Το μέλλον του ελληνισμού

Ν. Λυγερός

Ο καθένας βλέπει πάνω από την πατρίδα μας τον ήλιο της δικαιοσύνης. Πόσοι όμως πιστεύουν ότι υπάρχει η δικαιοσύνη για μας; Ζούμε με τις ημερομηνίες του παρελθόντος: 1918, 1922, 1923, 1940, 1944, 1955, 1964, 1974 και περιμένουμε αθώα τις επόμενες. Μερικοί, βέβαια, πιστεύουν στην ελπίδα, αλλά όχι για εμάς. Γι’ αυτόν τον λόγο, φοβούνται το μέλλον και θέλουν να ζήσουν μόνο μέσα στο παρόν, ακόμα και αν είναι ανούσιο από μόνο του. Ο ελληνισμός μπορεί να γεννήθηκε μέσα σ’ έναν τάφο. Αυτό δεν σημαίνει ότι πέθανε. Η ύπαρξή του έχει επηρεάσει όλη την Ευρώπη. Διότι ο ελληνισμός έχει αξίες και ύφος που προσφέρουν στους ανθρώπους ένα δημιουργικό πλαίσιο που παράγει πολιτισμό. Ο ελληνισμός δεν είναι μόνο ένα θύμα του παρελθόντος, είναι και μία μνήμη μέλλοντος. Ενσωμάτωσε μέσα του έννοιες ουσιαστικές, όπως η γενοκτονία, αλλά και η διασπορά. Απέκτησε μία ιστορική οντότητα. Δεν έζησε μόνο τους θανάτους του λαού μας, θυσιάστηκε και για άλλους. Δεν έδειξε μόνο την ουσία της γνώσης, αλλά και την αναγκαιότητα της νοημοσύνης. Ο ελληνισμός δεν είναι ένα κλασικό σύστημα. Δεν είναι μόνο η φιλοσοφία. Η σοφία δεν είναι ο στόχος του. Είναι και τα μαθηματικά. Δεν επαρκούν οι αποκαλύψεις, πρέπει να υπάρχουν και ανακαλύψεις. Κατά συνέπεια, το θέμα του δεν είναι μόνο ο Σωκράτης, αλλά και ο Αρχιμήδης. Η έρευνα συνεχίζεται. Τα αποτελέσματα είναι απλώς δεδομένα. Σημασία έχει η εξέλιξη της ανθρωπότητας. Ο ελληνισμός έχει μέλλον διότι έχει παρελθόν. Τα νοητικά του σχήματα δεν εξαντλούνται διότι είναι μια ανοιχτή δομή που ανασκευάζει συνεχώς τα δεδομένα για ν’ ανακαλύψει νέες εφευρέσεις και νέες μνήμες. Γι’ αυτόν τον λόγο, το μέλλον του ελληνισμού σχετίζεται και με την αναγνώριση της γενοκτονίας. Διότι η προσπάθεια εξολόθρευσης του ελληνισμού ανήκει στην ιστορία του. Δίχως αυτό να σημαίνει, βέβαια, ότι ο ελληνισμός είναι μόνο ιστορία. Είναι και ουσία της ιστορίας, δηλαδή μύθος. Είναι όμως και μέλλον της ανθρωπότητας με όλη τη σημασία της έννοιας. Τα διαχρονικά νοητικά σχήματα του ελληνισμού πρέπει να ζήσουν. Διέσχισαν τους πολιτισμούς για να βοηθήσουν την ανθρωπότητα. Η ίδια η ιδέα της επιστήμης και της έρευνας ανήκουν σε αυτό το πλαίσιο. Κατά συνέπεια, η ιστορία της πατρίδας μας δεν είναι μόνο η δική μας. Ανήκει σε όλη την ανθρωπότητα. Και αυτό ενισχύει την ιδέα ότι το μέλλον του ελληνισμού βρίσκεται στη νοόσφαιρα. Πρέπει, λοιπόν, να υπάρξει μια στρατηγική της ανάπτυξης της μνήμης και όχι μόνο της διατήρησης. Διότι είναι με τη θυσία του ελληνισμού που γεννήθηκε η αναγέννηση. Αυτή όμως δεν είναι μόνο μία πιστή αντιγραφή της ελληνικής αρχαιότητας. Είναι περισσότερο μια προέκταση του αξιολογικού πυρήνα του ελληνισμού και σ’ αυτό το πλαίσιο ανήκει και ο ουμανισμός. Ο αιώνας των φώτων, ο διαφωτισμός, δεν έφερε μόνο το φως εξαιτίας των μαύρων αιώνων αλλά χάρις στη θυσία του φωτός του ελληνισμού.