Μεταμοντερνισμός και Χριστιανισμός

Στο Χιούστον του Τέξας βρίσκεται το Παρεκκλήσι Ρόθκο (Rothko Chapel), ένα μη-δογματικό παρεκκλήσι που ιδρύθηκε το 1971, από τον John και την Dominique de Menil, Τεξανούς εκατομμυριούχους πετρελαιάδες. Το εσωτερικό του θεωρείται ένα σημαντικό έργο της σύγχρονης τέχνης. Στους τοίχους του είναι δεκατέσσερις μαύροι πίνακες του ζωγράφου Mark Rothko (1903 – 1970). Το κανονικό όνομα του Rothko ήταν Marcus Rothkowitz και προερχόταν από εβραϊκή οικογένεια. Γεννήθηκε στη Ρωσία και με την οικογένειά του μετανάστευσε και εργάστηκε στην Αμερική όπου έγινε γνωστός για την αφηρημένη ζωγραφική του που αποτελούταν από μεγάλα έργα στα οποία βασικά υπάρχει ένα χρώμα. Ο Rothko είχε επηρεαστεί από το Νίτσε. Αυτοκτόνησε σε ηλικία 66 ετών.

Το Παρεκκλήσιο Ρόθκο, σύμφωνα με την Susan J. Barnes, “... έγινε το πρώτο στον κόσμο οικουμενιστικό κέντρο, ένας ‘ιερός χώρος’ ανοικτός σε όλες τις θρησκείες, χωρίς να ανήκει σε καμία. Έχει χρησιμοποιηθεί για διεθνή πολιτιστικά, θρησκευτικά, φιλοσοφικά δρώμενα, συνέδρια και παραστάσεις. Και έγινε ένα μέρος ιδιωτικής προσευχής για άτομα όλων των θρησκειών”.

Το κτίριο είναι μικρό και χωρίς παράθυρα. Πρόκειται για ένα γεωμετρικό, "μεταμοντέρνο" κτίριο. Πίνακες που δεν έχουν φόρμα και που είναι ανοιχτοί σε κάθε ερμηνεία. Πίνακες που βασικά δεν σου λένε κάτι, δεν σου «επιβάλλουν» νόημα ή κάποιο μήνυμα και σε προσκαλούν να το ανακαλύψεις εσύ για τον εαυτό σου.

Μεταμοντερνισμός κυριολεκτικά σημαίνει «το κίνημα που ακολούθησε τον μοντερνισμό». Ο «μεταμοντέρνος» σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Γ. Μπαμπινιώτη) είναι «αυτός που σχετίζεται με το σύγχρονο ρεύμα της τέχνης (αρχικώς της αρχιτεκτονικής) που αντιδρά στις φόρμες του μοντερνισμού και χρησιμοποιεί ποικιλία παραδοσιακών στοιχείων σε πρωτότυπες συνθέσεις», καθώς επίσης αυτός που «ακολουθεί αδιάκοπα τις εκάστοτε τάσεις χωρίς αρχές και σταθερά σημεία αναφοράς» και επίσης «(κατ' επέκταση στις κοινωνικές επιστήμες) ο ακραίος σχετικισμός στις αξίες και στην επιστημονική μέθοδο και η απόρριψη της αντικειμενικότητας».

Στην σύγχρονη εποχή παρατηρείται από επιστήμονες που μελετούν τα κοινωνικά φαινόμενα, κυρίως στον Δυτικό χώρο, η εμφάνιση του Μεταμοντέρνου πολιτισμού ή της λεγομένης Μετανεωτερικότητας, αφού διαπιστώθηκε ότι το λεγόμενο νεωτερικό παράδειγμα, το οποίο υποσχόταν καλύτερο κόσμο, απέτυχε στην προσπάθεια να δώση λύσεις. Και πράγματι διαπιστώνεται ότι αυτή η Μετανεωτερικότητα ή το Μεταμοντέρνο είναι εκείνο που κυριαρχεί στις ημέρες μας.

Παρατηρείται έτσι, έντονα στις ημέρες μας “η αμφισβήτηση της αυθεντίας”, αφού καταρρέουν κυριολεκτικά μορφές αυθεντίας, οπότε εισάγεται η αμφισβήτηση των πάντων. Η Μετανεωτερική κίνηση διαπιστώνει ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να πλησιάσει κανείς την αλήθεια, την οποία αλήθεια δεν την εκφράζει κανείς απόλυτα.

Ακόμη, ένα γνώρισμα του μεταμοντέρνου είναι “η κατάρρευση της λογικής τάξης”. Αυτό που για τον ένα θεωρείται λογικό δεν θεωρείται λογικό από τον άλλο, γιατί δεν υπάρχει απόλυτη αντικειμενικότητα. “Αν όλα είναι λογικά, τότε τίποτε δεν είναι λογικό”. Γι’ αυτό πολλοί μεταμοντέρνοι σήμερα ισχυρίζονται ότι “οι όροι όπως μη λογικό και παράλογο μετατρέπονται σε μέσα κοινωνικού ελέγχου και πιθανής καταστολής”.

Τα τελευταία χρόνια και μετά την κατάρρευση της σοβιετομαρξιστικής ουτοπικής ιδεολογίας, η ιδεολογία που κυριολεκτικά έχει σαρώσει την Ελληνική κοινωνία σε ότι αφορά τις κοινωνικές και ιστορικές επιστήμες, είναι ο εθνομηδενιστικός μεταμοντερνισμός.

Κατά κανόνα, οι μεταμοντέρνοι θεωρούν ότι ανήκουν στην πολιτική αριστερά. Ισχυρίζονται δε ότι η απελευθέρωση από τους περιοριστικούς φραγμούς του αντικειμενικού γεγονότος θα καταστήσει την ιστορία πιο δημοκρατική, πιο σκεπτικιστική και πιο ανεκτική. Ο μεταμοντέρνος σχετικισμός συνοδεύτηκε από την πολυπολιτισμικότητα, την πολιτική ιδέα ότι διαφορετικές και μη προνομιούχες πολιτισμικές ομάδες της κοινωνίας έχουν εξίσου έγκυρες προοπτικές στην ιστορική αλήθεια, οι οποίες πρέπει να υποστηριχτούν με οποιοδήποτε τρόπο προκειμένου να ενισχυθούν απέναντι στην επικρατούσα αντίληψη της ιστορικής αλήθειας που πρεσβεύει η πλειοψηφούσα ελίτ.

Το κίνημα του μεταμοντερνισμού υποστηρίζει τον ακραίο σχετικισμό στις αξίες και στην επιστημονική μέθοδο και απορρίπτει την αντικειμενική ή απόλυτη αλήθεια, ειδικότερα σε ζητήματα θρησκείας και πνευματικότητας.

Ο Μεταμοντερνισμός στρέφεται στον πλουραλισμό σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής του ανθρώπου, ακόμη και στην θρησκευτική του ζωή. Στο θρησκευτικό χώρο ο Μεταμοντερνισμός εκδηλώνεται ως ένας συγκρητισμός, ως μία οικουμενική θεώρηση της θρησκείας, σύμφωνα με την οποία όλοι οι πιστοί των θρησκειών, πρέπει να αποδεσμευθούν από τους φραγμούς της θρησκείας τους και να συνεννοούνται με τους οπαδούς των άλλων θρησκειών.

Από την εποχή της αναγέννησης, στην Δύση, οι αναλυτές άρχισαν να ανυψώνουν την ανθρωπότητα στο κέντρο της πραγματικότητας. Πλέον ο άνθρωπος βρέθηκε στο κέντρο της αλήθειας και οδηγήθηκε στην απόλυτη επιβολή του μοντέλου της λογικής πάνω σε κάθε μορφή αλήθειας, καθώς αυτή προσδιοριζόταν με βάση τα επιστημονικά δεδομένα. Ως συνέπεια, η όποια θρησκευτική αλήθεια αποκλειόταν.

Σύμφωνα με τον Καντ, η πραγματική γνώση του Θεού είναι αδύνατον να βρεθεί και να βιωθεί. Τα γεγονότα δεν έχουν καμία σχέση με την θρησκεία. Σύμφωνα με το Νίτσε, όλα τα ζητήματα υπόκεινται σε ερμηνεία. Η ερμηνεία των ζητημάτων αυτών είναι κάτι το υποκειμενικό, καθώς διαφορετικοί άνθρωποι μπορούν να καταλήξουν σε διαφορετικά συμπεράσματα. Αποτέλεσμα είναι να οδηγηθούμε σταδιακά στην απόρριψη κάθε απόλυτης αλήθειας. Η απόλυτη και αντικειμενική αλήθεια έδωσε την θέση της σε πολλαπλές αλήθειες της ίδιας πραγματικότητας. Πλέον, μπορούμε να πιστεύουμε οτιδήποτε θέλουμε, αρκεί να μην το επιβάλλουμε σε άλλους. Μπορούμε να αμφισβητούμε τα πάντα ή να μην πιστεύουμε σε απολύτως τίποτα. Οι κορυφαίες αξίες στην αξιολογική κλίμακα του μεταμοντερνισμού είναι η ελευθερία και η αυτονομία του ατόμου.

