Η συγκρότηση της Εθνικής Φρουράςκαι των Δυνάμεων Καταδρομών της
στην Κύπρο, είναι συνυφασμένη με
τις πρώτες μάχες που ξέσπασαν σε
κυπριακό έδαφος, με την οργανωμένη στρα-
τιωτικά από Τούρκους αξιωματικούς τουρκο-
κυπριακή κοινότητα. Οι συγκρούσεις άρχισαν
όταν πλέον οι Τουρκοκύπριοι εκδηλώθηκαν
αρνητικά στην πρόθεση της κυπριακής κυβέρ-
νησης να αναθεωρήσει διατάξεις του Συντάγ-
ματος οι οποίες είχε αποδειχθεί στην πράξη ότι
δεν ήταν λειτουργικές. Οι Τουρκοκύπριοι, εκμε-
ταλλευόμενοι τα δυσανάλογα μεγάλα προνό-
μια που τους είχαν δοθεί, εμπόδιζαν τη σωστή
λειτουργία του κράτους, επιδεικνύοντας πλήρη
κακοπιστία. Τον Δεκέμβριο του 1963, μετά από
τυχαία επεισόδια, οι Τουρκοκύπριοι και η ΤΟΥΡ-
ΔΥΚ αντέδρασαν στρατιωτικά, επιλέγοντας να
απομονωθούν από τους Ελληνοκυπρίους και
την κυβέρνηση στην οποία συμμετείχαν και
να αποσυρθούν από τις δημόσιες υπηρεσίες.
Υποχρεώνοντας σε μετακίνηση μεγάλο αριθ-
μό Τουρκοκυπρίων, οργάνωσαν δικούς τους
θυλάκους στους οποίους δεν επιτρεπόταν η
ελεύθερη πρόσβαση και εγκαθίδρυσαν δικές
τους υπηρεσίες και αρχές. Αιφνιδιασμένη από
την ταχεία εξέλιξη των πραγμάτων, η ελληνική
πλευρά δεν μπόρεσε να αντιδράσει δυναμικά,
με αποτέλεσμα Τουρκοκύπριοι ένοπλοι και
τμήματα της ΤΟΥΡΔΥΚ να καταλάβουν ορισμέ-
να στρατηγικής σημασίας σημεία.
Η κατάσταση, σε συνδυασμό με τις απειλές
της Τουρκίας για εισβολή, έθετε σαφές θέμα
άμυνας της Κύπρου. Η Ελλάδα αποφάσισε τότε
να στείλει μυστικά μια μεραρχία ειδικής σύνθε-
σης (ΕΛΔΥΚ/Μ), ενώ στην Κύπρο, τον Απρίλιο
του 1964, αποφασίστηκε η συγκρότηση στρα-
τού, που για πολιτικούς λόγους ονομάστηκε
Εθνική Φρουρά (ΕΦ).
Η στράτευση ήταν αρχικώς εθελοντική, για
περίοδο 6 μηνών. Η μικρή όμως ανταπόκριση
οδήγησε στις 2 Ιουνίου στην απόφαση υποχρε-
ωτικής πρόσκλησης. Αυτό το τιτάνιο έργο της
οργάνωσης εκ του μηδενός αξιόμαχου στρα-
τού κλήθηκαν να επιτελέσουν στελέχη του Ελ-
ληνικού Στρατού, που επιδόθηκαν με πατριω-
τικό ζήλο. Ήταν ώρα μεγάλων έργων, μέσα σε
συνθήκες τεράστιων δυσχερειών. Ο αρχηγός
της ΕΦ Αντιστράτηγος Γεώργιος Καραγιάννης
κάλεσε τους αξιωματικούς «εις ολοκληρωτικήν
πνευματικήν και ψυχικήν κινητοποίησιν».
Με την άφιξη του Στρατηγού Γρίβα-Διγενή
στην Κύπρο, τον Ιούνιο, περιπλέχθηκε η κα-
τάσταση σχετικά με το ποιος είχε την ευθύνη
της άμυνας του νησιού. Εν τέλει, αρχηγός του
Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ)
παρέμεινε ο Αντιστράτηγος Καραγιάννης, και
ο Στρατηγός Γρίβας ανέλαβε διοικητής της
Ανωτάτης Στρατιωτικής Διοικήσεως Αμύνης
Κύπρου (ΑΣΔΑΚ). Στην ουσία η ΑΣΔΑΚ είχε την
επιχειρησιακή ευθύνη της ΕΦ καθώς και της
ΕΛΔΥΚ/Μ, αλλά μόνο σε περίοδο πολέμου
Η κυπριακή κυβέρνηση είχε δικαίωμα να
χρησιμοποιήσει την ΕΦ κατά το δοκούν. Για
να εμπλακούν όμως δυνάμεις της ΕΛΔΥΚ/Μ σε
επιχειρήσεις, θα έπρεπε προηγουμένως να έχει
δοθεί έγκριση από την Αθήνα.
Για την εκπαίδευση των μονάδων, στην
αρχή λειτούργησαν πρόχειρα Κέντρα Εκπαί-
δευσης Νεοσυλλέκτων και σιγά σιγά άρχισαν
να αποδίδονται στρατιώτες στις υπό συγκρό-
τηση μονάδες. Επειδή όμως η έλλειψη υποδο-
μής προκαλούσε τεράστια προβλήματα, η πρό-
οδος ήταν πολύ αργή. Στις αρχές Ιουνίου, είχε
συγκροτηθεί μόλις ένα τάγμα…
Από τις πρώτες μονάδες που αποφασίστη-
κε να συγκροτηθούν, ήταν και μία μονάδα Κα-
ταδρομών. Αυτή ονομάστηκε 31 Μοίρα Κατα-
δρομών και συγκροτήθηκε στις 9 Ιουλίου. Έδρα
της είχε το Γυμνάσιο Σολέας Ευρύχου, το οποίο
παρέμενε κλειστό λόγω των θερινών διακοπών.
Η Μοίρα είχε σύνθεση τριών Λόχων Κρού-
σεως (ΛΚ) και ενός Λόχου Υποστήριξης – Διοι-
κητικής Μέριμνας (ΛΥ-ΔΜ). Κάθε Λόχος είχε
δύναμη 80 ανδρών περίπου. Η δύναμη ανερ-
χόταν σε 365 άνδρες: 10 μόνιμοι αξιωματικοί,
2 έφεδροι αξιωματικοί, 3 μόνιμοι λοχίες και 350
οπλίτες. Διοικητής ορίστηκε ο Ταγματάρχης
Γεώργιος Ν. Καρούσος, μπαρουτοκαπνισμένος
αξιωματικός από την εποχή της Εθνικής Αντί-
στασης, υποδιοικητής ο Λοχαγός Μιλτιάδης
Λάσκαρης, διοικητές των λόχων κρούσης οι
Λοχαγός Κωνσταντίνος Μπεκιάρης (1ος ΛΚ),
Λοχαγός Ορέστης Μαρινάκης (2ος ΛΚ), Υπο-
λοχαγός Νικόλαος Παπαγεωργίου (3ος ΛΚ) και
Λοχαγός Παναγιώτης Καρατζάς (ΛΥ-ΔΜ).
Ο οπλισμός της μονάδας ήταν της εποχής
του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σχετικά αποδε-
κτός για την εποχή. Περιλάμβανε υποπολυβό-
λα STEN Mk2/3, τυφέκια Μ1 Garand, οπλοπο-
λυβόλα BREN, πολυβόλα MG42 και Μ1919Α4,
αντιαρματικά Μ20 Bazooka, ΠΑΟ των 57 mm
και όλμους των 60 mm.
Η Μοίρα ασχολήθηκε εντατικά με την εκ-
παίδευση, προκειμένου οι νεαροί μαθητές να
μετατραπούν σε αξιόπιστους μαχητές. Αυστη-
ρή πειθαρχία και σκληραγώγηση, με εκγύμνα-
ση, καψώνια και ασκήσεις πυκνής τάξης ήταν
η «συνταγή» των εκπαιδευτών, που -όπως απέ-
δειξε η πράξη- είχε αντίκρισμα. Πριν όμως η
Μοίρα εισέλθει στη φάση της ουσιαστικής εκ-
παίδευσης, τα γεγονότα την πρόλαβαν.
