Διεκδικούμε 11.500 ακίνητα στην Πόλη

Της ΕΜΜΗΣ ΠΑΝΟΥΣΗ

Περισσότερα από 11.500 ακίνητα, διεκδικούν πλέον οι Κωνσταντινουπολίτες που έχασαν την περιουσίες τους από το τουρκικό κράτος. Το πράσινο φως άναψε η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου με την οποία δικαιώνονται δύο κληρονόμοι Ελληνίδας από την Πόλη.

Όπως λέγεται χαρακτηριστικά: «Όλη η παλιά ελληνική συνοικία της περιοχής του Ταξίμ μπορεί να είναι διεκδικήσιμη», και αν η Τουρκία ενδιαφέρεται ακόμα να μπει στην Ευρωπαϊκή οικογένεια... θα πρέπει επιτέλους να σκύψει το κεφάλι στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Οι νομιμοφανείς κρατικές αποφάσεις – exporessπου εκδόθηκαν για να στερήσουν με το «έτσι θέλω» και αβάσταχτα άδικα το βιός των Ρωμιών στην Κωνσταντινούπολη χάνουν πλέον την ισχύ τους.

Οι ξεριζωμένοι τώρα καλούνται να βρουν τη δύναμη να σβήσουν απο τη μνήμη τους τις «νύχτες των κρυστάλλων» και να απαιτήσουν τον ιδρώτα των προγόνων τους χωρίς ίχνος άρνησης.

Με ομόφωνη απόφασή του, συμπεριλαμβανομένου και του Τούρκου δικαστή, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Στρασβούργου καταδίκασε, την Τρίτη, την Τουρκία για παραβίαση του δικαιώματος στην περιουσία, δικαιώνοντας προσφυγή οκτώ αιτούντων, σχετικά με την εγγραφή της ακίνητης περιουσίας του Θρησκευτικού Ιδρύματος «Κοίμηση της Θεοτόκου» στην Τένεδο στη δικαιοδοσία της.

Λίγο νωρίτερα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) καταδίκασε ομόφωνα την Τουρκία για το θέμα των ελληνικών περιουσιών στην Κωνσταντινούπολη.

Η απόφαση του ΕΔΑΔ, με ημερομηνία έκδοσης την 29η Σεπτεμβρίου, αφορά την υπόθεση της περιουσίας της Πολυξένης Φωκά - Πιστικά. Το δικαστήριο έκρινε ότι η τουρκική κυβέρνηση παραβίασε το δικαίωμα των αδελφών της στην περιουσία την οποία είχαν κληρονομήσει. Με την ίδια απόφαση, το ΕΔΑΔ όχι μόνον καταδίκασε την Τουρκία για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και την περιόρισε στο δικαίωμα της έφεσης.

Ακόμη και η τουρκάλα δικαστής που συμμετείχε στη σύνθεση του δικαστηρίου ψήφισε υπέρ της καταδίκης της Άγκυρας.

Στην πρώτη περίπτωση επιδικάστηκε στην Τουρκία η καταβολή 5.000 ευρώ, μόνο για δικαστικά έξοδα. Το ΕΔΑΔ με την απόφασή του υποχρεώνει την τουρκική κυβέρνηση να εκχωρήσει τα ζητούμενα περιουσιακά στοιχεία στην κυριότητα του ιδρύματος, υπογραμμίζοντας ότι, σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει να καταβάλει στο ίδρυμα το ποσό των 173.000 ευρώ για την κάλυψη όλων των ζημιών που υπέστη όλα αυτά τα χρόνια από τη μη εκμετάλλευση της περιουσίας του.

Το Δικαστήριο, στην απόφασή του, κρίνει ότι η ανάμιξη των τουρκικών αρχών, που είχε αποτέλεσμα να μην μπορέσει το ίδρυμα να αποκτήσει κυριότητα στην περιουσία του, δεν καλύπτει τις προϋποθέσεις νομιμότητας και τα προαπαιτούμενα του άρθρου 1 του πρωτοκόλλου 1 για την προστασία της περιουσίας.

