Υπάρχει Ροπή στο ατύχημα;

Του Καθηγητή ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Πρόσφατα δραματικά ατυχήματα με τραυματισμούς και, δυστυχώς, και απώλεια ζωής, με οδηγούν σήμερα να φέρω και πάλι στην επικαιρότητα μερικές σκέψεις μου για το θέμα της ροπής προς το ατύχημα μέσα από τα blogs!

Σήμερα Απεργούν ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ και απεργούν μαζί (εθιστήκαμε πια στο «μούγκα στη στρούγκα» με «blackout»)….τα ΜΜΕ!

Είναι αλήθεια αναμφισβήτητη όσο και τραγικά δραματική ότι καθημερινά αποδεκατιζόμαστε σε εθνικούς και επαρχιακούς δρόμους της ελληνικής επικράτειας σε μεγέθη και με ρυθμούς που μας διασφαλίζουν, τι κρίμα, πανευρωπαϊκές πρωτιές. Για το λόγο αυτό θέλω να προβληματίσω εσάς τους φίλους και τις φίλες μου bloggers στο θέμα της ροπής μας σε ατυχήματα που κοστίζουν αρτιμέλεια ή ζωές.

Το ατύχημα, εργατικό, οδικό ή άλλης μορφής, ως απρόβλεπτο και ταυτόχρονα δυσάρεστο γεγονός που απολήγει σε υλικές ζημίες, σωματικές βλάβες ακόμη και στο θάνατο αποτελεί ιστορικό δεδομένο όλων των κοινωνιών. Κάθε ατύχημα έχει τις δικές του ιδιομορφίες, αλλά γενικά τα ατυχήματα οφείλονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες ενδογενών και εξωγενών παραγόντων για το άτομο .

Σε παγκόσμια κλίμακα ο θάνατος από ατύχημα έχει την ΠΡΩΤΗ θέση ξεκινώντας από παιδιά 3 ετών μέχρι και ενήλικες των 40 περίπου ετών, και στη συνέχεια την πρωτιά παίρνουν τα καρδιοαγγειακά νοσήματα, καρκίνοι και εγκεφαλικά επεισόδια.

Πέρα από την επώδυνη για άτομα και πραγματικότητα της απώλειας ζωής, τα ατυχήματα ευθύνονται και για τεράστιες οικονομικές και ψυχοκοινωνικές επιβαρύνσεις καθώς τα θύματά τους απαιτούν ιατρονοσηλευτική φροντίδα σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, μακρόχρονη μετά τραυματική υποστήριξη και τεράστιες απώλειες παραγωγικότητας.

Το ενδιαφέρον ψυχολόγων και κοινωνιολόγων έχει επικεντρωθεί ερευνητικά σε τρείς άξονες προβληματισμού:

1) σε ατυχήματα παιδικής και εφηβικής ηλικίας,

2) σε ατυχήματα στο χώρο εργασίας και,

3) σε οδικά ατυχήματα.

Καλώ την προσοχή σας πρώτα στην έννοια της «ροπής προς το ατύχημα» και μετά στα ψυχοκοινωνικά δεδομένα του εντοπισμού των ατόμων που έχουν τον τύπο προσωπικότητας που προδιαθέτει για τέτοια ροπή και τις μεθόδους και τα μέσα αποτροπής της επικίνδυνης συμπεριφοράς τους.

Η έννοια της «ροπής προς το ατύχημα» ως ιδιομορφία που χαρακτηρίζει κάποια άτομα είναι δημιούργημα του 20ου αιώνα. Κάποιοι θεωρούν ότι την έννοια «της ροπής στο ατύχημα» εισήγαγαν για πρώτη φορά οι Μ. Greenwood και H. Woods στην εργασία τους με βιομηχανικά ατυχήματα που δημοσιεύθηκε το 1919 ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι η έννοια σχετίζεται με το μνημειώδες ερευνητικό έργο του Karl Marbe που πρώτο-δημοσιεύθηκε μέσα στα γενικότερα πλαίσια επιδημιολογικών ερευνών το 1926.

Από τότε μέχρι και σήμερα όλοι οι ερευνητές αναλύοντας στατιστικά δεδομένα βιομηχανικών και άλλων ατυχημάτων εντόπισαν το γεγονός ότι ένας συγκεκριμένος αριθμός ατόμων ευθυνόταν για ένα δυσανάλογο ποσοστό ατυχημάτων. Με άλλα λόγια, άτομα που είχαν ένα ατύχημα, στη συνέχεια βρισκόταν μπλεγμένα σε σειρά άλλων ατυχημάτων

Οι μέχρι σήμερα έρευνες με τεστ προσωπικότητας στοιχειοθετούν

επαρκώς το γεγονός ότι τα άτομα που έχουν «ροπή προς το ατύχημα»:

- δεν μπορούν να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν φιλικές διαπροσωπικές σχέσεις με άλλα άτομα

- έχουν αποτύχει στις προσπάθειές τους για κοινωνική- οικονομική άνοδο

- είναι αντιδραστικά προς την εξουσία και τα πρόσωπα που την κατέχουν

- λειτουργούν παρορμητικά και όχι με την λογική

- έχουν χαμηλή αντοχή στην ματαίωση και την απογοήτευση

και, το κυριότερο, μια εξέταση του προσωπικού τους ιστορικού θα αποδείξει ότι ΕΧΟΥΝ εμπλακεί και σε άλλα ατυχήματα από τα παιδικά τους χρόνια ( εδώ απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή διότι όπως αναφέρουν οι Lesham & Brame πολλά άτομα «λησμονούν» προσωπικά τους ατυχήματα σπρώχνοντάς τα στη λήθη του υποσυνείδητου )...

Οι σύγχρονες ψυχοκοινωνικές θεωρίες δείχνουν ότι η «ροπήπρος το ατύχημα» δεν μπορεί να εξαντληθεί αποκλειστικά και μόνο στα

ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά και τους συναφείς παράγοντες της

ατομικής ανθρώπινης προσωπικότητας. Επιβάλλεται να λαμβάνονται

υπόψη και πολλοί περιβαλλοντικοί παράγοντες ιδιαίτερα στα άτομα που

βρίσκονται σε κατάσταση έκτακτου στρες επειδή τότε πολλά άτομα

αποκτούν «παροδικά» μια τάση ροπής προς το ατύχημα όταν το στρες

τους προέρχεται:

- από κάποια οργανική λοίμωξη

- από αϋπνία

- από κακή διατροφή

- από κατανάλωση αλκοόλ, ναρκωτικών ή διεγερτικών ουσιών

- από ένταξη σε άγνωστο ή υπερβολικά απαιτητικό για τις δυνατότητές τους περιβάλλον εργασίας

- από οικογενειακά προβλήματα

Προσωπικά πιστεύω όπως ίσως και οι περισσότεροι από εσάς ότι την προσεκτική και ασφαλή συμπεριφορά την μαθαίνουμε από τους γονείς μας στο σπίτι, στη συνέχεια το σχολείο ενδυναμώνει την αίσθηση της ανάγκης για διατήρηση ασφάλειας και αποφυγή ατυχημάτων και μετά ακολουθεί η μακρόχρονη ένταξή μας στο χώρο εργασίας. Εδώ φρονώ ότι πέφτει το βάρος της ενδυνάμωσης ΟΛΩΝ εκείνων των απαραίτητων γνώσεων, προϋποθέσεων και παραμέτρων που θα αποκλείσουν το ατύχημα και θα εξαλείψουν τη ροπή προε το ατύχημα στο χώρο εργασίας.

Φυσικά μια σωρεία ατυχημάτων στον εργασιακό χώρο ΔΕΝ οφείλονται μόνο στη ροπή του ατόμου προς το ατύχημα αλλά και στην ΕΛΛΕΙΨΗ όλων των απαιτούμενων μέτρων προστασίας των εργαζομένων συχνά από κακόβουλη προσπάθεια «περικοπής δαπανών».

Τέτοιες πρακτικές μπορεί να εξοικονομούν χρήματα για τους εργοδότες αλλά δημιουργούν προϋποθέσεις να χάσουν οι εργαζόμενοι την σωματική τους αρτιμέλεια ή την ζωή τους και οι οικογένειες τον σύζυγο, πατέρα, προστάτη τους…