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΑΝΣΟΥΡΑΣ
Ένα από τα σημαντικής στρατιωτικής αξί-
ας σημεία που ήλεγχαν οι Τουρκοκύπριοι μετά
την ανταρσία, ήταν και η περιοχή Μανσούρας
- Λιμνίτη στην Τηλλυρία. Τα ελληνικά τοπωνύ-
μια και οι εκκλησίες των χωριών, καθώς και το
ότι ελάχιστοι κάτοικοι μιλούσαν την τουρκική,
φανέρωναν ότι οι κάτοικοι ήταν χριστιανοί που
είχαν εξισλαμιστεί βίαια κατά την Τουρκοκρα-
τία. Για τον λόγο αυτόν, οι Ελληνοκύπριοι της
περιοχής έτρεφαν πιο έντονα αισθήματα απο-
στροφής προς τους Τουρκοκύπριους, καθότι
τους θεωρούσαν εξωμότες.
Ο θύλακος διέθετε έξοδο στη θάλασσα,
που επέτρεπε την αφανή προσέγγιση πλωτών
μέσων κατά τη νύκτα. Εκεί οι Τούρκοι μετέφε-
ραν στρατιωτικό δυναμικό και οπλισμό, φορητά
όπλα και βαρέα όπλα πεζικού. Όταν μεταφέρ-
θηκαν αρκετές δυνάμεις, η τουρκική διοίκηση
αποφάσισε να επεκτείνει τον θύλακο, που εξαι-
τίας της μορφολογίας του καθιστούσε τον έλεγ-
χό του από τις κυπριακές Αρχές δυσχερή.
Στις 9 Ιουλίου, οι Τουρκοκύπριοι επέκτει-
ναν τις θέσεις τους, καταλαμβάνοντας το ύψω-
μα Λωρόβουνο (669 μέτρα) που, ευρισκόμενο
περί τα 4 χλμ. νότια των παραλίων, δέσποζε της
περιοχής και μέχρι τότε αποτελούσε ουδέτερο
έδαφος. Οι Σουηδοί κυανόκρανοι αρνήθηκαν
να συνεργαστούν με τις κυπριακές Αρχές προ-
κειμένου να επανέλθει η προηγούμενη κατά-
σταση, και ως μόνη λύση απέμεινε η ανάληψη
δράσης από την ΕΦ. Στις 30 Ιουλίου δυνάμεις
της ΕΦ αναπτύχθηκαν στην περιοχή, εξέλιξη
που συνέγειρε τους Τουρκοκύπριους.
Την 1η Αυγούστου, το 206 Τάγμα Πεζικού,
το ένα από τα δύο τάγματα της ΕΦ που είχαν
οργανωθεί, διατάχθηκε να κινηθεί προς την
περιοχή ώστε να περιορίσει την τουρκική επέ-
κταση. Την επομένη πραγματοποιήθηκε εσπευ-
σμένα η ορκωμοσία της 31 ΜΚ και η τελετή πα-
ράδοσης του πράσινου μπερέ, παρουσία του
Στρατηγού Γρίβα. Αντί όμως οι Καταδρομείς
να λάβουν -ως είθισται- άδεια, παρέμειναν στο
στρατόπεδο σε κατάσταση συναγερμού. Επι-
ταχύνοντας το πρόγραμμα, τις επόμενες δύο
ημέρες οι 1ος και 2ος ΛΚ πραγματοποίησαν
την πρώτη τους βολή. Στις 5 του μηνός, ενώ ο
3ος ΛΚ είχε μεταβεί στο πεδίο βολής, διατάχθη-
κε να επιστρέψει στο στρατόπεδο. Είχε ληφθεί
διαταγή για κίνηση όλης της Μοίρας προς την
Τηλλυρία. Το μεσημέρι αναχώρησαν με επιταγ-
μένα λεωφορεία και αργά το βράδυ έφτασαν
στην περιοχή Πέζεμα Νυμφών. Από εκεί, οι
καταδρομείς πορεύθηκαν μέχρι τις 04.00 της
επομένης, φτάνοντας στους πρόποδες του
υψώματος Ακόνι, περί τα 1.000 μέτρα ανατο-
λικά του Λωροβούνου. Εκεί είχε εγκατασταθεί
φυλάκιο του 206 ΤΠ, καθώς οι κυανόκρανοι
είχαν αποσυρθεί απροειδοποίητα από το ύψω-
μα. Με το φως της ημέρας, η αλλαγή αυτή έγινε
αντιληπτή από τον εχθρό, ο οποίος άνοιξε πυρ,
με αποτέλεσμα να υπάρξει γενίκευση σε όλη τη
γραμμή αντιπαράθεσης. Το απόγευμα μάλιστα
αποτολμήθηκε επίθεση για την κατάληψη του
υψώματος, την οποία όμως δεν δυσκολεύτη-
καν να αποκρούσουν οι Εθνοφρουροί.
Η ΕΦ κινητοποιήθηκε πλέον πλήρως, με
αποτέλεσμα να μετακινηθούν και άλλες δυνά-
μεις στην περιοχή. Η ηγεσία άρχισε να επεξεργά-
ζεται σχέδιο επιθετικής ενέργειας προς εξάλειψη
της απειλής. Την ευθύνη ανέλαβε ο διοικητής
του 8ου Τακτικού Συγκροτήματος Αντισυνταγ-
ματάρχης Πλούτωνας Χουχουλής, έχοντας υπό
τις διαταγές του το 12o Τακτικό Συγκρότημα,
το 206 ΤΠ, την 31 ΜΚ, πυροβολαρχία Πεδινού
Πυροβολικού, ουλαμό Αναγνώρισης Marmon
Harrington και διμοιρία όλμων 4,2 ιντσών.
Στις αρχές Αυγούστου οι στρατιωτικές δυνά-
μεις που είχε αποστείλει η Ελλάδα στην Κύπρο
ξεπερνούσαν τους 5.000 άνδρες. Ωστόσο, κα-
θώς η απόφαση για δυναμική λύση ελήφθη από
την κυπριακή κυβέρνηση δίχως ενημέρωση των
Αθηνών, δεν ήταν δυνατή η χρήση μονάδων της
ΕΛΔΥΚ/Μ. Ήταν ένα ρίσκο που ανέλαβε ο ίδιος ο
Στρατηγός Γρίβας, δεδομένου ότι το επίπεδο με-
ταξύ των μονάδων του ΕΣ και της νεοσύστατης
ΕΦ δεν μπορούσε ακόμη να συγκριθεί.
Η επίθεση εκδηλώθηκε στις 15.30 της 7ης
Αυγούστου. Η οργάνωση που επικρατούσε στις
ελληνικές δυνάμεις δεν ήταν η καλύτερη. Στην
ουσία, τα ελληνικά τμήματα δεν κατάφεραν
παρά να φτάσουν σε απόσταση αναπνοής από
τις εχθρικές αντιστάσεις.
Στο Λωρόβουνο οι καταδρομείς επιτέθη-
καν από δυτικά, επί δύο κατευθύνσεων: οδη-
γούσαν στο αριστερό ο 1ος ΛΚ (βόρεια) και στο
δεξιό ο 3ος ΛΚ (νότια). Ακολουθούσαν κατά
σειρά ο 2ος ΛΚ και ο ΛΥ-ΔΜ. Ο διοικητής της
Μοίρας βρισκόταν μαζί με τον 3ο ΛΚ, στην πιο
δύσκολη κατεύθυνση.
Το έδαφος ήταν δύσβατο και εξαιρετικά
ανώμαλο. Ο 3ος ΛΚ συνάντησε τις σοβαρότε-
ρες αντιστάσεις και υπέστη απώλειες. Ο Υπο-
λοχαγός Παπαγεωργίου οδηγούσε τους άνδρες
του και ετοιμαζόταν να εισέλθει σε ένα εχθρικό
φυλάκιο που είχε εκκαθαριστεί, όταν δέχθηκε
πυρά που τον έπληξαν στο στήθος. Ένας από
τους άνδρες του βρέθηκε δίπλα, έσκισε το που-
κάμισό του και έδεσε το τραύμα με τον ατομι-
κό επίδεσμο. Ο Παπαγεωργίου, επιδιώκοντας
να μη διακοπεί η ορμή της επίθεσης, φώναξε:
«Δεν είναι τίποτα, παιδιά, μάχεσθε». Λίγο αργό-
τερα ξεψύχησε. Ο Ταγματάρχης Καρούσος που
έσπευσε επιτόπου, γονάτισε, πήρε τον σφυγμό
του και διαπίστωσε τον θάνατό του.