Το Ιδρυμα «Κοίμηση της Θεοτόκου», στο Τσανάκαλε της Τενέδου, υπάγεται στον τουρκικό νόμο και λειτουργούσε με βάση τη Συνθήκη της Λοζάννης που αφορά τα θρησκευτικά μειονοτικά ιδρύματα.

Στην απόφαση του ΕΔΑΔ σημειώνεται ότι το ίδρυμα ξεκίνησε μια δικαστική διαδικασία για να εγγράψει τις περιουσίες στο όνομά του, δικαιώθηκε, πρωτοδίκως, από τα τουρκικά δικαστήρια, αλλά οι σχετικές αποφάσεις ακυρώθηκαν από το Εφετείο, με το αιτιολογικό ότι με βάση τον τουρκικό νόμο 2762 δεν υπεβλήθη εγκαίρως σχετική αίτηση από το ίδρυμα για να έχει το δικαίωμα εγγραφής.

Όσον αφορά την δεύτερη περίπτωση αναφέρουμε -για την ιστορία- ότι η Πολυξένη Φωκά - Πιστικά ήταν ελληνίδα υπήκοος, η οποία υιοθετήθηκε το 1954 από τον Απόστολο Πιστικά και τη σύζυγό του Ελισάβετ, που ήταν επιφανή μέλη της ελληνικής ομογένειας της Κωνσταντινούπολης και είχαν τουρκική υπηκοότητα. Ωστόσο, μετά τη δέσμευση όλων των περιουσιών των Ελλήνων της Πόλης, ως επακόλουθο της μαζικής απέλασης 12.000 Ελλήνων από την Τουρκία το 1964, τα αδέλφια της Πολυξένης Πιστικά στερήθηκαν του δικαιώματος κληρονομιάς. Η απόφαση αυτή του ΕΔΑΔ θεωρείται σημαντική γιατί μπορεί να ανοίξει τον δρόμο και για άλλες προσφυγές Ελλήνων που τα ακίνητά τους είχαν κατά καιρούς δεσμευτεί από την τουρκική κυβέρνηση.

Τώρα οι αδελφοί Φωκά ζητούν αποζημιώσεις γύρω στα 19 εκ. ευρώ για απώλεια χρήσης της περιουσίας τους και διεκδικούν να πάρουν πίσω τα ακίνητα. Αν δεν πάρουν τα ακίνητα πίσω, τότε θα ζητηθούν πρόσθετες αποζημιώσεις για την αξία των ακινήτων.

Την υπόθεση στο ΕΔΑΔ του ανέθεσε ο δικηγόρος των αδελφών Φωκά, Δημήτρης Γκελντής. Στην υπόθεση συνεργάστηκε και ο τούρκος δικηγόρος κ. Ο. Χεμσινλιογλού.

Η πρώτη σχετική υπόθεση, στην οποία είχε επίσης παρέμβει η ελληνική κυβέρνηση, ήταν η «Αποστολίδη και λοιποί κατά Τουρκίας», η οποία είχε επίσης καταλήξει σε καταδίκη της Τουρκίας (απόφαση της 27-3-2007), κατά πλήρη αποδοχή των ελληνικών θέσεων. Ακολούθησε η ομοίου περιεχομένου απόφαση Nacaryan και Deryan κατά Τουρκίας (της 8-1-2008).

Η παρούσα απόφαση Φωκάς κατά Τουρκίας αποτελεί την τρίτη κατά σειρά απόφαση, στην οποία έχει επιτυχώς παρέμβει η ελληνική κυβέρνηση, η οποία έχει επίσης ασκήσει το δικαίωμα παρέμβασης και σε όσες επόμενες της έχουν κοινοποιηθεί και αναμένεται η έκδοση αποφάσεως” υπογραμμίζεται στην ανακοίνωση.

Σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε το καθεστώς που διέπει το τουρκικό κράτος σε συνάρτηση με την διεκδίκηση των περιουσιών των μειονοτήτων -και συγκεκριμένα της ελληνικής- ο Αδέσμευτος της Κυριακής μίλησε με τον πρόεδρο της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Συλλόγων Κωνσταντινουπολιτών, Νικόλαο Ουζούνογλου.

Σύμφωνα με τον ίδιο το πολύ θετικό νομικό προηγούμενο της υπόθεσης Πιστικά, αποτελεί και ηθική νίκη. Είναι η νίκη του κράτους – νόμου, έναντι του κράτους - αυθαιρεσίας. Αλλωστε αυτή η απόφαση ουσιαστικά δεν στρέφεται κατά της Τουρκίας, αλλά υπέρ της γιατί τη βοηθάει να αποκτήσει αρχές κράτους – νόμου.

«Η υπόθεση της Πιστικά δεν είναι η πρώτη, είναι όμως μεγάλου μεγέθους και ξεκάθαρη. Το 1964 όταν η Τουρκία μονομερώς αποφάσισε να καταγγείλει τη Σύμβαση του 1930 και απέλασε τους 12.500 Έλληνες υπηκόους με ένα μυστικό διάταγμα (δεν δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως) κατάσχεσε όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία των Ελλήνων υπηκόων που βρίσκονταν μέσα στο τουρκικό έδαφος. Κάτι πρωτάκουστο σε διεθνές επίπεδο. Παρόλο που αυτό το μυστικό διάταγμα καταγγέλθηκε απο την Ελλάδα και καταργήθηκε το 1987, η Τουρκία συνεχίζει να περιορίζει τα κληρονομικά δικαιώματα των Ελλήνων υπηκόων. Ενας τρόπος για να γίνεται αυτό είναι ότι έχει κηρύξει την Κωνσταντινούπολη σαν παραμεθόριο περιοχή και σε τέτοιες περιοχές υπάρχουν περιορισμοί για τους ξένους υπηκόους να αγοράζουν ακίνητα».

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Ουζούνογλου, κάτι που δεν κατανόησαν για χρόνια οι ελληνικές κυβερνήσεις είναι ότι οι Έλληνες υπήκοοι που διέμεναν στην Κωνσταντινούπολη και ήταν μέρος της ελληνικής μειονότητας δεν υπάγονταν στην Συμφωνία του 1930 αλλά στη Συνθήκη της Λοζάννης.

«Αυτή η Συνθήκη δεν διαχωρίζει το στάτους της υπηκοότητας των διαμενόντων Ελλήνων που τους εξαιρεί απο την ανταλλαγή των πληθυσμών. Αυτό είναι πολύ σοβαρό και δεν ξέρω αν έχει γίνει αντιληπτό ακόμα απο την Ελλάδα. Οι απελάσεις δηλαδή του 1964 απο πλευράς Διεθνούς Δικαίου ήταν παραβίαση της Συνθήκης της Λοζάννης».

Η υπόθεση Πιστικά είναι μόνο ένα σημάδι του παγόβουνου που υπάρχει.

Το ουσιαστικό που υπάρχει είναι ένα ολόκληρο σύστημα κρατικής μεθόδευσης για την αφαίρεση ιδιοκτησιών απο τους Έλληνες υπηκόους.

«Προκύπτει δε το εξής, η πλειονότητα των Ελλήνων της Πόλης είχαν τουρκική υπηκοότητα, όμως τα παιδιά όσων εξαναγκάστηκαν να φύγουν λόγω των συνεχών γεγονότων -απο το 1942 και μετά- είχαν ελληνική υπηκοότητα. Επομένως πολλοί -λόγω ιθαγένειας- δεν μπορούν να κληρονομήσουν τις περιουσίες των γονιών τους.

Εξάλλου, στις δεκαετίες ’70 - ’80, έγινε με μαζικό τρόπο αφαίρεση της τουρκικής υπηκοότητας απο τους Έλληνες για να μειωθεί ο πληθυσμός της μειονότητας. Με το παραμικρό παράπτωμα... αν κάποιος δεν ανανέωνε το διαβατήριό του για μικρό διάστημα, αν ήταν για λίγο ανυπότακτος, του αφαιρούσαν την τουρκική υπηκοότητα με συνοπτικές διαδικασίες».

Εκτός απο την υπόθεση Πιστικά υπάρχουν και αρκετές άλλες που έχουν πάρει το δρόμο της δικαιοσύνης. Και αυτό έγινε δυνατό μόλις το 1987 οπότε η Τουρκία υπέγραψε ότι θα δέχεται τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Η μειονότητα έχει αναγνωρισμένα δικαιώματα απο τη Συνθήκη της Λοζάννης ως ελληνική κοινότητα της Πόλης, της Ίμβρου και της Τενέδου.

Και εκεί υπάρχει μείζον ζήτημα με τις ιδιοκτησίες της κοινότητας.

Και εκεί υπάρχουν αποφάσεις απο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Η πρώτη σημαντική απόφαση ήταν απο το Σιδηροπούλειο Ίδρυμα που ήταν ιδιοκτησία της Μεγάλης του Γένους Σχολής.

Πέρυσι τον Ιούλιο είχε εκδοθεί η πρώτη απόφαση για το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου, και αναμένεται να τελεσιδικήσει εντός των επόμενων μηνών. Ανάλογες αποφάσεις υπάρχουν για τα αρμενικά ευαγή ιδρύματα.

«Ο μηχανισμός πάντως, στην Τουρκία, είναι να χρησιμοποιούνται νομιμοφανείς διαδικασίες για αφαίρεση περιουσιών απο τις μειονότητες, είτε ανήκουν σε νομικά είτε σε φυσικά πρόσωπα.

Ανεξάρτητα απο την νομική θωράκιση», επισημαίνει ο κ. Ουζούνογλου, «υπάρχει ένα άλλο πρόβλημα... που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε.

Αφορά όλους αυτούς που έφυγαν απο την Κωνσταντινούπολη χωρίς να θέλουν να θυμούνται καν τι πέρασαν εκεί. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν καμία διάθεση να ξοδέψουν ούτε ένα μικρό ποσό για να διεκδικήσουν όποια περιουσία έχουν εκεί».
Όπως εξηγεί ο καθηγητής, το μεγαλύτερο πρόβλημα όσον αφορά τις κοινοτικές περιουσίες προέκυψε το 1974 που στην Κύπρο γινόταν πόλεμος.

Το αναιρετικό δικαστήριο της Τουρκίας έβγαλε μια απόφαση σύμφωνα με την οποία αυτές οι μειονότητες που αναγνωρίζονται επίσημα απο τη Συνθήκη της Λοζάννης ήταν μεν Τούρκοι πολίτες αλλά όχι ακριβώς. Ήταν κάτι ανάμεσα σε Τούρκους και ξένους, βάσει μιας νομικής ακροβασίας και ίσχυαν όσες ιδιοκτησίες είχαν μέχρι το 1936 οπότε έγινε μια καταγραφή.

Μετά το 1936 όσες δωρεές περιήλθαν στην ιδιοκτησία τους ήταν άκυρες, και μεταβιβάζονται στο Τουρκικό Δημόσιο.

Απο τις πιέσεις που άσκησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ψηφίστηκε πριν απο 1,5 χρόνο ένας νόμος που λέει ότι όλα αυτά τα ακίνητα ή τα κτήματα πρέπει να επιστραφούν αν είναι διαθέσιμα. (Αν το τουρκικό κράτος το είχε πουλήσει κάπου, δεν γίνεται να επιστραφούν).

Όσα εποπτεύει το κράτος και είναι σε μια κατάσταση ασαφή υποτίθεται θα επιστραφούν. Τέλος του έτους θα είναι γνωστό ποια ακίνητα θα επιστραφούν.
Για την πορεία των υποθέσεων στο μέλλον, ο κ. Ουζούνογλου τονίζει ότι πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι.

«Στην Τουρκία η κοινή γνώμη ήδη είναι μοιρασμένη. Κάποιοι νομίζουν ότι κινδυνεύει η χώρα τους, όμως και υπάρχουν και εκείνοι που βλέπουν το δίκαιο. Μην ξεχνάμε ότι στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο η Τουρκία είναι μακράν η πρώτη στις προσφυγές και αυτό δείχνει πολλά».

Πηγή