Του Δρ. Γεωργίου Κ. Φίλη
Διεθνολόγου-Οικονομολόγου,
*Εκδότης του περιοδικού «Στρατιωτική Ισορροπία & Γεωπολιτική»
H κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει βαλθεί να μας τρελάνει! Αυτήν τη φορά αποκαλύπτεται το «τρελό σχέδιο», όπως ο ίδιος ο πρωθυπουργός το αποκάλεσε, της δημιουργίας ενός δεύτερου στενού στην Κωνσταντινούπολη το οποίο θα ενώσει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά σε ένα δεύτερο σημείο! Ποιο ακριβώς είναι το σχέδιο, ποιες οι πρώτες αντιδράσεις και φυσικά ποιες είναι οι γεωπολιτικές επιπτώσεις του στον υδάτινο άξονα Μαύρη Θάλασσα-Στενά-Αιγαίο-Ανατολική Μεσόγειος;
Το «Τρελο σχεδιο»...
Με λίγα λόγια, η κεντρική ιδέα έχει να κάνει με την κατασκευή ουσιαστικά μιας διώρυγας στην ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης η οποία θα λειτουργεί ως δεύτερη «λεωφόρος» για τη θαλάσσια κίνηση από και προς τη Μαύρη Θάλασσα. Τα δύο σημεία της ένωσης της Θάλασσας του Μαρμαρά με τη Μαύρη Θάλασσα θα είναι η Σηλυβρία στο νότο και η Τσατάλτζα στο βορρά.
O Τούρκος πρωθυπουργός φαίνεται να είχε συλλάβει την ιδέα κατά τη διάρκεια της θητείας του στον δημαρχιακό θώκο της Κωνσταντινούπολης (1994-1998), ενώ η άποψή του για το θέμα οριστικοποιήθηκε το διάστημα 2007-2009 όταν η Πόλη γνώρισε μεγάλες πλημμύρες λόγω έλλει- ψης κατάλληλης υποδομής. Η δικαιολογία για το συγκεκριμένο έργο δεν είναι άλλη από την προσπάθεια αποφυγής ατυχήματος κατά τη μεταφορά πετρελαίου με δεξαμενόπλοια μέσω των Στενών του Βοσπόρου, που πλέον περνούν από το κέντρο της Κωνσταντινούπολης, η οποία εκτείνεται τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε ασιατικό έδαφος και φιλοξενεί 15 εκατομμύρια πληθυσμό.
Το ενδιαφέρον στην όλη υπόθεση είναι πως οι συζητήσεις για το κόστος και την κατασκευή του έργου βρίσκονται σε αρκετά προχωρημένοστάδιο,ενώ οι κύριοι συνομιλητές είναι εταιρείες από τη Ρωσία και την Ιταλία. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, το κόστος του όλου εγχειρήματος ανέρχεται στα 8 με 10 δισ. δολάρια, ενώ η διαδρομή της διώρυγας θα ακολουθεί το ανάγλυφο της περιοχής.
Το εταιρικό σχήμα που έχει προκριθεί είναι η δημιουργία μίας κοινοπραξίας δημοσίου και ιδιω- τικού τομέα με μία μη κατονομαζόμενη ρωσική εταιρεία να έχει επωμιστεί το κόστος της κατα- σκευής αλλά και τα προσδοκώμενα μελλοντικά έσοδα.
Η κατασκευή του έργου εκτιμάται ότι θα μπορούσε να ολοκληρωθεί έως το 2023, έτος κατά το οποίο η Δημοκρατία της Τουρκίας θα εορτάζει τα 100 χρόνια από την ίδρυσή της. Το εντυπωσιακό δε είναι πως το AKP δεν σχεδιάζει μόνο το συγκεκριμένο έργο, αλλά έχει στα σκαριά και τη δημιουργία και τρίτης (!) σύνδεσης της Μαύρης Θάλασσας με τη Θάλασσα του Μαρμαρά. Η συγκεκριμένη σύνδεση προβλέπεται μέσω της μετατροπής του ιστορικού (για τη σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία) ποταμού Σαγγαρίου (Sakarya) στο πλωτό υδάτινο πέρασμα το οποίο θα επιτρέψει πλοία από τη Μαύρη Θάλασσα να μεταφέρονται, χωρίς να περνάνε από τα Στενά, στη Θάλασσα του Μαρμαρά απευθείας!