Λίγο μετά τον υπολοχαγό, νεκρός έπεσε
και ο διαβιβαστής του, καταδρομέας Γεώργιος
Απληκιώτης. Ενώ τραυματιοφορείς προσπα-
θούσαν να απομακρύνουν τους πεσόντες, ο
οπλοπολυβολητής Μιχαήλ Κουσουλίδης προ-
ωθήθηκε και άνοιξε πυρ για να τους καλύψει.
Μια βολίδα τον πέτυχε στο μέτωπο φονεύο-
ντάς τον ακαριαία. Βλέποντας το μάταιο της
προσπάθειας των τραυματιοφορέων να τον
μεταφέρουν πιο πίσω, ο Ταγματάρχης Καρού-
σος τους φώναξε: «Άστε τον ήρωά μου εκεί. Δεν
τον βλέπετε; Είναι νεκρός!».
Η επίθεση της 31 ΜΚ σταμάτησε εκεί στη
νοτιοδυτική κορυφή του υψώματος. Απέμενε
η κύρια κορυφή του Λωρόβουνου, με το κε-
ντρικό φυλάκιο. Αλλά η έλλειψη χρόνου για
την απαραίτητη αναγνώριση είχε οδηγήσει
τη Μοίρα σε ένα σημείο από το οποίο δεν
μπορούσε να κινηθεί εύκολα προς την κύρια
κορυφή. Για να γίνει αυτό, θα έπρεπε να καλύ-
ψουν οι άνδρες έναν ακάλυπτο αυχένα στον
οποίο υπήρχε χαράδρα.
Προ της γενικότερης προβληματικής εξέ-
λιξης της επίθεσης, το 216 ΤΠ διατάχθηκε να
ενισχύσει τις δυνάμεις, κινούμενο από τη Λάρ-
νακα μέσω Πάφου στην περιοχή Πωμού.
Τη νύχτα επάνω στο Λωρόβουνο οι κατα-
δρομείς έμειναν ξάγρυπνοι, με το όπλο στο
χέρι, έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τυχόν εχθρική
ενέργεια. Τα πυρά πυροβολικού και όλμων εί-
χαν προκαλέσει φωτιά στο δάσος, η οποία τη
νύχτα δυνάμωσε με αποτέλεσμα η ατμόσφαι-
ρα να γίνει αποπνικτική.
Στις 8 Αυγούστου η επίθεση συνεχίστηκε
σε όλα τα μέτωπα, σημειώνοντας αργή πρόο-
δο. Περί τις 07.00 οι καταδρομείς ολοκλήρω-
σαν την κατάληψη του Λωρόβουνου. Μπο-
ρούσαν έτσι να διακρίνουν τον εχθρό που
υποχωρούσε άτακτα προς τα Κόκκινα. Μέσα
στον θερινό καύσωνα που η πυρκαγιά είχε με-
τατρέψει σε κόλαση, οι καταδρομείς προχω-
ρούσαν. Στις 11.00, άνδρες του 1ου ΛΚ κινή-
θηκαν προς το χωριό Αλεύκα, προκειμένου να
γίνει υδροληψία. Το χωριό είχε εγκαταλειφθεί
και οι καταδρομείς, αρκετοί εκ των οποίων
παρουσίαζαν συμπτώματα εξάντλησης, μπό-
ρεσαν να ανακουφιστούν. Πέρα από το χωριό,
οι καταδρομείς κινήθηκαν και κατέλαβαν το
βορειοδυτικό αντέρεισμα, βορειοανατολικά
των Κοκκίνων. Εκεί δέχθηκαν ισχυρά πυρά πο-
λυβόλων και όλμων, με αποτέλεσμα να ανακό-
ψουν την προώθησή τους.
Δεν ήταν όμως το ίδιο ταχεία η προώ-
θηση των άλλων τμημάτων. Το 216 ΤΠ, που
ενεργούσε στον αριστερό τομέα, κινήθηκε
από τον παραλιακό τομέα και έχασε πολλή
ώρα εξαιτίας μπλόκου που είχαν στήσει οι κυ-
ανόκρανοι με τεθωρακισμένα στο ύψος του
χωριού Πωμός. Χρειάστηκαν έντονες απειλές
για να αποχωρήσουν και να ανοίξει ο δρόμος,
οπότε το τάγμα προωθήθηκε στην περιοχή
Παχυάμμου μέχρι τις 13.00. Καθώς δεν υπήρ-
χε σαφής εικόνα για την επικρατούσα κατά-
σταση, τα ελληνικά τμήματα προχωρούσαν με
αργό ρυθμό, δίχως να μπορούν να συλλάβουν
αιχμαλώτους. Στην πραγματικότητα, εχθρική
αντίσταση δεν υπήρχε, καθώς οι Τουρκοκύ-
πριοι είχαν καταφύγει στα παράλια.
Εκείνη την κρίσιμη στιγμή εμφανίστηκε
στο πεδίο της μάχης η Τουρκική Αεροπορία.
Από τις 14.30 άρχισαν κατά κύματα να εμ-
φανίζονται τετράδες τουρκικών μαχητικών,
εκτελώντας βομβαρδισμούς. Η αστοχία των
Τούρκων ήταν πρωτοφανής, ωστόσο από ορι-
σμένες εύστοχες βολές προκλήθηκαν κάποιες
απώλειες, οι οποίες είχαν σοβαρό ψυχολογικό
αντίκτυπο στους άπειρους Κύπριους μαχητές.
Σε συνδυασμό με την αντίσταση που συνα-
ντούσαν τα τμήματα στο έδαφος, η ορμή ανα-
κόπηκε πλήρως.
Στον κεντρικό τομέα, η 31 ΜΚ είχε κατηφο-
ρίσει και ετοιμαζόταν να επιτεθεί στα Κόκκινα,
αλλά επενέβη ο Αντισυνταγματάρχης Χουχου-
λής και ανέκοψε τον Ταγματάρχη Καρούσο,
ενημερώνοντάς τον ότι το χωριό επρόκειτο
να καταληφθεί με προώθηση δυνάμεων από
τον παραλιακό τομέα. Η διακοπή της ενέργειας
των Καταδρομέων κρίθηκε σκόπιμη ώστε να
αποφευχθεί η πιθανότητα να διασταυρωθεί με
το 206 ΤΠ που ενεργούσε από ανατολικά και να
εμπλακούν μεταξύ τους από λάθος.
Οι καταδρομείς άρχισαν να δέχονται αε-
ροπορικές επιθέσεις οι οποίες, για καλή τους
τύχη, περιορίστηκαν σε πολυβολισμούς, που
δεν προκάλεσαν καμμία απώλεια, παρά έναν
ελαφρό τραυματισμό από εξοστρακισμό. Πα-
ραδόξως, τα αεροπλάνα έριξαν τις βόμβες να-
πάλμ στις κατοικημένες περιοχές…
Η κατάσταση είχε καταστεί κρίσιμη για την
ελληνική πλευρά, τόσο σε στρατιωτικό όσο
και σε πολιτικό επίπεδο. Τα τμήματα της ΕΦ,
υπό την πίεση της εχθρικής Αεροπορίας, είχαν
φθάσει στα όριά τους. Αθήνα και Λευκωσία δέ-
χονταν ήδη ασφυκτικές πιέσεις από τον διεθνή
παράγοντα να διακόψουν τις εχθροπραξίες.
Στις 18.40 ο Αντισυνταγματάρχης Χουχουλής
διατάχθηκε να προβεί σε σταθεροποίηση και
διατήρηση των θέσεων που κατείχαν τα τμήμα-
τα. Ουσιαστική πρόοδο είχε σημειώσει μόνο το
206 ΤΠ στον δεξιό τομέα, το οποίο -παρά την
αντίσταση και τους αεροπορικούς βομβαρδι-
σμούς- κατάφερε να καταλάβει τη Μανσούρα
κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Ο εχθρικός θύλακος είχε περιοριστεί τώρα
σε μια λεπτή παράκτια λωρίδα μήκους 3.000
μέτρων και βάθους 500 μέτρων περίπου, με
επίκεντρο τα Κόκκινα. Η πρόκληση ήταν μεγά-
λη. Η διπλωματική παρέμβαση είχε έλθει λίγο
πριν την πλήρη επιτυχία και νίκη των ελληνικών
όπλων. Τη νύχτα 8/9 Αυγούστου έγιναν κάποι-
ες δεύτερες, ρεαλιστικές σκέψεις, και από την
πλευρά του Έλληνα υπουργού Εθνικής Άμυνας
Πέτρου Γαρουφαλιά δόθηκε εντολή κατάλη-
ψης των Κοκκίνων και οριστικής εκκαθάρισης
του θυλάκου μέσα στη νύχτα. Η ηγεσία ζήτησε
τη διάθεση μονάδας της ΕΛΔΥΚ/Μ για την επι-
χείρηση, δίχως όμως να δοθεί άδεια. Στο τέλος,
κατόπιν και νέων διεργασιών, η επίθεση μαται-
ώθηκε. Το ζήτημα απασχόλησε και την επο-
μένη, όταν η Τουρκική Αεροπορία ανανέωσε
τους βομβαρδισμούς της μέχρι το απόγευμα,
στρεφόμενη αυτή τη φορά κατά του άμαχου
πληθυσμού. Οι αρμόδιοι πείσθηκαν τότε να δι-
αθέσουν ένα τάγμα της ΕΛΔΥΚ/Μ, πλην όμως η
τελική έγκριση δεν δόθηκε ποτέ.
Κατά τη νύχτα αυτή, ο Ταγματάρχης Κα-
ρούσος άρχισε να προπαρασκευάζει νυκτερινή
επίθεση για κατάληψη των Κοκκίνων. Έγιναν
αναγνωρίσεις και δόθηκαν εντολές στους δι-
οικητές λόχων, με προβλεπόμενο χρόνο εκδή-
λωσης της επίθεσεως τις 23.30. Ο ταγματάρχης
συσκέφθηκε με τους αξιωματικούς του για να
εξετάσει τη μη εκτέλεση της διαταγής που απα-
γόρευε την εκδήλωση επίθεσεως. Γνώριζε ότι
στα Κόκκινα, «μια ανάσα μακριά», βρισκόταν
ο ίδιος ο Ντενκτάς και Τούρκοι στρατιωτικοί,
των οποίων η σύλληψη θα εξασφάλιζε στρα-
τηγικής σημασίας πλεονεκτήματα στην ελλη-
νική πλευρά. Είναι βέβαιο ότι η μικρή εμπειρία
των ανδρών συνεξετάστηκε και είχε ιδιαίτερη
βαρύτητα στη λήψη της απόφασης. Τελικά η
σύσκεψη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν θα
έπρεπε να παραβεί η διοίκηση τη διαταγή. Έτσι,
μια μεγάλη ευκαιρία χάθηκε.
Σε στρατιωτικό επίπεδο η όλη επιχείρηση
απέτυχε, καθώς ένας γενικώς ασθενής θύλακος
δεν κατέστη δυνατό να εκκαθαριστεί πλήρως.
Η παρουσία της Τουρκικής Αεροπορίας είχε
αποτέλεσμα την αντιστροφή των αποτελε-
σμάτων όσον αφορά την ψυχολογική επίδρα-
ση. Αντί να φανεί ότι η ελληνική πλευρά τηρεί
δυναμική στάση και να επηρεαστεί αρνητικά
το ηθικό των Τουρκοκυπρίων σε όλο το νησί, ο
δυναμισμός επιδείχθηκε από τουρκικής πλευ-
ράς, χάρις στην αεροπορική επέμβαση, που
καθήλωσε τις δυνάμεις της ΕΦ και εξύψωσε το
ηθικό των Τουρκοκυπρίων.
Οι συνολικές απώλειες των μονάδων της
Ε.Φ. ήταν 25 νεκροί και 56 τραυματίες. Από αυ-
τές, η 31 ΜΚ θρηνούσε 3 νεκρούς και μετρούσε
6 τραυματίες – με άλλους 7 ελαφρά, οι οποίοι
είχαν επιστρέψει αμέσως στην υπηρεσία.
Στις 12 Αυγούστου, η 31 ΜΚ αντικαταστά-
θηκε από το 216 ΤΠ. Η Μοίρα παρέμεινε στην
περιοχή για μερικές εβδομάδες, εκκαθαρίζο-
ντας την περιοχή από παγίδες και οργανώνο-
ντας το έδαφος. Πριν την αναχώρηση στις 21
Αυγούστου, ο υποδιοικητής πήρε τους άνδρες
και ανέβηκαν σε ένα μικρό ύψωμα για να ατενί-
σουν το πεδίο της μάχης. Τους είπε να κοιτάξουν
τη γη που είχαν απελευθερώσει πολεμώντας,
καλώντας τους να είναι πάντα υπερήφανοι για
τη μονάδα και τη δράση τους. Συγκινημένοι, οι
άνδρες έψαλαν τον Εθνικό Ύμνο και κατόπιν
επιβιβάστηκαν στα οχήματα που περίμεναν.
1964 – 1974
Μετά την επιστροφή της Μοίρας στο στρα-
τόπεδο, έπρεπε να αντιμετωπιστεί το πρόβλη-
μα της έδρας της. Ο Αύγουστος τελείωνε και τα
σχολεία θα άνοιγαν ξανά. Η Μοίρα υποχρεώ-
θηκε να στρατοπεδεύσει υπαίθρια έξω από το
χωριό Μιτσερό Λακατάμιας, με ό,τι αυτό συνε-
παγόταν από πλευράς ανέσεων και υγιεινής. Με
τα πρωτοβρόχια έγινε φανερό ότι η κατάσταση
δεν μπορούσε να συνεχιστεί, αν και τελικά η
υπαίθρια διαβίωση των Καταδρομέων συνεχί-
στηκε μέχρι τις 9 Νοεμβρίου! Στο μεταξύ, στις
7 Οκτωβρίου ο Ταγματάρχης Καρούσος παρέ-
λαβε από τον Στρατηγό Γεώργιο Γρίβα – Διγενή,
σε ειδική τελετή, την πολεμική σημαία της Μοί-
Ο Στρατηγός Γρίβας – Διγενής, παραδίδει την πολεμική
σημαία της 31 ΜΚ στον Ταγματάρχη Γ. Καρούσο.
Ο Αρχηγός ΑΣΔΑΚ Στρατηγός Γρίβας – Διγενής,
επιθεωρεί άγημα της 31 ΜΚ. ρας. Από τις 9 Νοεμβρίου η Μοίρα εγκαταστά-
θηκε σε μια φάρμα που παραχώρησε ιδιώτης
και διαμορφώθηκε σε στρατόπεδο. Η διαμόρ-
φωση του χώρου ήταν τόσο επιτυχημένη, που
η Μοίρα παρέμεινε εκεί μέχρι την άνοιξη του
1973. Τότε, μετεγκαταστάθηκε σε στρατόπεδο
της Τύμπου, μέχρι την 1η Απριλίου 1974. Από
τις 22 Απριλίου η έδρα της 31 ΜΚ μεταφέρθηκε
στο στρατόπεδο Αθαλάσσας στη Λευκωσία.
Στο μεταξύ, μετά τη συγκρότηση της 31
ΜΚ είχε ακολουθήσει με γοργούς ρυθμούς η
συγκρότηση των 32 και 33 ΜΚ. Οι τρεις Μοί-
ρες υπήχθησαν στη Διοίκηση Καταδρομών, η
οποία συγκροτήθηκε τον Αύγουστο κιόλας του
1964 στο ΓΕΕΦ, με πρώτο διοικητή τον Αντισυ-
νταγματάρχη Αγαμέμνονα Γκράτζιο.
Τα χρόνια που ακολούθησαν, δεν έλειψε η
ένταση μεταξύ των απομονωμένων Τουρκοκυ-
πρίων και των Ελληνοκυπρίων. Τον Νοέμβριο
του 1967 ένταση σημειώθηκε στην περιοχή του
τουρκοκυπριακού χωριού Κοφίνου και του μει-
κτού Άγιος Θεόδωρος. Επρόκειτο για προσπάθεια
των Τουρκοκυπρίων να αποκλείσουν την οδό
μεταξύ των δύο χωριών, ώστε να δημιουργηθεί
ένας ευρύτερος θύλακος που θα περιέκλειε και
τα δύο χωριά. Μετά την αποτυχία της αστυνομί-
ας να επιβάλει την τάξη, εγκρίθηκε η επέμβαση
της ΕΦ και το απόγευμα της 15ης Νοεμβρίου ο
1ος ΛΚ της 31 ΜΚ συμμετείχε με τμήμα της 32 ΜΚ
στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της Κοφίνου. Η
επιχείρηση ξεκίνησε στις 16.00 και μέχρι τις 21.00
είχαν εκκαθαριστεί όλες οι εστίες αντίστασης. Οι
Καταδρομείς δεν δυσκολεύτηκαν να εξουδετε-
ρώσουν τις αντιστάσεις μέσα στα χωριά και σύ-
ντομα η όλη υπόθεση είχε λήξει.
