Νομικό αδιέξοδο, πολιτικό πλεονέκτημα

Η Ελλάδα δεν έχει λόγο να επενδύει στην αβέβαιη έκβαση της διένεξης στο Διεθνές Δικαστήριο, αφού κρατά τα κλειδιά της ένταξης της FYROM στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε.

Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι τον περασμένο Απρίλιο ήταν αδιαμφισβήτητα μία καμπή στον διπλωματικό πόλεμο Αθήνας – Σκοπίων. Η απόφαση της πρώτης να θέσει ως όρο για την ένταξη του γειτονικού κράτους στην Ατλαντική Συμμαχία την ύπαρξη συμφωνίας για το όνομα εγκλώβισε τους Σκοπιανούς σ’ ένα δίλλημα: από τη μία πλευρά η εμμονή τους στο ιδεολόγημα του μακεδονισμού κι από την άλλη η ένταξη του κράτους τους στους ευρωατλαντικούς θεσμούς.

Μετά την απόφαση στο Βουκουρέστι, ο Νίκολα Γκρούεφσκι είχε δύο επιλογές: ή να διαπραγματευτεί σοβαρά έναν έντιμο συμβιβασμό ή να επιχειρήσει τον απεγκλωβισμό του από την μέγκενη με επιθετικές κινήσεις. Επέλεξε τον δεύτερο δρόμο. Προκήρυξε πρόωρες εκλογές τον περασμένο Ιούνιο και τις κέρδισε υποσχόμενος ότι θα εντάξει την χώρα του στο ΝΑΤΟ και θα προωθήσει την ένταξή της στην Ε.Ε., χωρίς εκπτώσεις στο ζήτημα της διπλής ονομασίας.

Ο Γκρούεφσκι επιχειρεί να ξεφύγει από το δίλλημα «ή εμμονή στο μακεδονισμό ή ένταξη στους ευρωατλαντικούς θεσμούς», ανοίγοντας νέα μέτωπα. Το καλοκαίρι ήγειρε με τη διπλωματία των επιστολών και με προκλητικές δηλώσεις ζήτημα «μακεδονικής μειονότητας» στην Ελλάδα και ζήτημα περιουσιών. Τώρα, κατέθεσε προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, κατηγορώντας την Αθήνα ότι παραβίασε το άρθρο 11 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας του 1995, επειδή εμπόδισε την ένταξη της FYROM στην Ατλαντική Συμμαχία.

Η προσφυγή μόνο κεραυνός εν αιθρία δεν ήταν. Υπενθυμίζουμε ότι, πριν από το Βουκουρέστι, τα Σκόπια απειλούσαν ότι, εάν η Αθήνα ασκήσει βέτο, θα προχωρούσαν σε καταγγελία της Ενδιάμεσης Συμφωνίας. Δεν το έκαναν, επειδή η καταγγελία θα προκαλούσε σοβαρές παρενέργειες στα δικά τους συμφέροντα. Τελικώς, ο Γκρούεφσκι προτίμησε την προσφυγή στη Χάγη.

Μέχρι πέντε χρόνια

Τα Σκόπια όρισαν ήδη ως εκπρόσωπό τους στη Χάγη τον Κροάτη καθηγητή Μπούτισλαβ Βούκας. Σ’ έναν μήνα από τώρα θα κληθούν από το Δικαστήριο να καταθέσουν εντός έξι μηνών συμπληρωματικό υπόμνημα. Η Ελλάδα θα καταθέσει τα δικά της υπομνήματα εντός εννέα μηνών μετά από την παραλαβή των υπομνημάτων της FYROM. Η διαδικασία θα διαρκέσει από δύο έως πέντε χρόνια.

Η άσκηση βέτο στο Βουκουρέστι πράγματι θα παραβίαζε την Ενδιάμεση Συμφωνία. Η Ελλάδα είχε δηλώσει ότι θα το ασκήσει, αλλά δεν το άσκησε, επειδή τελικώς δεν χρειάστηκε. Τυπικά, το γειτονικό κράτος έμεινε εκτός ΝΑΤΟ με συλλογική απόφαση της Συνόδου Κορυφής και όχι λόγω ελληνικού βέτο. Ένα δεύτερο στοιχείο που αποδυναμώνει την προσφυγή είναι ότι τα Σκόπια δεν ζήτησαν επισήμως την ένταξή τους στην Ατλαντική Συμμαχία ως FYROM.