...και οι αντιδράσεις
Οι θιασώτες του έργου, όπως ο καθηγητής Μουσταφά Οζτούρκ, πρώην υφυπουργός Περιβάλλοντος και Δασών, επισημαίνουν πως μέσω του σχεδίου της δημιουργίας της διώρυγας θα προστατευτεί το περιβάλλον των Στενών. Το δεύτερο επιχείρημα υπέρ του έργου είναι κάπως... μεταφυσικό αφού επισημαίνεται πως ο Τούρκος πρωθυπουργός είναι «εραστής της Πόλης», κατά συνέπεια δεν υπάρχει περίπτωση να κάνει κάτι που θα βλάψει την Κωνσταντινούπολη.
Από την πλευρά τους οι επικριτές του σχεδίου, όπως ο καθηγητής Πολεοδομίας στο Πανεπιστήμιο Καλών Τεχνών Μιμάρ Σινάν της Κωνσταντινούπολης, ο Μουράτ Τζεμάλ Γιαλτσιτάν, τονίζουν πως το σχέδιο δεν αποτελεί τη βέλτιστη λύση για την επίλυση του περιβαλλοντολογικού προβλήματος των Στενών, ούτε και είναι η λύση στις μεγάλες πλημμύρες που παρατηρούνται στην Πόλη. Ο καθηγητής πιστεύει πως η μόνη δικαιολογία για το συγκεκριμένο έργο είναι η προσπάθεια αναβάθμισης της αξίας της γης της εν λόγω περιοχής, η οποία είναι υποβαθμισμένη.
Τέλος,το έργο κρίνεται ως «μη ρεαλιστικό», αφού τα κονδύλια πουθα δαπανηθούν για την υλοποίησή του θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε πιο αποτελεσματικά σχέδια, ενώ θα προκληθεί οικολογική καταστροφή μέσω της εκδάσωσης μεγάλων περιοχών.
Η γεωπολιτική παράμετρος
Εκτιμάται πως το θέμα χρήζει προσεκτικής μελέτης από την Ελλάδα, η οποία είναι πολύ πιθανό να επικροτήσει τη νέα σύλληψη του «φίλου και γείτονα» ως μία μεγαλειώδη προσπάθεια για την... πράσινη ανάπτυξη στην περιοχή μας. Είναι όμως δυνατόν οι Τούρκοι να εμπλακούν σε ένα έργο φαραωνικών διαστάσεων μόνο και μόνο για να μειωθούν οι... πλημμύρες στην πανέμορφη Πόλη; Οι συνέπειες της δυνητικής υλοποίησης του συγκεκριμένου έργου θα είναι κατακλυσμιαίες στον υδάτινο άξονα Μαύρη Θάλασσα-Στενά-Αιγαίο-Ανατολική Μεσόγειος, με αποτέλεσμα οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή να αλλάξουν άρδην, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ευρύτερη ισορροπία στην Ευρασία.
(1) ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Η δημιουργία ενός δεύτερου αλλά και ενός τρίτου «δρόμου» μεταφοράς των υδρογονανθράκων από τη Ρωσία, την Κασπία και την Κεντρική Ασία προς τη Δύση είναι σίγουρο πως θα αναβαθμίσει με γεωμετρική πρόοδο την αξία των Στενών, αλλά και κατ’ επέκταση του Αιγαίου, αφού θα αυξηθεί η κίνηση από και προς τη Μαύρη Θάλασσα, ενώ υπάρχει μεγάλη πιθανότητα εάν το σχέδιο πραγματικά εξαγγελθεί στο άμεσο μέλλον οι ενεργειακοί σχεδιασμοί, όπως ο Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, να ριφθούν στις ελληνικές καλένδες. Αυτομάτως, η Τουρκία θα έχει εξου- δετερώσει κάθε δυνητικό αντίπαλο στο ενεργειακό παίγνιο της Ευρασίας, τουλάχιστον αναφορικά με τη διακίνηση του πετρελαίου.