Η 31 ΜΚ συμμετείχε -όπως και όλες οι Μοί-
ρες- στο πραξικόπημα που εκδηλώθηκε στις 15
Ιουλίου 1974 για την ανατροπή του Μακαρίου.
Η αρίθμηση των λόχων της ήταν πλέον 11, 12
και 13 ΛΚ. Όλα αυτά τα χρόνια, η ανανέωση του
οπλισμού της ήταν μικρή, καθώς προστέθηκαν
μόνο κάποια στοιχεία όλμων των 81 mm, τα
υποπολυβόλα STEN αντικαταστάθηκαν από Μ3
και Thompson ενώ αποσύρθηκαν και τα πολυ-
βόλα MG42. Από πλευράς υλικού, υπήρχαν δι-
αθέσιμα μεταχειρισμένα οχήματα βρετανικής
κατασκευής. Βρετανικής προέλευσης ήταν και
το διαβιβαστικό υλικό που εκείνη την εποχή
είχε ανανεωθεί μερικώς. Ωστόσο, το κρίσιμο
αυτό υλικό ήταν ανεπαρκές, με αποτέλεσμα
να υπάρχουν σοβαρές δυσχέρειες στις επικοι-
νωνίες μεταξύ διμοιριών, λόχων και διοίκησης,
όπως και μεταξύ προϊστάμενων κλιμακίων.
Αποστολή της 31 ΜΚ κατά το πραξικόπη-
μα ήταν η κατάληψη των εγκαταστάσεων του
ΡΙΚ καθώς και η εξουδετέρωση του τάγματος
του Εφεδρικού Σώματος της αστυνομίας που
έδρευε στα πέριξ. Ένας λόχος της 33 ΜΚ θα την
ενίσχυε, ή καλύτερα θα αντικαθιστούσε έναν
λόχο (13 ΛΚ) ο οποίος είχε διατεθεί στην 32 ΜΚ.
Αυτή θα ενεργούσε στο Προεδρικό Μέγαρο
και την Αρχιεπισκοπή. Αρκετά παράδοξη και
μπλεγμένη εικόνα…
Το πραξικόπημα επιβλήθηκε σχετικά σύ-
ντομα. Δεν ήταν όμως ένας απλός περίπατος.
Οι δυνάμεις συνάντησαν σθεναρή αντίσταση
και υπέστησαν υπολογίσιμες απώλειες.
Το κόστος για τις Δυνάμεις Καταδρομών
ήταν βαρύτατο: 21 νεκροί και 59 τραυματίες.
Από πλευράς 31 ΜΚ οι απώλειες ήταν σοβαρές,
όχι μόνο από αριθμητική άποψη αλλά και από
«ποιοτική». Εννέα νεκροί (μεταξύ των οποίων ο
υποδιοικητής) και 30 τραυματίες (εκ των οποί-
ων 4 αξιωματικοί, μεταξύ τους και ο διοικητής).
Οι 39 άνδρες της Μοίρας που είχαν τεθεί εκτός
μάχης (οι βαρύτερες απώλειες μεταξύ των τρι-
ών Μοιρών Καταδρομών) αντιπροσώπευαν
σοβαρό ποσοστό επί του συνόλου, εάν ληφθεί
υπόψη ότι στην έναρξη του πραξικοπήματος η
δύναμή της ανερχόταν σε 200 άνδρες περίπου.
Εάν συνυπολογιστεί ο εν γένει χαμηλός βαθμός
στελέχωσης όλων των Μοιρών, η απώλεια 5
αξιωματικών ήταν δεινό πλήγμα, ιδίως για μια
μονάδα η οποία επρόκειτο σε λίγες ημέρες να
εμπλακεί σε πραγματικές πολεμικές επιχειρή-
σεις. Μέχρι τις 19 Ιουλίου, καθήκοντα προσω-
ρινού διοικητή της Μοίρας εκτέλεσε ο Λοχαγός
Ελευθέριος Σταμάτης, ως αρχαιότερος αξιωμα-
τικός. Την ημέρα αυτή τοποθετήθηκε διοικητής
ο Ταγματάρχης Αλέξανδρος Μανιάτης. Μετά το
ξεκαθάρισμα της κατάστασης, ήταν η ώρα για
τις παραδουλειές. Η Μοίρα ανέλαβε καθήκοντα
ασφάλειας διάφορων πιθανών «στόχων». Ένας
λόχος της ανέλαβε τη φρούρηση του Προεδρι-
κού Μεγάρου, ένας άλλος των κεντρικών φυλα-
κών και η υπόλοιπη δύναμη το ΓΕΕΦ. Το θετικό
για τη Μοίρα ήταν ότι η ανεύρεση κρυμμένου
οπλισμού σύγχρονης σχεδίασης, τσεχικής προ-
έλευσης, έδωσε την ευκαιρία για άμεση αντικα-
τάσταση του παλιού οπλισμού. Επρόκειτο κυρί-
ως για τυφέκια Vz.58 και πολυβόλα BESA.
ΑΤΤΙΛΑΣ Ι
Η 20ή Ιουλίου βρήκε την 31 ΜΚ σε δύσκολη
κατάσταση, αλλά αξιόμαχη. Παρά τις απώλειες
και τον κάματο των ανδρών από την εμπλοκή
τους στο πραξικόπημα και τις μετά από αυτό
επιχειρήσεις ελέγχου της κατάστασης, η Μοί-
ρα ανέλαβε αμέσως αποστολή. Ο διοικητής
Καταδρομών Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος
Κομπόκης ενημέρωσε τον Ταγματάρχη Μανι-
άτη και μίλησε στους άνδρες, εμψυχώνοντάς
τους. Περί τις 07.30 ένας ένας οι λόχοι της
Μοίρας ξεκινούσαν για τον χώρο εξόρμησης
στο ύψωμα Προφήτης Ηλίας, δυτικά του Αγίου
Ιλαρίωνα. Διμοιρία μόνο του 13 ΛΚ παρέμεινε
ως φρουρά του ΡΙΚ. Ακολουθώντας το δυτικό
δρομολόγιο για Κυρήνεια, μέσω Αγίου Ερμολά-
ου, η Μοίρα ανέβηκε στον Πενταδάκτυλο και
παρά το ότι ένα τμήμα της δέχθηκε εχθρικά
πυρά από το χωριό Πιλέρι, με αποτέλεσμα να
τραυματιστούν δύο άνδρες, κατάφερε να αφι-
χθεί στον Προφήτη Ηλία, οπότε και επιδόθηκε
σε αναγνωρίσεις, ενημερώσεις και την έκδοση
διαταγών. Στο μεταξύ, περίμενε τη συμπλήρω-
ση της δύναμής της με την ολοκλήρωση της
επιστράτευσης. Για την καταδρομική ενέργεια
όμως που θα αναλάμβανε το βράδυ, η δύναμή
της δεν ξεπερνούσε τους 150 άνδρες!
Αποστολή των Καταδρομέων ήταν -σύμφω-
να με το σχέδιο- η κατάληψη της στρατηγικής
σημασίας στενωπού Αγύρτας, απ’ όπου διερ-
χόταν η οδική αρτηρία Λευκωσίας – Κηρύνειας.
Οι τρεις Μοίρες, υποβοηθούμενες από την επι-
στρατευόμενη 34 ΜΚ, θα ενεργούσαν από δυ-
σμάς και ανατολάς, προκειμένου να καταλάβουν
συγκεκριμένα υψώματα εκατέρωθεν της διάβα-
σης, ώστε να αποκτήσουν τον έλεγχό της. Μετά
την κατάληψή τους, τα σχέδια προέβλεπαν την
αντικατάστασή τους από τάγματα πεζικού.
Η 31 ΜΚ ήταν η μόνη που θα ενεργούσε
από δυτική κατεύθυνση. Αντικειμενικός σκο-
πός της ήταν το ύψωμα Κοτζάκαγια, άνωθεν
του χωριού Αγύρτα και νότια του κάστρου του
Αγίου Ιλαρίωνα. Ήταν ένα μακρόστενο ύψωμα
που στην ουσία εξουδετέρωνε την όποια αξία
είχε ο Άγιος Ιλαρίων, δεδομένου ότι απαγόρευε
πλήρως την κύρια οδική αρτηρία.
Ακριβώς από την αντίθετη κατεύθυνση θα
ενεργούσε η 32 ΜΚ, για να καταλάβει τη δυτική
κορυφή του υψώματος Άσπρη Μούττη. Κοτζά-
καγια και Άσπρη Μούττη αποτελούσαν τα ζω-
τικότερα εδάφη της στενωπού. Βορειότερα, το
ύψωμα του Αγίου Ιλαρίωνα, με το ύψωμα 615
στα δυτικά και το ύψωμα Πετρομούθια ανα-
τολικά, δίνουν βάθος στην τοποθεσία, χωρίς
όμως να αποτελούν το ζωτικό της έδαφος. Η 33
ΜΚ θα έπρεπε να ενεργήσει στα Πετρομούθια,
ενώ η 34 ΜΚ θα ενεργούσε νότια της 32 ΜΚ,
στους πρόποδες του Πενταδακτύλου, για την
κατάληψη του υψώματος 296, νοτιοανατολικά
του χωριού Αγύρτα.
Στη στενωπό Αγύρτας είχαν συγκεντρωθεί
τμήματα τουρκικών δυνάμεων αλεξιπτωτιστών
και καταδρομών, που ενίσχυσαν τα αμυντικά
εγκατεστημένα τμήματα Τουρκοκυπρίων και
της ΤΟΥΡΔΥΚ. Κάποια από αυτά τα επίλεκτα
τμήματα που αναπτύχθηκαν στην Κύπρο ανέ-
λαβαν ρόλο εφεδρείας. Αυτή εγκαταστάθηκε
στο κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα και τον πέριξ
χώρο. Επάνω στο Κοτζάκαγια υπήρχε αμυντικά
ταγμένη δύναμη λόχου, ενισχυμένη από τμήμα
καταδρομέων που είχε αφιχθεί το πρωί.
Η 31 ΜΚ προετοιμάστηκε για την καταδρο-
μική επιχείρηση. Οι τρεις Λόχοι Κρούσης θα
ενεργούσαν διείσδυση κατηφορίζοντας από
την Αετοφωλιά, τη νοτιοανατολική κορυφή του
Προφήτη Ηλία. Επικεφαλής των ανδρών είχε
τεθεί ο διοικητής Ταγματάρχης Μανιάτης. Διοι-
κητής του 11 ΛΚ ήταν ο Υπολοχαγός Αθανάσιος
Γαληνός, του 12 ΛΚ ο Υπολοχαγός Παναγιώτης
Καραχάλιος και του 13 ΛΚ ο Υπολοχαγός Ηλίας
Γλεντζές. Ο Υπολοχαγός Καραχάλιος δεν ήταν
καταδρομέας. Την εποχή εκείνη υπήρχε η πρα-
κτική η θέση ενός διοικητή λόχου στις Μοίρες
Καταδρομών να επανδρώνεται από αξιωματικό
του Πεζικού – όχι και τόσο σοφή συνήθεια, όπως
αποδείχθηκε στην πράξη. Διοικητής, τέλος, του
ΛΥ-ΔΜ ήταν ο Λοχαγός Ελευθέριος Σταμάτης.
Ως ώρα κρούσης (Ώρα Κ) είχε οριστεί η
23.00. Ενώ η διείσδυση εξελισσόταν, ο ΛΥ-ΔΜ
-που είχε τάξει στοιχεία όλμων, πολυβόλων
και ΠΑΟ σε κατάλληλες θέσεις- εκτόξευε πυρά
εναντίον των εχθρικών θέσεων. Το αποτέλεσμα
ήταν η εκκένωση των προωθημένων εχθρικών
θέσεων και η ανεμπόδιστη προσέγγιση των κα-
ταδρομέων στο τουρκικό στρατόπεδο, δίχως
να γίνει αντιληπτή. Αιφνιδιαστικά, οι τρεις λόχοι,
με πρωτοπόρο τον 13 ΛΚ, εισήλθαν στο εχθρι-
κό στρατόπεδο και συνέλαβαν όλη τη φρουρά
δίχως την παραμικρή απώλεια. Εκείνες τις ώρες
και τις επόμενες ημέρες που ακολούθησαν, η
άριστη ηγεσία των Υπολοχαγών Γλεντζέ και Γα-
ληνού κατέστησε τα ονόματά τους θρυλικά για
τους Κύπριους στρατιώτες τους. Πολύ γρήγορα
η επιτυχής κατάληξη αναφέρθηκε με την εκτό-
ξευση των συνθηματικών φωτοβολίδων και
άρχισε η σταθεροποίηση των καταδρομέων
επί του υψώματος.
Το πλήγμα για τον εχθρό ήταν καίριο. Μέσα
σε λίγη ώρα όλη η τοποθεσία βρισκόταν υπό
την απειλή των ελληνικών όπλων, χάρη στην
ενέργεια της 31 ΜΚ. Παρόλο που οι ενέργειες
των υπόλοιπων Μοιρών δεν στέφθηκαν από
ανάλογη επιτυχία, οι καταδρομείς επί του Κο-
τζάκαγια αντιπροσώπευαν θανάσιμη απειλή.
Όταν οι εξελίξεις έγιναν αντιληπτές από την
τουρκική πλευρά, άρχισε να οργανώνεται αντε-
πίθεση, η οποία δεν άργησε να εκδηλωθεί περί
τη 01.00 της 21ης Ιουλίου. Οι καταδρομείς -όλοι
κι όλοι ήταν δεν ήταν 100- την απέκρουσαν επι-
τυχώς. Με το ξημέρωμα όμως, άρχισαν να δέ-
χονται πυρά βαρέων όπλων από τον Άγιο Ιλαρί-
ωνα. Ο Ταγματάρχης Μανιάτης δεν άργησε να
λάβει άσχημα νέα. Περί τις 05.00 ειδοποιήθηκε
από τον ασύρματο ότι το τμήμα πεζικού που θα
τους αντικαθιστούσε στο ύψωμα δεν ήταν σε
θέση να εκτελέσει την αποστολή. Νέα ερωτη-
ματικά και ανησυχία άρχισαν να βασανίζουν.
Στο μεταξύ, το ξημέρωμα της 21ης Ιουλίου
βρήκε τους καταδρομείς σε κρίσιμη κατάσταση
επί του Πενταδακτύλου. Οι 32 και 33 ΜΚ στην
ουσία είχαν αποτύχει. Το ίδιο και οι επίστρατοι
της 34 ΜΚ, στους πρόποδες. Μόνο η 31 ΜΚ είχε
πετύχει απολύτως τον αντικειμενικό σκοπό
της, όχι μόνο προκαλώντας βαρύτατες απώλει-
ες στον εχθρό, αλλά και δίχως να υποστεί την
παραμικρή απώλεια! Αντιμέτωπος με αυτή την
πραγματικότητα καθώς και με τη διαπίστωση
πλέον ότι δεν υπήρχαν διαθέσιμες δυνάμεις για
την αντικατάσταση των Μοιρών, ο Συνταγμα-
τάρχης Κομπόκης διέταξε τη σύμπτυξή τους,
καθώς εάν παρέμεναν στις θέσεις που κατείχαν,
οι Μοίρες διέτρεχαν μεγάλο κίνδυνο.
Κατάκοποι οι άνδρες εγκατέλειψαν το κα-
τάσπαρτο με πτώματα του εχθρού Κοτζάκαγια
και μέχρι το μεσημέρι συγκεντρώθηκαν στην
Αετοφωλιά. Από εκεί συμπτύχθηκαν στον
Προφήτη Ηλία. Κατά την αποχώρηση από το
Κοτζάκαγια, ένας άνδρας φονεύθηκε. Μαζί με
7 τραυματίες, ήταν οι μοναδικές απώλειες της
Μοίρας, ασφαλώς κάτι το εκπληκτικό για τον
άθλο που είχε επιτελέσει.
Η συγκέντρωση της Μοίρας στον Προφήτη
Ηλία ολοκληρώθηκε περί τις 13.00. Ακολού-
θησε ανασυγκρότηση και ανάπαυση, ώστε να
συνέλθουν οι άνδρες από τον κάματο και την
υπερένταση των τελευταίων ημερών. Το ίδιο
έκαναν και οι άλλες Μοίρες, αναμένοντας από
τη διοίκηση να αξιολογήσει την κατάσταση και
να δώσει τις επόμενες διαταγές.