Αυτά, όμως, ίσχυσαν στο Βουκουρέστι. Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα ισχύσουν και στις επόμενες συνόδους. Πιθανότατα η Αθήνα θα χρειαστεί να ασκήσει βέτο και πιθανότατα το γειτονικό κράτος θα ζητήσει ρητά να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ως FYROM. Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική πλευρά θα υποχρεωθεί να παραβιάσει την Ενδιάμεση Συμφωνία. Το γεγονός ότι και τα Σκόπια την έχουν επανειλημμένως παραβιάσει δεν αποτελεί ισχυρό επιχείρημα της Ελλάδας ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου. Ειδικά όταν δεν είχε φροντίσει να διαμαρτυρηθεί με διαβήματα.

Η ελληνική κυβέρνηση δηλώνει ότι έχει επιχειρήματα και θα δώσει τη δικαστική μάχη. Δεν έχει λόγο, όμως, να εξαρτήσει την πολιτική της από μία νομική κρίση, όπως θα είναι η κρίση του Διεθνούς Δικαστηρίου. Ειδικά όταν η υπόθεση δεν είναι καθόλου από χέρι κερδισμένη. Εάν η Αθήνα αποδεχθεί τη μετατόπιση του κέντρου βάρους της διένεξης στο νομικό επίπεδο, μια καταδικαστική απόφαση θα είναι βαρύ πλήγμα. Θα την καλοδεχθούν σιωπηλά μόνο όσοι τη βλέπουν σαν μια ευκαιρία να κλείσουν όπως όπως το ζήτημα.

Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, η Ενδιάμεση Συμφωνία είναι ουσιαστικά ημιθανής. Τυπικά, όμως, ισχύει, επειδή μετά τη λήξη της το 2002 καμία από τις δύο πλευρές δεν είχε δηλώσει ότι αποσύρεται. Η Ελλάδα έπρεπε προ πολλού να έχει εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο να αποσυρθεί, ειδικά από τη στιγμή που προσανατολίστηκε στην άσκηση βέτο.

Ένας πρόσθετος λόγος ήταν πως τα Σκόπια παραβιάζουν συστηματικά όχι μόνο το πνεύμα, αλλά και το γράμμα της. Η κυβέρνηση Καραμανλή, όμως, δεν το έκανε για λόγους φετιχισμού και όχι επειδή στάθμισε σοβαρά τα υπέρ και τα κατά και κατέληξε πως δεν την συμφέρει.

Αποχώρηση από τη Συμφωνία

Με την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο, ο Γκρούεφσκι κλιμακώνει τη σύγκρουση, αλλά τυπικά ούτε η μία ούτε η άλλη πλευρά αποχωρούν από τη διαδικασία. Ο Γκρούεφσκι έχει ποντάρει τα ρέστα του στην εκτίμηση ότι η Ελλάδα δεν θα μπορέσει για πολύ να εμποδίζει την ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ. Θεωρεί, ότι, εάν εξασφαλίσει μία καταδικαστική για την Ελλάδα απόφαση της Χάγης, θα διευκολυνθεί η άσκηση πιέσεων από Αμερικανούς και άλλους εταίρους.

Εάν η προσφυγή μείνει πολιτικά αναπάντητη, όπως έγινε με την έγερση θέματος «μακεδονικής μειονότητας», θα εδραιωθεί η πεποίθησή του ότι μπορεί να επιτίθεται χωρίς κόστος.

Αντιθέτως, εάν η Ελλάδα αποσυρθεί από την Ενδιάμεση Συμφωνία, όπως έχει απόλυτο δικαίωμα, δεν θα λύσει μόνο το νομικό πρόβλημα. Θα στείλει στα Σκόπια (και τους άλλους παράγοντες που εμπλέκονται) το έμπρακτο μήνυμα ότι θα εμμείνει μέχρι τέλους στην πολιτική της.

Η απόσυρση, άλλωστε, από την Ενδιάμεση Συμφωνία δεν έχει επιπτώσεις στις διαπραγματεύσεις για το όνομα. Οι διαπραγματεύσεις και διαμεσολάβηση του Μάθιου Νίμιτς πραγματοποιούνται με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του 1993 και όχι λόγω της Ενδιάμεσης Συμφωνίας του 1995.

Στην πραγματικότητα, τη διπλωματική αυτή μάχη θα κερδίσει όποιος αντέξει περισσότερο στον χρόνο. Η τακτική του Γκρούεφσκι θα δικαιωθεί μόνο εάν η Αθήνα υποχωρήσει. Εάν, αντιθέτως, μείνει αταλάντευτα στη σημερινή πολιτική της, τα Σκόπια θα υποχρεωθούν να αναθεωρήσουν τη στάση τους.

Ακόμα και αν ο Γκρούεφσκι είναι αποφασισμένος να πληρώσει το τίμημα (η χώρα του να μείνει εκτός ΝΑΤΟ και με παγωμένη τη διαδικασία ένταξής της στην Ε.Ε.), δεν ισχύει το ίδιο για τις άλλες πολιτικές δυνάμεις και για τους ψηφοφόρους. Ο πρόεδρος Τσερβενκόφσκι έσπευσε ήδη να διαχωρίσει τη θέση του από την πρωτοβουλία της κυβέρνησης Γκρούεφσκι.

Το πολιτικό πλεονέκτημα βρίσκεται στα χέρια της Αθήνας. Εάν δεν κάνει χονδροειδή λάθη, ο χρόνος θα δουλέψει για λογαριασμό της. Η εμμονή των Σκοπιανών στον μακεδονισμό είναι μεν με στρατηγικούς όρους επικίνδυνη γι αυτούς πολυτέλεια.

Όταν η κοινή γνώμη στο γειτονικό κράτος έλθει αντιμέτωπη με το κόστος, θα υποχρεωθεί να κάνει δεύτερες σκέψεις. Όταν θα αρχίσει η προσγείωση στην πραγματικότητα, η πολιτική του Γκρούεφσκι κατά πάσα πιθανότητα θα καταστεί μειοψηφική. Τότε, η φυγή του προς τα εμπρός θα μετατραπεί σε άλμα στο κενό.

Σταύρος Λυγερός

Στο ψυγείο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ

Ακόμη και πριν από την προσφυγή των Σκοπίων στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το θέμα της ονομασίας του γειτονικού κράτους έχει μπει ουσιαστικά στο ψυγείο για την Ουάσινγκτον.

Και στην ουσία, ακόμη και μετά την ανάληψη των καθηκόντων της από την κυβέρνηση Ομπάμα, τα προβλήματα που έχει στο τραπέζι είναι πολλά και καυτά που κανείς δεν θα έχει την διάθεση να ασχοληθεί με ένα θέμα…δέκατης πέμπτης κατηγορίας, όπως αυτό της ονομασίας των Σκοπίων.

Παρ’ όλα αυτά, η κίνηση του πρωθυπουργού των Σκοπίων, Νίκολα Γκρούεφσκι, να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο αντιμετωπίζεται ως κίνηση απελπισίας.

Αμερικανός αξιωματούχος με άμεση γνώση του θέματος, σχολιάζοντας την εξέλιξη αυτή ανέφερε:

«Αυτός ήταν και ο λόγος που αντικατέστησε τον Ντιμιτρόφ,(φωτο) μπορώ να πω ότι βλέπω την κίνηση της προσφυγής ως ακραία και προβληματική. Επίσης, αντιλαμβάνομαι το αίσθημα απελπισίας των Σκοπίων, τα οποία αντιλαμβάνονται τη δυσκολία της Ελλάδας να συμβιβαστεί».

Ο νέος διαπραγματευτής Μάρτιν Πρότουγκερ

Από εδώ και στο εξής, νέα ουσιαστική ανάμειξη της Ουάσινγκτον στο θέμα της ονομασίας θα πάρει μεγάλο διάστημα να εκδηλωθεί. Μέχρι να τοποθετηθούν οι νέοι αξιωματούχοι και να αρχίσει να λειτουργεί η νέα ομάδα, θα περάσει αρκετός χρόνος. Ταυτόχρονα, σε επίπεδο γραφειοκρατίας οι απόψεις δύσκολα αλλάζουν, και σε τέτοιου επιπέδου θέματα η γραφειοκρατία έχει πάντα τον πρώτο λόγο.

Δημήτρης Απόκης

Πηγή: Κόσμος του Επενδυτή
Αρ. φυλ. 314
Σελ.24-25