Από την στιγμή που δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια, τα πάντα γίνονται σχετικά. Στον μεταμοντερνισμό, ακόμη και ο συγγραφέας ενός βιβλίου δεν έχει την σωστή ερμηνεία του συγγραφικού του έργου. Ο αναγνώστης αποφασίζει τι εννοούσε ο συγγραφέας. Από την στιγμή που υπάρχουν πολλοί αναγνώστες, αλλά μόνο ένας συγγραφέας οδηγούμαστε σε πολλαπλές ερμηνείες, χωρίς καμία από αυτές να είναι ανώτερη της άλλης. Ως αποτέλεσμα, δεν υπάρχει ένα ξεκάθαρο σημείο αναφοράς και οι όποιες θεολογικές διαφορές ευτελίζονται και μπορούν να συγκριθούν με την διαφωνία δύο φίλων σχετικά με το ον η τυρόπιτα είναι πιο νόστιμη από την σπανακόπιτα.

Όσον αφορά την θρησκεία, από την στιγμή που δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια και τα πάντα είναι σχετικά, δεν πρέπει να γίνονται διακρίσεις μεταξύ των διαφορετικών θρησκειών, φιλοσοφιών ή πεποιθήσεων. Όλες οι πεποιθήσεις έχουν ισάξιο βάρος και θεωρούνται βάσιμες, ισάξιες και έγκυρες.

Η οργανωμένη θρησκεία έχει αντικατασταθεί από την ιδιωτική πνευματικότητα. Στην μεταμοντέρνα πνευματικότητα ο καθένας ορίζει το δικό του μονοπάτι διαφώτισης και εξεύρεσης της αλήθειας. Στην καινούρια αυτή πνευματικότητα εξοβελίζεται το υπερβατικό, παραμερίζεται το βιβλικό, αφαιρείται το θεολογικό και υποβιβάζεται η αξία του αιώνιου. Η ατομική πίστη αποτελεί ιδιωτική υπόθεση και προσωπικό δεδομένο του καθενός. Το καινούριο αντικαθιστά το παλιό και το μόνιμο αντιμετωπίζεται ως κάτι το ξεπερασμένο. Το άτομο ζει στην δικιά του εικονική πνευματική πραγματικότητα, ακόμη και με την Βίβλο στο χέρι, στην οποία είναι ελεύθερο να διαμορφώνει την κοσμοθεωρία που του ταιριάζει. Εξάλλου, από την στιγμή που δεν υπάρχουνε κατεστημένες αυθεντίες, δεν μπορεί ποτέ να υπάρξει θεσμοποίηση και δογματισμός.

Η σύγχρονη αυτή μορφή πνευματικότητας αναζητεί τα προνόμια, τις ευλογίες και τα πλεονεκτήματα, περιορίζοντας την κάθε μορφή θυσίας και προσωπικής δέσμευσης. Ο άνθρωπος επιδιώκει την μέγιστη δυνατή ψυχική ισορροπία με τα λιγότερο δυνατό προσωπικό κόστος. Δυστυχώς, η προσωπική σχέση με τον Θεό έχει αντικατασταθεί από την μυστική εμπειρία, την αστρολογία, τη γιόγκα, την μετενσάρκωση και διάφορα άλλα δημοφιλή όπλα της φαρέτρας της Νέας Εποχής.

Σήμερα στο όνομα της αγάπης, της αποδοχής και της ανεκτικότητας προς το διαφορετικό, η αλήθεια του Ευαγγελίου αποτελεί μία από τις πολλές αλήθειες.

Δεν υπάρχουν αιρέσεις. Tα πάντα είναι σχετικά και μεταβαλλόμενα, ο καθένας ορίζει τι είναι το καλύτερο για τον εαυτό του. Η έμφαση δίνεται στην πολυσυλλεκτικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα. Οι σωστές κοινωνίες είναι εκείνες που είναι ανοικτές, φιλόξενες και ανεκτικές ως προς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ιδιομορφίες του καινούριου και του διαφορετικού. Η όποια ιδιαιτερότητα δεν χάνεται, απλώς συμπεριλαμβάνεται μαζί με άλλες. Ουσιαστικά ο μεταμοντερνισμός αποτελεί ένα φιλοσοφικό πλουραλισμό, στον οποίο κανείς δεν μπορεί να θεωρήσει μια άλλη φιλοσοφία, ιδέα ή θρησκεία λανθασμένη ή κατώτερη. Συνεπώς, δεν υπάρχουνε αιρέσεις. Όλα είναι ουδέτερα και υποκειμενικά. Δεν υπάρχει άσπρο και μαύρο, μόνο γκρι.

Η αμαρτία έχει χάσει το περιεχόμενο της. Σωστό είναι αυτό που μας βολεύει, ικανοποιεί και ευχαριστεί. Η ηθική είναι περιστασιακή. Δεν υπάρχει ξεκάθαρο σωστό ή λάθος. Οτιδήποτε αισθάνεται το άτομο πως είναι σωστό εκείνη τη στιγμή πρέπει να είναι σωστό. Αυτό που είναι σωστό για κάποιον, μπορεί να μην είναι σωστό γιο κάποιον άλλον. Επιπλέον, δεν υπάρχει πλέον η έννοια της ενοχής, η οποία έχει αντικατασταθεί από την ντροπή. Ο άνθρωπος δεν αισθάνεται ενοχές επειδή αμάρτησε παραβιάζοντας μία ρητή εντολή του Θεού ή κάποιας άλλης εξουσίας. Αντίθετα, ντρέπεται όταν η συμπεριφορά του αποκαλύπτεται. Ως αποτέλεσμα, εστιάζουμε στην βελτίωση της εξωτερικής μας συμπεριφοράς αδιαφορώντας για την ανάγκη εσωτερικής αναδόμησης και μεταμόρφωσης.

Η διάδοση του ευαγγελικού μηνύματος αντικαθίσταται από το κοινωνικό καλό, που αποτελεί πλέον την κύρια αποστολή της εκκλησίας. Το ευαγγέλιο της σωτηρίας δίνει την θέση του στο κοινωνικό ευαγγέλιο.

Ο εκκλησιαζόμενος μετατρέπεται σε καταναλωτή. Όταν ο εκκλησιαζόμενος δεν είναι ικανοποιημένος, αποχωρεί από την εκκλησία και επισκέπτεται άλλες εκκλησίες μέχρι να βρει την πνευματική του Ιθάκη.

Ο μεταμοντερνισμός έχει επηρεάσει τον σκοπό και το περιεχόμενο της υμνωδίας (στον προτεσταντικό χώρο). Η επιθυμία να νιώσουν όμορφα οι πιστοί αποτελεί τον κύριο σκοπό της υμνωδίας. Όταν όμως η υμνωδία έχει ως σκοπό της την μεγαλύτερη δυνατή ευχαρίστηση του εκκλησιαζόμενου αντί για την δόξα του Θεού, όταν όλα περιστρέφονται γύρω από ό,τι θέλουν οι εκκλησιαζόμενοι και όχι ό,τι απαιτεί ο Θεός, τότε οι εκκλησιαζόμενοι γίνονται κυρίαρχοι, ενώ ο Θεός μετατρέπεται σε κομπάρσο. Η μεταμοντέρνα υμνωδία έχει ανταλλάξει την δογματική ουσία με την προσωπική και αισθητική ικανοποίηση.

Ο Χριστός είπε στον Πιλάτο «Εγώ γι αυτό γεννήθηκα και γι αυτό ήρθα στον κόσμο, για να φανερώσω την αλήθεια· όποιος αγαπάει την αλήθεια καταλαβαίνει τα λόγια μου» (Ιωάννης 18:37). Ο σχετικιστής λέει πως «όλη η αλήθεια είναι σχετική». Ο μεταμοντερνισμός, απορρίπτει πως υπάρχει μόνο μία αλήθεια, ωστόσο ισχυρίζεται πως υπάρχει τουλάχιστον μία αλήθεια: η αλήθεια πως δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια.

Οι συνήγοροι του μεταμοντερνισμού υποκρίνονται, επειδή ενώ προάγουν την ανοχή προς κάθε διαφορετική ιδέα, απορρίπτουν την ιδέα της απόλυτης αλήθειας και συμπεριφέρονται μισαλλόδοξα σε όσους υποστηρίζουν πως τα πάντα δεν είναι τελικώς σχετικά.

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ – Πηγές: pelagia, antibaro, wikipedia και αποσπάσματα από το άρθρο του Τ. Μαρκουλιδάκη "H Απειλη του Μεταμοντερνισμού" στο περιοδικό Αστήρ της Ανατολής