλο του ίταμου ήταν από την αρχαιότητα πολυζήτητο για ξυλουργικές εργασίες. Η ομορφιά του ξύλου και η βραδύτητα ανάπτυξης του δέντρου, που μπορεί να ζήσει 2000 χρόνια, ήταν η αιτία της καταστροφής του. Σήμερα δεν υπάρχουν απ΄ αυτό το περήφανο δέντρο παρά μόνο λίγα φτωχά απομεινάρια ..»
πηγή
http://dasarxeio.com/2015/05/01/1045-3/

στους ευρωπαϊκούς λαούς και ιδιαίτερα στους Κέλτες, ο ίταμος θεωρούνταν σύμβολο μαγείας και ήταν το πιο ισχυρό δένδρο για προστασία ενάντια στο κακό.
Λόγω της μακροζωίας του φυτευόταν σε νεκροταφεία και εκκλησίες ως μέσο σύνδεσης με τους προγόνους.
Η κατασκευή τόξων ήταν η πιο γνωστή χρήση του ξύλου του ίταμου. Τα καλύτερα τόξα ήταν φτιαγμένα από ίταμο.
για τον ίταμο στο χωριό Fortingall, πιστεύεται ότι είναι πάνω από 5.000 ετών, και μια προσεκτική εξέταση αποκαλύπτει ότι, το δένδρο είναι αρσενικό.

Στις 4-11-15 ο βοτανολόγος Max Coleman σχολιάζει πως δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι το δένδρο στο Fortingall, μεταλλάχτηκε σε θηλυκό (δηλαδή ότι έγινε θηλεοποίηση του δίοικου δένδρου που οφείλεται στις αυξίνες -ορμόνες φυτών- λόγω περιβαλλοντικού στρες)
Κάποιος άλλος παρατήρησε ότι ένα κλαδί του δένδρου εμφανίστηκε σαν θηλυκό το 1996.
"A lady called Janis Fry observed a female branch on the Fortingall Yew in 1996," Coleman said. She told the garden what she had seen after Coleman's discovery was announced. "It seems to be the same branch and this provides some tentative evidence that this branch has been female for at least 20 years."πηγή    http://www.huffingtonpost.com/entry/fortingall-yew-sex-change-intersex-tree_5638faeee4b079a43c04d103?utm_hp_ref=science&ir=Science&section=science
Αυτό το γεγονός αυξάνει την πιθανότητα, το θηλυκό κομμάτι του δένδρου, να είναι σταθερό διαχρονικά και να μη παρουσιάζεται πραγματική αλλαγή φύλου.
Υπάρχουν περίπου 12 είδη ίταμου σε παγκόσμιο επίπεδο και μερικά (όπως ο ίταμος του Καναδά) έχουν αρσενικά και θηλυκά μέρη σε ένα δένδρο. Για αυτό το λόγο έχει υποτεθεί ότι τα δύο φύλα σε ξεχωριστά δένδρα είναι η προγονική κατάσταση και ότι ο ίταμος για παράδειγμα του Καναδά έχει εξελιχτεί από έναν πρόγονο που είχε χωριστά φύλα.
στις παρατηρήσεις για τον ίταμο Fortingall, χρειάζεται περισσότερη δουλειά για να εξηγηθεί πλήρως τι συμβαίνει.
Ενδέχεται ένα αρσενικό δένδρο να «ξέρει» εάν ένα θηλυκό δένδρο βρίσκεται κάπου εκεί κοντά.
εάν δεν υπάρχει άλλο θηλυκό δένδρο ίταμου κοντά στο αρσενικό δένδρο του Fortingall, ίσως η μετάλλαξή τμήματος του απομονωμένου αρσενικού ίταμου σε θηλυκό να είναι μια στρατηγική επιβίωσης, έτσι ώστε το απομονωμένο αρσενικό να μπορεί να αναπαραχθεί.
πηγή
http://stories.rbge.org.uk/archives/17622

πηγή 2-11-15
http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-3300497/Would-yew-believe-Britain-s-oldest-tree-CHANGING-SEX-5-000-years.html

Yew trees are typically dioecious, which means they are either male or female. But a sex change can occur if there is a shift in the balance of a tree's growth regulators, or hormones, The Washington Post reported.

Yew berries, like these, were discovered by Dr. Max Coleman on the Fortingall tree.
Sometimes a tree even can maintain two sexes at once for extended periods of time, which may be what has occurred with this yew.
"A lady called Janis Fry observed a female branch on the Fortingall Yew in 1996," Coleman said. She told the garden what she had seen after Coleman's discovery was announced. "It seems to be the same branch and this provides some tentative evidence that this branch has been female for at least 20 years."

Despite its old age, the tree appears to be healthy and lively enough to maintain an intersex lifestyle. Coleman said he and his colleagues now plan to continue observing and documenting the tree's male and female features.
πηγή
http://www.huffingtonpost.com/entry/fortingall-yew-sex-change-intersex-tree_5638faeee4b079a43c04d103?utm_hp_ref=science&ir=Science&section=science