Η 21η Ιουλίου πέρασε δίχως να μπορέσουν
οι τουρκικές δυνάμεις να σημειώσουν αξιόλογη
πρόοδο. Αλλά και για την ελληνική πλευρά τα
πράγματα δεν ενέπνεαν αισιοδοξία. Η Ελλάδα
δεν είχε αποστείλει ουσιαστική βοήθεια και το
ΓΕΕΦ, ενεργώντας σπασμωδικά, δεν κατάφερε
κανέναν γερό κτύπημα, ούτε στην περιοχή του
προγεφυρώματος ούτε στον ζωτικό θύλακο
Λευκωσίας – Αγύρτας. Είχε αρχίσει να γίνεται
φανερό ότι οι δυνατότητες της ΕΦ είχαν φθάσει
σε όρια εξάντλησης.
Στις 22 Ιουλίου οι Τούρκοι κατάφεραν να
αποβιβάσουν ένα τακτικό συγκρότημα με τε-
θωρακισμένα στο προγεφύρωμα του Πεντεμι-
λίου και περί τις 11.00 να εξαπολύσουν επίθεση
προς την Κυρήνεια. Οι ασθενείς δυνάμεις της
ΕΦ δεν μπόρεσαν να προβάλουν άμυνα και
διαλύθηκαν, με αποτέλεσμα οι τουρκικές δυ-
νάμεις, προχωρώντας αργά, να συνεχίσουν μέ-
χρι τη διάβαση Αγύρτας, επιτυγχάνοντας έτσι
επαφή με τις δυνάμεις του θυλάκου Λευκωσίας
- Αγύρτας. Η μάχη είχε κριθεί.
Η ημέρα επιφύλαξε εικόνα αβεβαιότητας
για την 31 ΜΚ. Δίχως εικόνα για τη γενικότερη
πορεία των επιχειρήσεων, η Μοίρα διατάχθηκε
και απέσπασε τον 11 ΛΚ στην περιοχή Λαπή-
θου – Καραβά, δυτικά του προγεφυρώματος
Πεντεμιλίου. Η υπόλοιπη Μοίρα διατάχθηκε
να εξασφαλίσει την ορεινή διάβαση του Αγίου
Παύλου. Από εκεί, ζητήθηκε και ο 12 ΛΚ κατευ-
θύνθηκε προς το χωριό Πιλέρι, με αποστολή
τον απεγκλωβισμό τμήματος πεζικού.
Στις θέσεις που κατέλαβε η Μοίρα δεν
άργησε να γίνει στόχος πυρών των τουρκικών
αντιτορπιλικών και κατόπιν αεροσκαφών, τα
οποία επί ώρες ανέσκαβαν την περιοχή, δίχως
όμως να προκαλέσουν απώλειες. Αντιθέτως,
ένα αεροσκάφος εθεάθη να βγάζει μαύρο κα-
πνό, κτυπημένο προφανώς από τα όπλα των
καταδρομέων οι οποίοι είχαν ανοίξει πυρ.
Στις 16.00 τέθηκε σε εφαρμογή συμφω-
νία κατάπαυσης του πυρός. Ωστόσο, η 31 ΜΚ
έλαβε διαταγή να επέμβει στην περιοχή της
Αετοφωλιάς. Οι Τούρκοι είχαν ανατρέψει τα
φίλια τμήματα πεζικού από τα δίδυμα υψώ-
ματα Αετοφωλιά (νότια) και 126 (βόρεια), τα
οποία έπρεπε να ανακαταλάβουν οι καταδρο-
μείς. Ο Λοχαγός Σταμάτης συγκέντρωσε τους
12 και 13 ΛΚ, περί τους 100 άνδρες συνολικά,
κι εξέδωσε τη διαταγή. Ο 12 ΛΚ θα ενεργούσε
στο δεξιό προς την Αετοφωλιά και ο 13 ΛΚ στο
αριστερό, προς το 126.
Κατά την κίνησή του το τμήμα δέχθηκε αε-
ροπορικές προσβολές, με αποτέλεσμα να προ-
κληθεί καθυστέρηση, σύγχυση και απώλεια της
μεταξύ τους επαφής. Ωστόσο, οι καταδρομείς
και σε αυτή την περίπτωση ανταπέδωσαν, με
αποτέλεσμα ένα από αυτά να απομακρυνθεί
καπνίζοντας. Στο μεταξύ, δίχως συντονισμό
αλλά υπό την διοίκηση άξιων ηγητόρων, οι κα-
ταδρομείς κατάφεραν τελικά να καταλάβουν
τα δύο υψώματα. Πρώτος ο 13 ΛΚ κινήθηκε
προς το 126 και το κατέλαβε, με μόνες απώλει-
ες ορισμένους τραυματίες, μεταξύ των οποίων
και ο Υπολοχαγός Γλεντζές. Στην Αετοφωλιά. ο
Λοχαγός Σταμάτης ανέβηκε οδηγώντας τους
άνδρες του, μέχρι που συνάντησαν στο φυλά-
κιο το φίλιο τμήμα, που με δυσκολία κρατιόταν.
Στη θέα του πράσινου μπερέ, ο εχθρός εγκατέ-
λειψε κάθε προσπάθεια.
Την επομένη, η 31 ΜΚ αποδεσμεύτηκε από
τον Πενταδάκτυλο και επέστρεψε στο στρα-
τόπεδο Αθαλάσσας. Εκεί ανασυγκροτήθηκε,
ενσωμάτωσε την Αποστολή Συμπληρώσεως
και αναπαύθηκε. Μόνο ο 11 ΛΚ παρέμεινε στην
περιοχή Λαπήθου – Καραβά, από όπου επέ-
στρεψε στις 29 Ιουλίου, έχοντας έναν νεκρό και
ορισμένους τραυματίες, μεταξύ των οποίων και
ο Υπολοχαγός Γαληνός. Στο διάστημα αυτό, η
Μοίρα εφοδιάστηκε μερικώς με τυφέκια FN
FAL και πολυβόλα FN MAG των 7,62 mm, συ-
μπληρώνοντας τον τσεχικό οπλισμό που είχε
από τη 15η Ιουλίου.
Στις 31 Ιουλίου η Μοίρα διατάχθηκε να
εγκατασταθεί αμυντικά στη διάβαση Πανά-
γρων, αντικαθιστώντας το 281 ΤΠ. Την επομένη
η Μοίρα διατάχθηκε κι απέστειλε τον 12 ΛΚ,
με διοικητή τον έφεδρο (επίστρατο) Ανθυπο-
λοχαγό Λουκά Βαρναβίδη, στο ύψωμα 1023,
στο δεξί πλευρό της. Από το πρωί στις 2 Αυγού-
στου, ο λόχος αντιμετώπισε επίθεση πολυάριθ-
μου εχθρικού πεζικού την οποία απέκρουσε,
για να ακολουθήσει και δεύτερη επίθεση. Παρά
τις απώλειες που προκαλούσαν στον εχθρό
οι αμυνόμενοι, η αδιαφορία των Τούρκων για
τις απώλειες είχε αποτέλεσμα την προσέγγισή
τους στις γραμμές των καταδρομέων. Δίχως
την παραμικρή υποστήριξη από πυροβολικό
ή όλμους, ο 12 ΛΚ αναδιατάχθηκε μέχρι που,
μετά την εμφάνιση εχθρικών τεθωρακισμένων,
διατάχθηκε να συμπτυχθεί και στο τέλος να επι-
στρέψει στα Πάναγρα. Οι απώλειες του λόχου
ήταν 3 νεκροί και 3 τραυματίες.
Η 31 ΜΚ παρέμεινε στα Πάναγρα μέχρι
τη νύχτα 10/11 Αυγούστου, οπότε την αντι-
κατέστησε η 33 ΜΚ. Επέστρεψε και πάλι στο
στρατόπεδό της παραμένοντας ως εφεδρεία
του ΓΕΕΦ. Την επομένη η Μοίρα διατάχθηκε
να μεταβεί στον χώρο διασποράς της κι εν
συνεχεία ανέλαβε αμυντική αποστολή νοτιο-
ανατολικά της Λευκωσίας.
Τις πρωινές ώρες της 14ης Αυγούστου οι
τουρκικές δυνάμεις επανέλαβαν την προέλασή
τους, αρχικά προς Ανατολάς, προς την Αμμόχω-
στο. Οι ασθενείς δυνάμεις της ΕΦ διαλύθηκαν
και άρχισαν να συμπτύσσονται προς νότο. Δε-
δομένης της ανυπαρξίας αξιόμαχων δυνάμεων,
η Μοίρα υποχρεώθηκε να απλωθεί γραμμικά
ώστε να καλύψει το μεγαλύτερο δυνατό μέτω-
πο. Στον τομέα της όμως επικράτησε ησυχία,
καθώς ο εχθρός δεν κινήθηκε προς νότο. Μετά
την κατάληψη της Αμμοχώστου, οι τουρκικές
δυνάμεις κινήθηκαν και στο δυτικό μέτωπο, για
να σταματήσουν οριστικά την προέλαση, το
απόγευμα της 16ης Αυγούστου.
Σιγά σιγά το ΓΕΕΦ αντιλήφθηκε ότι σε πολ-
λά σημεία η προώθηση των τουρκικών δυνάμε-
ων είχε σταματήσει προ χωριών ή υψωμάτων
τα οποία είχαν εκκενωθεί από δυνάμεις της ΕΦ.
Για τον λόγο αυτό διατάχθηκαν διάφορα τμήμα-
τα να αναπτυχθούν σε τέτοιους χώρους, ώστε
να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο η
«νεκρή ζώνη» μεταξύ των δύο αντιπάλων. Στην
περιοχή του χωριού Πυρόι, η 31 ΜΚ διατάχθη-
κε να αποστείλει διμοιρία για να εγκατασταθεί
σε αυτό. Μετά από ορισμένα προβλήματα συ-
νεννόησης και διαδοχικές αλλαγές διαταγών,
τελικώς η διμοιρία, με επικεφαλής τον έφεδρο
(επίστρατο) Ανθυπολοχαγό Καλλίνικο Αλαμπρί-
τη, εισήλθε στο χωριό και εγκαταστάθηκε αμυ-
ντικά. Ένας ουλαμός αρμάτων Τ-34/85 δεν στά-
θηκε δυνατό να αφιχθεί μέχρι το χωριό, εξαιτίας
βλαβών που έθεσαν εκτός μάχης όλα τα άρμα-
τα. Μόνο ένα από αυτά ήταν σε θέση να εκτε-
λέσει πυρά προς την κατεύθυνση του εχθρού,
έχοντας ακινητοποιηθεί κοντά στο χωριό.
Με το ξημέρωμα, παρά την εκεχειρία που
ίσχυε, σφοδρό μπαράζ όλμων άρχισε να πέφτει
στο χωριό. Περί τις 11.00 από το ύψωμα Καυ-
κάλα φάνηκε πολυάριθμο τουρκικό πεζικό να
κατευθύνεται προς το Πυρόι. Οι οχυρωμένοι
καταδρομείς εξαπέλυσαν σφοδρό πυρ και απέ-
κρουσαν την επίθεση, προκαλώντας σοβαρές
απώλειες στους Τούρκους. Ακολούθησε νέο
μπαράζ όλμων και πυρών ΠΑΟ και πολυβόλων,
με αποτέλεσμα το χωριό να αρχίσει να μετατρέ-
πεται σε ερείπια. Η δεύτερη τουρκική επίθεση
δεν είχε καλύτερη τύχη. Ωστόσο οι καταδρο-
μείς, παρόλο που δεν είχαν υποστεί την πα-
ραμικρή απώλεια, άρχισαν να αντιμετωπίζουν
έλλειψη πυρομαχικών. Με πρωτοβουλία ενός
δοκίμου, έφθασαν πυρομαχικά και η άμυνα
έδειχνε ότι μπορούσε να διαρκέσει.
Στο μεταξύ, αμέσως μετά την απόκρουση
της πρώτης επίθεσης και τη σχετική αναφορά
που δόθηκε προς τα προϊστάμενα κλιμάκια, οι
καταδρομείς είχαν διαταχθεί να συμπτυχθούν.
Ήταν μια μάλλον αψυχολόγητη διαταγή. Εφό-
σον ο εχθρός έσπαγε τα μούτρα του και οι κα-
ταδρομείς δεν είχαν καμμία απώλεια, ποιος ο
λόγος για εγκατάλειψη της θέσης; Η επιμονή
της διαταγής ηχούσε τόσο ενοχλητική για τους
καταδρομείς, που την αγνόησαν αμέσως. Εκεί
στο Πυρόι, οι άνδρες της 31 ΜΚ αναβίωσαν για
άλλη μία φορά τις λαμπρές πολεμικές παραδό-
σεις του γένους. Ήταν τότε που καθιερώθηκε
το εύγλωττο σύνθημα, τρανή απόδειξη του
ηθικού των μαχητών: «Όταν ο ασύρματος λέει
υποχώρηση, τότε είναι χαλασμένος»!
Μετά από νέα προπαρασκευή πυρών, εκδη-
λώθηκε τρίτη τουρκική επίθεση. Μέσα από τα
χαλάσματα, οι καταδρομείς εξακολουθούσαν να
τιμωρούν τον εισβολέα. Ωστόσο, τη φορά αυτή
ο εχθρός αποφάσισε να στείλει και άρματα μά-
χης, εκτελώντας υπερκερωτικό ελιγμό που θα
εξασφάλιζε διείσδυση μέχρι το μεγάλης σημασί-
ας για τους Τούρκους απομονωμένο τουρκοκυ-
πριακό χωριό της Λουρουτζίνας, αποκόπτοντας
και την οδική αρτηρία Λευκωσίας – Λάρνακας.
Η ώρα ήταν πλέον 18.00 όταν επαναλήφθηκε
η διαταγή σύμπτυξης, αυτή τη φορά απολύτως
δικαιολογημένη. Έχοντας προσθέσει άλλη μια
ηρωική σελίδα στην ιστορία των ελληνικών
όπλων, οι μαχητές της 31 ΜΚ συμπτύχθηκαν
οργανωμένα κι ενώθηκαν με τους συντρόφους
τους, δίχως να έχουν υποστεί απώλειες.
Ο συνολικός απολογισμός των απωλειών
της 31 ΜΚ κατά το διάστημα 15 Ιουλίου – 17 Αυ-
γούστου ήταν βαρύς. Νεκροί 2 αξιωματικοί και__
12 καταδρομείς, τραυματίες 7 αξιωματικοί και
43 καταδρομείς. Θλιβερή είναι η διαπίστωση
ότι πολύ περισσότερες ήταν οι απώλειες κατά
τη διάρκεια του πραξικοπήματος (9 νεκροί, 30
τραυματίες) σε σχέση με τις απώλειες από τον
εχθρό (5 νεκροί, 20 τραυματίες).
Μετά τις μάχες, η διοίκηση της 31 ΜΚ πρό-
τεινε σειρά απονομής ηθικών αμοιβών σε στε-
λέχη και κληρωτούς. Ο Ταγματάρχης Ανδρέας
Παναγιωτόπουλος, που είχε αναλάβει υποδιοι-
κητής λίγο πριν τον «Αττίλα 2», προτάθηκε για
απονομή του Μεταλλίου Εξαίρετων Πράξεων,
ο Λοχαγός Σταμάτης προτάθηκε για την απο-
νομή του Αργυρού Αριστείου Ανδρείας, του
Πολεμικού Σταυρού Γ’ τάξης και του Μεταλλίου
Εξαίρετων Πράξεων, οι Υπολοχαγοί Γλεντζές
και Γαληνός προτάθηκαν για την απονομή του
Αργυρού Αριστείου Ανδρείας και του Μεταλλί-
ου Εξαίρετων Πράξεων, ενώ ο Υπολοχαγός Κα-
ραχάλιος προτάθηκε για τον Πολεμικό Σταυρό
Γ’ τάξης. Από τα υπόλοιπα μόνιμα στελέχη, οι
Ανθυπασπιστές Παναγιώτης Δίπλας και Αναστά-
σιος Βαρυτιμίδης προτάθηκαν για το Μετάλλιο
Εξαίρετων Πράξεων. Από πλευράς εφέδρων αξι-
ωματικών, για το Αριστείο Ανδρείας και τον Πο-
λεμικό Σταυρό προτάθηκαν 5, για το Αριστείο
Ανδρείας και το Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων
ένας, για το Αριστείο Ανδρείας 17, για τον Πο-
λεμικό Σταυρό ένας και για το Μετάλλιο Εξαίρε-
των Πράξεων ένας. Αντίστοιχες ηθικές αμοιβές
προτάθηκαν για τους κληρωτούς οπλίτες.
Η πατρίδα, τους αγνόησε όλους…
antistasi.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου