Το ηλεκτρόδιο του υπερ-ανθρώπου

Νέες τεχνολογίες που παρεμβαίνουν στον εγκέφαλο με ένα ηλεκτρόδιο και δημιουργούν υπεράνθρωπες δυνατότητες, μπορούν να θεραπεύσουν χρόνιες ασθένειες ή να προσδώσουν τις ικανότητες, όπως αυτή της τηλεκίνησης, στους χρήστες τους. Η τεχνολογία είναι ήδη διαθέσιμη στην αγορά, αλλά τα όρια στη χρήση της είναι άγνωστα και απειλητικά

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΕΒΕΤΖΟΓΛΟΥ

Τα τελευταία δέκα χρόνια, ηλεκτρόδια που τοποθετούνται εν τω βάθει σε εγκεφάλους ασθενών με νόσο Πάρκινσον έδειξαν ότι μπορούν να σταθεροποιήσουν τον τρόμο στην κίνηση που παρουσιάζεται ως σύμπτωμα. Παράλληλα, ηλεκτρονικά «καπέλα μάθησης» χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση της μνήμης και των ικανοτήτων στα μαθηματικά, και μάλιστα κάποιοι προτείνουν να τα φορούν οι μαθητές στα δημοτικά σχολεία. «Πρόκειται για μια ειδική μέθοδο "γυμναστικής" του μυαλού, αλλά θα πρέπει να μετρηθεί και να αποδειχθεί ότι έχει αποτέλεσμα, καθώς έως σήμερα δεν τεκμηριώνεται από επίσημες μελέτες», λέει στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Νευροχειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Δαμιανός Σακάς. Πρόσφατα, οι επιστήμονες κατάφεραν να δείξουν πως ένα άτομο που βρίσκεται στη Νέα Υόρκη με την κατάλληλη συσκευή εμφυτευμένη στο κεντρικό νευρικό σύστημα μπορεί να κινήσει ένα ρομποτικό χέρι που βρίσκεται στη Βρετανία και να αισθάνεται μόνο με τη σκέψη του τα αντικείμενα που αγγίζει.

«Σήμερα, υπάρχει τόσο καλή κατανόηση του εγκεφάλου, που επιτρέπει να ανιχνεύσουμε σε διάφορες ομάδες κυττάρων την πρόθεση του ασθενούς να κάνει μια κίνηση. Διότι διαφορετικές ομάδες κυττάρων, για παράδειγμα στην κίνηση του χεριού, είναι εκείνες που θα ελέγξουν οποιαδήποτε κίνηση. Αρα, εάν βρούμε ποιες είναι οι ομάδες των κυττάρων, έχουμε καταλάβει τι επιθυμεί ο ασθενής. Οταν δεν μπορεί να το κάνει επειδή είναι παράλυτος, αυτό το σήμα μπορούμε με τη μέθοδο της τηλεμετρίας και το μηχανικό χέρι να το μετατρέψουμε σε κίνηση», εξηγεί ο κ. Σακάς.

Η αυξανόμενη πρόοδος στον τομέα της νευροτροποποίησης, είτε αυτή είναι μόνιμη είτε όχι, έχει προκαλέσει ανησυχίες στους ειδικούς, καθώς μεταβάλλοντας τη δομή του εγκεφάλου μπορεί να αλλάξει και η προσωπικότητα ενός ατόμου. Επιπλέον, μπορεί να δημιουργηθεί ο βιονικός υπεράνθρωπος για στρατιωτικούς σκοπούς ή να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο του ανθρώπινου νου με δυσάρεστες επιπτώσεις στον ίδιο και την κοινωνία.

Σήμερα, το ίδρυμα Νάφιλντ στο Λονδίνο παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες πάνω στην ηθική αυτών των τεχνολογιών, οι οποίες αξίζουν 8 δισ. δολάρια! «Η παρέμβαση στον εγκέφαλο δημιουργούσε πάντα υψηλές προσδοκίες, αλλά και φόβους για το άγνωστο. Προσδοκίες και ελπίδες για τη θεραπεία ανίατων ασθενειών, αλλά και φόβους ανάπτυξης ανθρώπινων δυνατοτήτων πέραν του φυσιολογικού», εξηγεί ο Τόμας Μπάλγουιν, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Γιορκ.

Παρενέργειες. Η πιο ανεπτυγμένη τεχνολογία είναι η εν τω βάθει εμφύτευση στον εγκέφαλο ηλεκτροδίων. Η μέθοδος αυτή έχει εκπληκτικά αποτελέσματα στη βελτίωση των συμπτωμάτων σε ασθενείς με νόσο Πάρκινσον. Ομως σε κάποιους ασθενείς έχουν παρατηρηθεί παρενέργειες, όπως αλλαγή της προσωπικότητας, αύξηση σεξουαλικής επιθυμίας και παραβατική συμπεριφορά.

Σε μια πρόσφατη μελέτη φάνηκε πως οι μισοί που δέχθηκαν τη θεραπεία, είδαν τη σχέση τους και τον γάμο τους να διαλύονται. Οι καθηγητής Μπάλγουν εξηγεί πως εάν «δούμε τα ίδια αποτελέσματα και σε επόμενες μελέτες, τότε θα πρέπει να ανησυχήσουμε σοβαρά».

Ενα ηλεκτρικό σύρμα το οποίο φοριέται σαν καπέλο και μεταδίδει μαγνητικούς παλμούς στον εγκέφαλο, έχει αποδείξει, έπειτα από κλινικές δοκιμές, ότι μπορεί να μετριάσει τα συμπτώματα της βαριάς κατάθλιψης και να βελτιώσει τη νοητική απόδοση σε νεαρούς ενήλικους.

Γνωστό ως «καπέλο της δημιουργίας» και χρησιμοποιώντας μια τεχνολογία που ονομάζεται «διακρανιακή μαγνητική διέγερση», πωλείται ήδη στο Internet. Η βασική λειτουργία του είναι να καταστέλλει εγκεφαλικές λειτουργίες, με στόχο το άτομο να μπορεί να συγκεντρώνεται απόλυτα σε έναν συγκεκριμένο σκοπό. Ερευνα που έχει γίνει στη Βρετανία έδειξε πως βελτιώνει την επίδοση στα μαθηματικά και πολλοί διατείνονται ότι θα πρέπει να χρησιμοποιείται στους μαθητές στα σχολεία.

Στην Ελλάδα η νευροτροποποίηση χρησιμοποιείται μόνο για θεραπευτικούς λόγους. «Ποιος θα εγκρίνει σήμερα μια πολυδάπανη επέμβαση για βελτίωση της μνήμης; Φυσικά και μπορείς να επέμβεις και να βελτιώσεις ακόμη και τη σεξουαλική δραστηριότητα ή τις αποδόσεις ενός αθλητή. Διαφαίνεται ένα μέλλον στο οποίο θα μπορούν να γίνονται αυτά τα πράγματα. Αλλά κανείς δεν γνωρίζει το κόστος και την ανταποδοτικότητά τους», αναφέρει ο Δαμιανός Σακάς.

Την ίδια στιγμή, στη Σκωτία, ειδικοί έχουν ξεκινήσει την πρώτη κλινική δοκιμή στον κόσμο με έγχυση βλαστοκυττάρων που θα εξελίσσονται σε νευρώνες στον εγκέφαλο, προκειμένου να αντικαταστήσουν κατεστραμμένα εγκεφαλικά κύτταρα, ως θεραπεία για τα συμπτώματα έπειτα από εγκεφαλικό.

Οι επιφυλάξεις. Υπάρχουν όμως και οι επιφυλάξεις, καθώς κάποιοι υποστηρίζουν πως αυτή η θεραπεία μπορεί να προκαλέσει καρκίνο, μεταβολές στη συμπεριφορά, τη διάθεση και τις ικανότητες του ατόμου. «Δεν είναι γνωστό εάν οι τεχνολογίες αυτές μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Εάν κάποιος γίνει ξαφνικά κλεπτομανής, γι' αυτό θα φταίει το εμφύτευμα;», διερωτάται η Αλένα Μπάιξ από το Ιδρυμα Ηθικής Νάφιλντ στη Βρετανία.

Ο Κέβιν Γουόργουικ, καθηγητής Κυβερνητικής Αυτοματοποιημένου Ελέγχου στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ, ο οποίος χρησιμοποιεί και τον εαυτό του ως πειραματόζωο για εμφυτεύματα στο νευρικό του σύστημα, λέει ότι «στρατιωτικές εφαρμογές αυτού του είδους έχουν ήδη σχεδιαστεί, αλλά δεν έχουν τεθεί ακόμη σε λειτουργία. Ενας στρατιώτης θα μπορεί από απόσταση να ελέγχει ένα σύστημα κάνοντας δυσδιάκριτη τη διαφορά μεταξύ ανθρώπου και μηχανής».

Η χρήση αυτής της τεχνολογίας ακούγεται τρομακτική. Ομως οι δυνατότητες που παρέχει σε άτομα που πάσχουν από νευρολογικές νόσους είναι σχεδόν απεριόριστες.

Ερευνες. Τουλάχιστον 12 εταιρείες στις ΗΠΑ μελετούν τη σύνδεση των ηλεκτρονικών υπολογιστών με τον εγκέφαλο. Παρ' όλο που υπάρχουν μεγάλες προσδοκίες ότι η τεχνολογία θα μπορέσει να βοηθήσει άτομα που ο εγκέφαλός τους έχει υποστεί βλάβη από ατυχήματα ή από ασθένειες, πάντα υπάρχει ο φόβος ότι μαζί με την τεχνολογία μπορεί να «εμφυτευτούν» και παρενέργειες όπως είναι οι αντικοινωνικές συμπεριφορές, αλλά επίσης, ότι θα μπορεί κάποιος να προγραμματίζει κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές.

 tanea