Μακάβρια γραφειοκρατία με λείψανα αγνοουμένων

Εκτεθειμένη η ΔΕΑ, κατακρατεί για χρόνια ταυτοποιημένους αγνοούμενους, ενώ οι γονείς πεθαίνουν περιμένοντας.

Του Ανδρέα Παράσχου

Στον χώρο που είναι μαρκαρισμένος με κόκκινο βρέθηκαν τα οστά των έξι ηρώων που κράτησαν τη βουνοκορφή, δίνοντας την ευκαιρία στους συμπολεμιστές τους του 301 Τ.Π. να οπισθοχωρήσουν και να σωθούν.

Ο Μιχάλης Γιάγκου, πρόσφυγας από τον Άγιο Παύλο, εντόπισε ο ίδιος το λείψανο του αδελφού του, Κώστα, μαζί και άλλων πέντε Ε/κ αγνοουμένων στρατιωτών, σε μια βουνοκορφή του Πενταδακτύλου το καλοκαίρι του 2009. Η μάνα τους, η Χρυσταλλού, πέθανε σε ηλικία 89 ετών, τον Νοέμβριο του 2011, χωρίς να εκπληρωθεί η έσχατη επιθυμία της, να κηδέψει τα λείψανα του ήρωα γιου της, ο οποίος, όπως χαρακτηριστικά λέει ο Μιχάλης, βρίσκεται πια «αιχμάλωτος» σε ένα χαρτοκιβώτιο στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοούμενους (ΔΕΑ). «Αιχμάλωτος» σε άλλο χαρτοκιβώτιο της ΔΕΑ είναι και ο αδελφός του Βασίλη Πανταζή εξ Αμμοχώστου, το λείψανο του οποίου βρέθηκε στο Συγχαρί τον Δεκέμβριο του 2010 με τη χρυσή ταυτότητα στον λαιμό με το όνομα και την ημερομηνία γεννήσεώς του: «Φίλιππος – 29/08/1951»... Ο πατέρας τους, Αχιλλέας, πέθανε σε ηλικία 85 ετών, στις 17 Οκτωβρίου του 2011, χωρίς να αξιωθεί να κηδέψει το παιδί του, που έπεσε υπέρ πατρίδος. Μιχάλης Γιάγκου και Βασίλης Πανταζής, μη έχοντας τι άλλο να κάνουν, αφού η αναλγησία των «ανέγγιχτων» της ΔΕΑ, η γραφειοκρατία και η απουσία της όποιας λογοδοσίας επιτείνουν την τραγωδία που βιώνουν οι οικογένειές τους, καταφεύγουν πια στη δικαιοσύνη, εναποθέτοντας τις τελευταίες ελπίδες τους σε αυτήν. Οι έξι που πλήρωσαν το τίμημα στο ΠιλέριΟ Κώστας Γιάγκου, 23 ετών το 1974, υδραυλικός στο επάγγελμα, στις 20 Ιουλίου άφησε πίσω του τη 19χρονη σύζυγό του, Νίτσα, και την τριών μηνών κόρη του, Μαρία, και μαζί με το 301 Τάγμα Πεζικού, με λοχαγό τον Κώστα Παπακώστα, έφυγε για το μέτωπο. Στις 22 Ιουλίου, με επίθεση από τον Άγιο Ερμόλαο, κατέλαβαν ένα δύσβατο ύψωμα στον Πενταδάκτυλο, πάνω από το τ/κ χωριό Πιλέρι. Στις 26 Ιουλίου, δέχτηκαν επίθεση από αλεξιπτωτιστές και τεθωρακισμένα από την κατεύθυνση του Αγίου Ιλαρίωνα. Το τάγμα υποχώρησε, υπό την κάλυψη των πυρών έξι στρατιωτών, οι οποίοι, ταμπουρωμένοι σε ένα φυσικό οχυρό του υψώματος, με ένα μπρεν, ένα στεν και τέσσερα τυφέκια, έδωσαν την ευκαιρία στους συμπολεμιστές τους να οπισθοχωρήσουν και να σωθούν. Όταν το 301 Τ.Π. έφτασε στον Κοντεμένο, από την αναφορά απουσίαζαν μόνο οι έξι: Κώστας Σάββα Γιάγκου – Άγιος Παύλος, Κώστας Πέτρου Κωνσταντίνου – Ευρύχου, Χαράλαμπος Ποταμίτης – Μόρφου, Δημήτρης Θεοχαρίδης – Λευκωσία, Χρίστος Χρυσοστόμου – Παλλουριώτισσα, Δημήτρης Νεοφύτου Παναγή – Σαλαμιού Πάφου. Το 2008, ο αδελφός του Κώστα Γιάγκου, ο Μιχάλης, βλέποντας ότι οι εκταφές προχωρούσαν με πολύ βραδείς ρυθμούς, αποφάσισε να πάρει τα πράγματα στα χέρια του. Πήγε στον Κώστα Παπακώστα, ο οποίος του έκανε έναν πρόχειρο χάρτη με το ύψωμα στο Πιλέρι, και τον Αύγουστο άρχισε την αναζήτηση στις κακοτράχαλες εκείνες περιοχές, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ζήτησε στη συνέχεια τη βοήθεια της Τ/κ δημοσιογράφου Σεβγκιούλ Ουλουντάγ, η οποία άρχισε να συλλέγει πληροφορίες. Τον Αύγουστο του 2009, κάποιο πρωινό καθώς ο Μιχάλης έψαχνε στην περιοχή, τον πλησίασε ένας 80χρονος Τ/κ βοσκός, ο οποίος του είπε: «Για σένα άρχισαν ήδη και ρωτούν, θα βρεις τον μπελά σου. Πες μου τι ψάχνεις τόσο καιρό, ίσως σε βοηθήσω». Ο Μιχάλης τού εξήγησε και ο βοσκός τού είπε ότι ήξερε πού ήταν οι έξι. Μάλιστα, του είπε ότι μέρες μετά τις μάχες στο ύψωμα, όταν πέρασε από το σημείο εκείνο με το κοπάδι, είδε άγρια σκυλιά μαζεμένα εκεί, τα έδιωξε και επειδή το έδαφος είναι πετρώδες, κάλυψε τον χώρο με πέτρες. Την άλλη μέρα, ο βοσκός ανέβασε με το τρακτέρ του τον Μιχάλη μέχρις ενός σημείου στο βουνό και από εκεί ο Μιχάλης πεζός ανέβηκε στην κορυφή. Βρήκε το σημείο, μετακίνησε κάμποσες πέτρες κι άρχισε να βρίσκει ανθρώπινα οστά. Του πήρε έναν ολόκληρο χρόνο, αλλά άξιζε τον κόπο. Πήγε στη συνέχεια στη Λευκωσία και ενημέρωσε σχετικά τον Ηλία Γεωργιάδη της ΔΕΑ και όπως ήταν φυσικό ενημέρωσε και τους οικείους του. Η διαδικασία συλλογής των οστών ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2009. Η Χρυσταλλού ρωτούσε τον Μιχάλη καθημερινά «πότε θα μας δώσουν τον Κώστα γιε μου;». Κι ο Μιχάλης απαντούσε «υπομονή μάνα, υπομονή ακόμα λίγο». Η υπομονή της Χρυσταλλούς εξαντλήθηκε οριστικά στις 13 Νοεμβρίου 2011, όταν έκλεισε τα μάτια της για πάντα… Νιώθω ηττημένοςΕξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το τελευταίο απόσπασμα της συνομιλίας μας με τον Μιχάλη Γιάγκου: «Συνεπεία συχνών απαιτήσεών μου να μου δείξουν τι βρήκαν στο Πιλέρι, ο κ. Γεωργιάδης με κάλεσε και με ρώτησε αν είμαι έτοιμος να δω τι βρήκαν. Του απάντησα ότι το 1974 είδα πολλούς νεκρούς και τραυματίες και τίποτα δεν μπορούσε να με σταματήσει. Μου έδειξε βήμα με βήμα τη διαδικασία συλλογής των λειψάνων στο Πιλέρι. Του είπα ότι θέλω να πάω στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο να δω τι βρήκαν και μου απάντησε: “Δες αυτά που σου δείχνω εδώ και μην πεις σε κανένα τίποτα”. Μερικές μέρες πριν παραιτηθεί ο Ηλίας Γεωργιάδης, με κάλεσε στο γραφείο του διότι έμαθε ότι έχω κάποια σχέση με την οικογένεια Χριστόφια και μου είπε: “Μαθαίνω ότι ο Πρόεδρος δεν θέλει να συνεχίσω άλλο να έχω τη θέση του Ε/κ εκπροσώπου στη ΔΕΑ. Δεν ξέρω τι έγινε ή τι του είπαν. Πάντως, αν είναι επειδή είμαι ηλικιωμένος και συνταξιούχος, ας βάλουν κάποιον άλλο στη θέση μου και ας με αφήσουν εδώ να τον βοηθώ επειδή ξέρω τη δουλειά”. Απάντησα ότι δεν έχω ιδέα για τις προθέσεις του Προέδρου και μου είπε “αν μάθεις τίποτε, ενημέρωσέ με”». Εμφανώς απογοητευμένος, ο Μιχάλης Γιάγκου κατέληξε: «Νιώθω ηττημένος. Κατάφεραν και με νίκησαν οι γραφειοκράτες. Είναι ένας αντίπαλος που δεν πιάνεται από πουθενά. Ο ένας σε παραπέμπει στον άλλο, κανείς δεν φταίει, κι όταν η ευθύνη είναι εμφανής, ουδείς την αναλαμβάνει. Κι εκεί νιώθεις ότι ηττήθηκες χωρίς ποτέ να σου έχει δοθεί η δυνατότητα να πολεμήσεις»... Τον βρήκαν με την ταυτότητα αλλά δεν τον έδωσαν στην οικογένειαΟ 23χρονος Φίλιππος Πανταζής από την Αμμόχωστο, φοιτητής στην Αθήνα, το 1974 βρέθηκε με την 181 Μοίρα Πυροβολικού στο Συγχαρί. Στο οροπέδιο εκείνο, προδομένοι και εγκαταλελειμμένοι, έδωσαν άνιση μάχη με τον τουρκικό στρατό που τους είχε περικυκλώσει από παντού. Οι μισοί σκοτώθηκαν και οι άλλοι μισοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Ο αδελφός του, Βασίλης, τα τελευταία χρόνια άρχισε να μαζεύει πληροφορίες από συμπολεμιστές του Φίλιππου αλλά και να επισκέπτεται την περιοχή. Συνάντησε συμπολεμιστές του αδελφού του και πήρε πληροφορίες. Συνδέθηκε με την Τ/κ δημοσιογράφο Σεβγκιούλ Ουλουντάγ, η οποία και τον βοήθησε στο μέτρο των δυνάμεών της. Ουσιαστικότατη ήταν όμως η βοήθεια του προέδρου του Παγκύπριου Συνδέσμου Εφέδρων Πυροβολικού, Κώστα Δράκου, ο οποίος με υπομονή και επιμονή συνέταξε ολόκληρη μελέτη, με στοιχεία και φωτογραφίες, για τους ομαδικούς τάφους των αγνοουμένων της μάχης στο Συγχαρί. Λέει συγκεκριμένα: «Η 181 Μ.Π. είχε 56 αιχμαλώτους και 40 αγνοούμενους. Τη μελέτη μας την επιδώσαμε το 2007 στον Πρόεδρο Παπαδόπουλο και το 2008 στον Πρόεδρο Χριστόφια, όπως και στον κ. Ηλ. Γεωργιάδη της ΔΕΑ». Όλα τα στοιχεία ήταν κατατεθειμένα στη ΔΕΑ, αλλά οι εκσκαφές στην περιοχή δεν ξεκινούσαν, όπως λέει στην «Κ» ο Βασίλης Πανταζής. «Ρωτούσαμε τον Ηλ. Γεωργιάδη τι γίνεται και μας κορόιδευε: “σε ένα μήνα”, “σε δύο εβδομάδες”, “την άλλη βδομάδα” και ο καιρός περνούσε. Ζήτησα και είχα συνάντηση με την κ. Γκιουλντέν Κιουτσούκ, Τ/κ μέλος της ΔΕΑ. Ρώτησα για τους τάφους στο Συγχαρί και μου απάντησε ότι “ποτέ δεν τέθηκε από την ε/κ πλευρά στο τραπέζι της ΔΕΑ θέμα Συγχαρί”. Την ενημέρωσα ότι ο Ηλ. Γεωργιάδης μάς διαβεβαίωσε 4-5 φορές ότι ετοιμάζεται ήδη η ομάδα για τις εκταφές. Η κ. Κιουτσούκ επανέλαβε ότι ουδείς και ποτέ δεν έθεσε θέμα Συγχαρί. Ζήτησα να παρευρεθώ στην επόμενη συνεδρία της ΔΕΑ που θα γινόταν μετά από τρεις μέρες και η κ. Κιουτσούκ το διευθέτησε. Πήγα στη συνεδρία μαζί με άλλα άτομα της Ομάδας Πρωτοβουλίας για το Συγχαρί. Παρουσιάσαμε την υπόθεσή μας και ο Κώστας Δράκος έβαλε στο τραπέζι και τη σχετική μελέτη, λέγοντας στον κ. Ζιρόντ ότι προ πολλού την είχαμε δώσει στον κ. Γεωργιάδη. Ο τελευταίος παρενέβη λέγοντας ότι ποτέ δεν έλαβε τη μελέτη, οπότε ο Κώστας Δράκος τού απάντησε με ημερομηνίες, πότε του έδωσε τη μελέτη σε γραπτή μορφή και πότε σε ηλεκτρονική. Ο κ. Γεωργιάδης είπε ότι δεν θυμόταν κάτι τέτοιο. “Η δουλειά σου είναι να θυμάσαι, κ. Γεωργιάδη”, ήταν η απάντηση του Δράκου», λέει ο Β. Πανταζής. Στη συνέχεια, ζήτησαν από τη ΔΕΑ δέσμευση για έναρξη των εκταφών και για να επισπευσθούν τα πράγματα η Ομάδα Πρωτοβουλίας έδωσε και συνέντευξη Τύπου. Και ο κ. Πανταζής συνεχίζει: «Την επόμενη βδομάδα ξεκίνησαν δουλειά στον χώρο. Ήταν 20 Ιουνίου του 2010. Μετά από τέσσερεις βδομάδες, διαβάσαμε στον “Φιλελεύθερο” ότι οι συγγενείς των πεσόντων στο Συγχαρί δώσαμε λάθος πληροφορίες και δεν απέδωσαν οι εκταφές. Τα πήρα στο κρανίο. Τηλεφώνησα στον δημοσιογράφο, ο οποίος μου είπε ότι τον ενημέρωσαν ότι δώσαμε λανθασμένα σημεία ταφής, ενώ αρνήθηκε να μου πει ποιος τον ενημέρωσε. Κατάλαβα. Πήγα στο Συγχαρί. Ρώτησα τους αρχαιολόγους αν σκάβουν στα σημεία που τους υποδεικνύαμε εμείς μέσω της μελέτης και μου απάντησαν ότι σκάβουν στα σημεία που τους υποδεικνύει ο κ. Γεωργιάδης. Τα σημεία εκείνα όμως ήταν εμφανέστατα πετρώδη και –αυτονόητα– δύσκολα θα αποτελούσαν σημεία ταφής. Ήταν φανερό ότι υπήρχε σκόπιμη κωλυσιεργία. Βγήκαμε ξανά στα ΜΜΕ και διαμαρτυρηθήκαμε. Το αποτέλεσμα ήταν να αρχίσουν εκταφές στα σημεία που είχαμε υποδείξει και να έρθουν στο φως τα πρώτα λείψανα. Συνέχισα να πηγαίνω στον χώρο εκταφών συχνά και διαπίστωσα ότι οι αρχαιολόγοι δούλευαν με ζήλο και σεβασμό, πράγμα για το οποίο τους ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας. Μια Δευτέρα στις αρχές Δεκεμβρίου του 2010, έφυγα από τη Λεμεσό για να έρθω Λευκωσία αλλά η διαίσθησή μου μ’ έσπρωχνε να πάω στο Συγχαρί. Πήγα. Όταν με είδαν, ένας Τ/κ αρχαιολόγος μού είπε να μείνω μακριά από τον ομαδικό εκείνο τάφο. Ήξεραν ότι ήταν εκεί ο αδελφός μου διότι βρήκαν στον λαιμό του μια χρυσή ταυτότητα με το όνομα και την ημερομηνία γεννήσεώς του. Από τότε κάθε μέρα περίμενα να με φωνάξουν για να μου δώσουν το λείψανο του Φίλιππου, εφόσον η ταυτότητα καθιστούσε λογικά την ταυτοποίηση πολύ εύκολη. Έντεκα μήνες μετά, στις 17 Οκτωβρίου 2011, ο πατέρας μας, ο Αχιλλέας Πανταζής, πέθανε σε ηλικία 85 ετών. Η οργή μου φούντωσε και βγήκα ξανά στα ραδιόφωνα». Πόσο θα κρατήσει το μαρτύριο;«Στα μέσα Νοεμβρίου 2011, ο κ. Γεωργιάδης με κάλεσε στο γραφείο του. Ήταν Σάββατο. Έβαλε μπροστά μου μια φωτογραφία με τα λείψανα του αδελφού μου και μια με την ταυτότητά του. Μιάμιση ώρα περιαυτολογούσε, λέγοντας πόσο αγωνίστηκε για τους αγνοούμενους. Όταν τέλειωσε, τον ρώτησα αν είχε κάτι άλλο να μου πει και μου απάντησε: “Βρήκαμε κάποια λείψανα, ένα εκ των οποίων είχε και την ταυτότητα της φωτογραφίας και υποψιαζόμαστε ότι πρόκειται για τον αδελφό σου”. Τον ρώτησα γιατί έπρεπε να περιαυτολογεί μιάμιση ώρα για να μου το πει, και τι μου απαντά; “Ήθελα να διαπιστώσω πρώτα σε ποια ψυχολογική κατάσταση βρίσκεσαι” (!). Στο ερώτημα πότε θα μου δώσουν τα λείψανα, είπε: “Αυτό εξαρτάται και από την τ/κ πλευρά, με την οποία θα πρέπει να συναποφασίσουμε πώς θα χειριστούμε τη δική σου υπόθεση, η οποία θεωρητικά είναι εύκολη λόγω και της ταυτότητας”. Ζήτησα τότε τα προσωπικά αντικείμενα του αδελφού μου, τουλάχιστον την ταυτότητα, διότι, όπως του είπα, πριν από ένα μήνα είχα χάσει τον πατέρα μου και δεν ήθελα να χάσω και τη μάνα μου χωρίς να της πάρω έστω την ταυτότητα του Φίλιππου. Η απάντησή του ήταν η ίδια. Πήγα και είδα την κ. Κιουτσούκ, η οποία μου είπε ότι δεν είχε καμία αντίρρηση. Στη συνέχεια, ο κ. Γεωργιάδης παραιτήθηκε από τη ΔΕΑ. Απευθύνθηκα ξανά στην κ. Κιουτσούκ. Μου απάντησε ότι, στη συνάντηση της ΔΕΑ, ο κ. Ζιρόντ αρνήθηκε να μου δώσουν τα προσωπικά αντικείμενα του Φίλιππου, διότι τώρα πια δεν υπήρχε Ε/κ εκπρόσωπος. Έστειλα ηλεκτρονικώς σχετική επιστολή στον κ. Ζιρόντ. Μου απάντησε ο βοηθός του ότι είναι ενάντια στη διαδικασία, η οποία προνοεί ότι τα προσωπικά αντικείμενα δίδονται μετά την ταυτοποίηση. Του απάντησα ότι, αν αυτό θα επισπεύσει την ταυτοποίηση να τα κρατήσουν, αν όχι επιθυμώ να τα λάβω και δεσμεύομαι ότι όποτε μου τα ζητήσουν θα τα επιστρέψω. Μου απάντησε ότι κάτι τέτοιο είναι ενάντια στο πρωτόκολλο. Του απάντησα ερωτώντας τι προνοεί το πρωτόκολλο. Από τότε δεν έχω λάβει οποιαδήποτε απάντηση. Όμως ερωτώ πάσα εξουσία σε αυτό τον τόπο: Άμα μια τόσο εξόφθαλμη περίπτωση, όπως αυτή του αδελφού μου, βραχυκυκλώνεται για 15 μήνες στα γρανάζια μιας ανεξέλεγκτης ΔΕΑ, τι γίνεται με τους υπόλοιπους αγνοούμενους και πόσο θα κρατήσει το μαρτύριο ημών των συγγενών;», καταλήγει ο Βασίλης Πανταζής. Τα ερωτήματα που έθεσε την περασμένη βδομάδα η «Κ» παραμένουν αναπάντητα. Η ΔΕΑ δεν αντέδρασε ούτε καν στην πρόκληση για διαφανείς λογαριασμούς σχετικά με τα 12 εκατ. δολάρια που ξοδεύτηκαν στο πρόγραμμα για τους αγνοούμενους, ούτε φυσικά και στις ματσαράγκες με τα λείψανα. Προφανώς, θεωρούν ότι είναι untouchables. Στη φωτογραφία τα μέλη της ΔΕΑ, μετά υψηλών επισκεπτών. Ο βοηθός γ.γ. του ΟΗΕ, Λυν Πάσκοε, η εκπρόσωπος της τ/κ πλευράς Γκιουλντέν Πλουμέρ Κιουτσούκ, εκπρόσωπος των Η.Ε., Κριστόφ Ζιρόντ, η Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, επικεφαλής της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και ο μέχρι πρότινος εκπρόσωπος της ε/κ πλευράς, Ηλίας Γεωργιάδης. www.kathimerini.com.cy