( 2) ΣΕ ΕΥΡΑΣΙΑΤΙΚΟ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Εάν και εφόσον ένα τέτοιο σχέδιο υλοποιηθεί, τα αποτελέσματα και οι συστημικές αλλαγές στην Ευρασία και ιδιαιτέρως στον υδάτινο άξονα Μαύρη Θάλασσα-Στενά-Αιγαίο- Ανατολική Μεσόγειος θα είναι τρομακτικές. Έως σήμερα γνωρίζουμε πως η εν λόγω περιοχή, είτε ονομαζόμενη κατά κάποιους ως «Rimland», είτε ως «Heartland», είτε ως «Ενδιάμεση Περιοχή», είτε ως «Ζωτικός Στρατηγικός Χώρος (Βάθος)», το όλο παίγνιο έχει να κάνει με την έξοδο της Ρωσίας στη Μεσόγειο και με την ταυτόχρονη προσπάθεια της δύσης να αποτρέψει μεν τη ρωσική επέκταση προς Νότο, αλλά και να μπορέσει να επεκταθεί αυτή προς Βορρά. Τα πιόνια στη συγκεκριμένη αιώνια σύγκρουση είναι οι δυνάμεις της περιοχής που ορίζεται από την Αδριατική έως τον Καύκασο και τη Μεσοποταμία. Κέντρο δε όλου του συστήματος είναι το σύμπλοκο Ελλάδα-Τουρκία.
Αυτό λοιπόν που θα πρέπει να αντιληφθεί κάποιος είναι πως εάν η Ρωσία αναλάβει ένα έργο τέτοιων διαστάσεων στα Στενά του Βοσπόρου, το οποίο θα εκμεταλλεύεται και οικονομικά για δεκαετίες, τότε de facto θα βάζει πόδι στα στενά για πρώτη φορά μετά τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Με άλλα λόγια, η Μόσχα θα κερδίσει το status και τα γεωπολιτικά και γεωοικονομικά οφέλη που απολαμβάνουν οι ΗΠΑ με την εμπλοκή τους στην κατασκευή του καναλιού του Παναμά!
Κατά συνέπεια, εάν η συμφωνία υλοποιηθεί και η Ρωσία εμπλακεί σε ένα τέτοιο έργο, θα υπάρξει μια κορυφαία γεωπολιτική αλλαγή στις ισορροπίες της περιοχής. Ο αγγλοσαξονικός παράγοντας θα γνωρίσει ήττα εφάμιλλη με την καταστροφή της Καλλίπολης (1915), ενώ η Ελλάδα θα πρέπει να αποδεχθεί πως το «ξανθό γένος» πέτυχε το σκοπό του και δεν τη χρειάζεται πλέον.
Ο δε γεωπολιτικός αναπροσανατολισμός της Τουρκίας προς τη Ρωσία θα είναι στρατηγικής φύσης, και θα δύναται να αλλάξει μόνο με τη λήψη μέτρων «καταναγκασμού». Στην προκειμένη δε περίπτωση η αντίδραση της Ρωσίας εκτιμάται ως βεβαία.
Σε αγγλοσαξονικούς γεωπολιτικούς όρους η «καρδιακή χώρα»/«αξονική περιοχή» (heartland/pivot-area), δηλαδή η Ρωσία, θα έχει κατορθώσει να εκπαραθυρώσει, σχεδόν ολοκληρωτικά, τις χώρες του «εξωτερικού/νησιωτικού Κρηπιδώματος» (outer/ insular crescent), δηλαδή της αγγλοσαξονικές, από το σημαντικότερο ίσως κομμάτι του «εσω- τερικού/περιφεριακού κρηπιδώματος» (inner/ marginal crescent), δηλα- δή από τον υδάτινο άξονα Μαύρη-Θάλασσα-Στενά- Αιγαίο-Ανατολική Μεσόγειος. όι επιπτώσεις της συγκεκριμένης εξέλιξης για την ισορροπία στην «παγκόσμια νήσο» (world island), δηλαδή στην Ευρασία-Αφρική, θα είναι κατακλυσμιαίες.
(3) ΣΕ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Είναι σαφές πως η Άγκυρα μέσω του συγκεκριμένου έργου εμπίπτει πλέον σε κατηγορίες χωρών οι οποίες μέσω φαραωνικών διαστάσεων έργων προσπαθούν να προπαγανδίσουν την υλική, πνευματική και οικονομική τους ανωτερότητα. Μέσω τέτοιων πρωτοβουλιών επιτυγχάνεται η υπογράμμιση της ανωτερότητας της «φυλής», του «έθνους», της «θρησκείας» και σίγουρα λειτουργεί ως πόλος έλξης προς τους απανταχού «ομοϊδεάτες».
Με άλλα λόγια, το ΑΚΡ προσπαθεί να δράσει ως πόλος έλξης των απαντα- χού μουσουλμάνων αλλά και των περιφερειακών της Τουρκίας, μίζερων και αδύναμων ορθόδοξων λαών, οι οποίοι στο παρελθόν υπήρξαν υπήκοοι/«ραγιάδες» της Υψηλής Πύλης. Έτσι, η εξαθλιωμένη από τον πόλεμο Σερβία, η αδύναμη και διαρκώς συρρικνούμενη πληθυσμιακά Βουλγαρία, τα αδύνατα και γεμάτα «ψυχολογικά προβλήματα» Σκόπια, η οθωμανολάγνα και εθνικιστική Αλβανία αλλά και η νεόπτωχη και εξευτελισμένη Ελλάδα δεν μπορούν παρά να αποδεχτούν το οθωμανικό «στρατηγικό βάθος» μιας «ανερχόμενης» δύναμης.
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Από τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό πως το ζήτημα αφορά τη χώρα μας τόσο σε γεωπολιτικό όσο και σε γεωπολιτισμικό επίπεδο. Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και για τους περιφερειακούς και τους παγκόσμιους γεωπολιτι- κούς δρώντες. Προς επίρρωση όλων των προαναφερθέντων ας σημειω- θούν δύο ακόμα σημεία: Σύμφωνα με τον καθηγητή Γιαλτσιντάν, το συγκε- κριμένο σχέδιο «φαίνεται να έχει δημιουργηθεί χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τον ανθρώπινο παράγοντα και σίγουρα δεν συνάδει με τις κοινωνικές και τις οικονομικές συνθήκες της Κωνσταντινούπολης».
Είναι σαφές πως η παραπάνω σημείωση επισημαίνει με ακρίβεια την «κρυφή ατζέντα» πίσω από το εν λόγω σχέδιο. Επιπροσθέτως, ο προγραμ- ματισμός από τον Ρ.Τ. Ερντογάν είναι με την ολοκλήρωση του συγκεκρι- μένου έργου να κατασκευάσει μία νέα πέτρινη (!) γέφυρα στα Στενά του Βοσπόρου, με τρεις κολόνες, αφού δεν θα περνούν πλέον από εκεί μεγάλα σκάφη και να την ονομάσει όχι... «Κεμάλ Ατατούρκ», αλλά «Γέφυρα των Πολιτισμών». Εάν το συγκεκριμένο σχέδιο δεν αποτελεί την «αποθέωση» του «Στρατηγικού Βάθους» μιας νέας οθωμανικής αυτοκρατορίας, ανε- ξάρτητης από τις αγγλοσαξονικές δυνάμεις και δυνάμενης να προχωρήσει σε μία αυτόνομη πορεία με επιλεκτικές συμμαχίες, τότε τι άλλο είναι;
*Η ανάλυση είχε δημοσιευτεί στο τεύχος Νοεμβρίου του περιοδικού "Στρατιωτική Ισορροπία και Γεωπολιτική".
onalert
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου