Τα νέα είδη απειλών και πολεμικών συγκρούσεων: Το αξιόμαχο και η ετοιμότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας

Η 11^η Σεπτεμβρίου 2001 εγκαινίασε μία νέα εποχή σε ότι αφορά στον τρόπο που διεξάγονται οι πολεμικές επιχειρήσεις θέτοντας νέα ερωτήματα στις νέες γενιές των στρατηγικών και στρατιωτικών αναλυτών, στις υπηρεσίες Πληροφοριών, στις Ένοπλες Δυνάμεις και κατ’ επέκταση στις πολιτικές ηγεσίες κρατών. Όταν γίνεται λόγος για νέα είδη πολεμικής σύγκρουσης αναφερόμαστε στη μη-συμβατική διεξαγωγή πολέμου και τη χρήση της σκληρής-στρατιωτικής ισχύος ως την κύρια στρατηγική αποτροπής των νέων τύπου απειλών. Η παρούσα παρέμβαση επιδιώκει να υπογραμμίσει την αδυναμία της Κυπριακής Δημοκρατίας να συμβαδίσει με τις σύγχρονες και παγκόσμιες προκλήσεις στον τομέα της Ασφάλειας και την ανάγκη για δημιουργία και ανάπτυξη νέων υποδομών και θεσμών για την αποτελεσματική εκτίμηση και αντιμετώπιση των προκλήσεων που θα έχουν σκοπό τη διαφύλαξη και θωράκιση της ασφάλειας της Κυπριακής Δημοκρατίας σε όλα τα επίπεδα (κρατικό, κοινωνικό, οικονομικό).

Κατ’ αρχάς, όταν γίνεται λόγος για νέου τύπου απειλές (ασύμμετρες ή υβριδικές) εννοούμε αυτές στις οποίες υπάρχει ασάφεια σχετικά με τον πυρήνα προέλευσής τους και το σημαντικότερο είναι ότι ενέχουν το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Σε ότι αφορά στην ασάφεια που σχετίζεται με τον πυρήνα προέλευσης αυτής της απειλής, αυτό συμβαίνει κυρίως λογω της εμπλοκής μη-κρατικών οντοτήτων (non-state actors) στο παγκόσμιο γίγνεσθαι και το στοιχείο του αιφνιδιασμού αποβλέπει στην μεγιστοποίηση της προκληθείσας ζημιάς στηριζόμενο στον χαμηλό βαθμό ετοιμότητας των αρμόδιων κρατικών αρχών. Για να γίνουμε συγκεκριμένοι, οι ασύμμετρες ή υβριδικές απειλές περιλαμβάνουν τα πιο κάτω:

- Τρομοκρατία (διεθνής και εγχώρια),

- Διασπορά Όπλων Μαζικής Καταστροφής (ΟΜΚ, ήτοι Πυρηνικά, Βιοχημικά και Ραδιολογικά όπλα),

- Κυβερνοπόλεμος (Cyberwarfare),

- Λαθρεμπόριο συμβατικών όπλων,

- Οργανωμένο έγκλημα (Λαθρεμπόριο ναρκωτικών και ξέπλυμα βρώμικου χρήματος),

- Πειρατεία,

- Λαθρομετανάστευση

Εδώ και σχεδόν 37 χρόνια μετά την εισβολή του Αττίλα, η Κυπριακή Δημοκρατία διατηρεί στην κορυφή της πολιτικής της ατζέντας (και ορθώς), τη λύση του Κυπριακού προβλήματος. Τουτέστιν, το Κυπριακό πρόβλημα μονοπωλεί την ατζέντα της Κυβέρνησης, των πολιτικών κομμάτων και του διπλωματικού μηχανισμού. Ακόμα, τα εξοπλιστικά προγράμματα των Ενόπλων Δυνάμεων της Κυπριακής Δημοκρατίας σχεδιάζονται υπό το φως της τουρκικής επιθετικότητας και επεκτατισμού. Μέχρι εδώ, όλα καλά. Υπάρχει όμως και μία άλλη πλευρά των πραγμάτων, στην οποία οι κυβερνήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν διαχρονικά αποτύχει να δώσουν την πρέπουσα σημασία. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Οι μεγάλοι θεωρητικοί της Ρεαλιστικής Σχολής των Διεθνών Σχέσεων, αρχίζοντας από τον πατέρα της Στρατηγικής, Θουκυδίδη και φθάνοντας μέχρι και στους πιο σύγχρονους, Hans Morgenthau και John Mearscheimer, υπογραμμίζουν την ανάγκη και τη σημασία της αμυντικής θωράκισης ενός κράτους, η οποία αφενός θα ενισχύσει το status του στο διεθνές γίγνεσθαι και αφετέρου θα το βοηθήσει στην προσπάθεια εθνικής και κρατικής του επιβίωσης μέσα στα πλαίσια ενός αναρχικού (κυρίως λόγω της απουσίας ενός παγκόσμιου και υπερ-εθνικού οργάνου λήψης αποφάσεων ή παγκόσμιας κυβέρνησης), διεθνούς πολιτικού συστήματος. Με άλλα λόγια, υπέρτατος στόχος ενός κράτους είναι η φυσική του προστασία και επιβίωση μέσω διαφόρων στρατηγικών όπως είναι μεταξύ άλλων:

- Η αμυντική του θωράκιση,

- Η σύναψη στρατηγικών συμμαχιών με τρίτα κράτη και

- Η συμμετοχή σε συλλογικούς οργανισμούς ασφάλειας.

Συνεχίζοντας, ο γράφων θεωρεί πως η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει εκτιμήσει σωστά την ανάδειξη ενός καινούριου και με εντελώς νέα χαρακτηριστικά περιβάλλοντος ασφαλείας, πάσχοντας από έλλειψη θεσμών και παραγωγή στρατηγικών αντιμετώπισης περιστατικών και εξελίξεων που ανήκουν στα πλαίσια του νέου αυτού περιβάλλοντος. Θεωρώ δηλαδή πως ναι μεν το Κυπριακό πρόβλημα πρέπει και θα αποτελεί την αιχμή της πολιτικο-στρατιωτικής μας ατζέντας, αλλά οφείλουμε σαν κράτος να εκτιμήσουμε σωστά τη νέα εποχή των ασύμμετρων απειλών ούτως ώστε να είμαστε σε θέση να αντιδράσουμε αποτελεσματικά και όχι σπασμωδικά. Διότι η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί κομμάτι της διεθνούς κοινότητας, επηρεάζεται εξίσου από τις διεθνείς εξελίξεις και γεγονότα τα οποία λαμβάνουν χώρα και είναι τουλάχιστον αφελές και επικίνδυνο να θεωρούμε πως θα (παρα)μείνουμε ανεπηρέαστοι σε καιρούς οριακούς και γεμάτους προκλήσεις για τη διεθνή ασφάλεια.

Συνοπτικά: Το διεθνές περιβάλλον είναι δυναμικό και οι εξελίξεις τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να αποκτήσει, μέσω της ίδρυσης θεσμών και υποδομών νέα δυναμική που θα της επιτρέψουν να συμβαδίσει με το σύγχρονο περιβάλλον ασφάλειας. Ένα δυναμικό περιβάλλον ασφάλειας προϋποθέτει δυναμικές στρατηγικές αντιμετώπισης και εξωστρεφή εξωτερική πολιτική.

Αναλυτικά:

- Έκδοση σε βάση τριετίας της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας

Είναι τουλάχιστον απαράδεκτο για ένα στοιχειωδώς σοβαρό κράτος να μην εκδίδει εγχειρίδιο της Στρατηγικής Εθνικής του Ασφάλειας. Το εγχειρίδιο αυτό που αποτελεί την Αμυντική Βίβλο για την πλειοψηφία των κρατών της Υφηλίου, καταγράφει τις απειλές για την ασφάλεια του κράτους και τις στρατηγικές αντιμετώπισής τους. Επίσης, δίνει στρατηγικό βάθος και αποτελεί την αιχμή του δόρατος σε ότι αφορά στην στρατιωτική στρατηγική. Τέλος, αποτελεί δείγμα σύγχρονης, δυναμικής και εξωστρεφούς πολιτικής. Η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να εγκαταλείψει το δρόμο της εσωστρέφειας και να ακολουθήσει το παράδειγμα των Ευρωπαϊκών κρατών και Ηνωμένων Πολιτειών στη σύνταξη της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας.

- Ίδρυση Κέντρου Αντιμετώπισης Επείγουσας Κατάστασης

Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να είναι προετοιμασμένη σε ενδεχόμενο επείγουσας κατάστασης (emergency situation) ή αιφνιδιαστικής επίθεσης ασύμμετρου χαρακτήρα. Η εγγύτητα της Μεγαλονήσου στην εκρηκτική περιοχή της Μέσης Ανατολής, σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη μετανάστευση αυξάνουν το ενδεχόμενο εισόδου εξτρεμιστικών στοιχείων στα εδάφη της Δημοκρατίας. Οι κατεχόμενες περιοχές αποτελούν ένα τεράστιο κενό στην ασφάλεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπου η τελευταία εδώ και 37 σχεδόν χρόνια δεν ασκεί ουσιαστικό έλεγχο. Μέσω των κατεχόμενων περιοχών δύνανται να εισέλθουν στις ελεγχόμενες από τη Δημοκρατία περιοχές εξτρεμιστικά στοιχεία με στόχο προβοκατόρικες ενέργειες, όπως είναι για παράδειγμα η έκρηξη ραδιολογικής βόμβας σε κεντρική πλατεία της Λευκωσίας. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει η κατάλληλη υποδομή για την αντιμετώπιση περιστατικών ασύμμετρου χαρακτήρα τη στιγμή που η Μάλτα και το κρατίδιο του Λιχτενστάιν απέχουν δεκαετίες από εμάς σε τεχνογνωσία και στρατηγικές αντιμετώπισης αντίστοιχων περιστατικών. Όντως θεωρείται απομακρυσμένο ενδεχόμενο επίθεσης με ραδιολογικά ή βιοχημικά όπλα στην Κυπριακή Δημοκρατία. Ίσως και απίθανο. Αυτό όμως δε δικαιολογεί την απουσία υποδομών για την αντιμετώπιση ανάλογου χαρακτήρα περιστατικών.

- Ίδρυση του θεσμού του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας

Η ίδρυση Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας στα πρότυπα του Κυβερνητικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (ΚΥ.Σ.Ε.Α) της Ελλάδας, πρέπει να θεωρείται επιτακτική ανάγκη από την Κυπριακή Δημοκρατία. Η απουσία θεσμικού συνδετικού κρίκου μεταξύ της πολιτικής και κομματικής ηγεσίας με τις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας αποτελεί τεράστιο μειονέκτημα σε ότι αφορά στη δυναμική της Εθνικής Ασφάλειας, στη χάραξη εθνικής στρατηγικής και ανταλλαγής πληροφοριών με στόχο τον αποτελεσματικό συντονισμό επιχειρήσεων και εφαρμογής στρατηγικών επιλογών. Το Σ.Ε.Α πρέπει να δρομολογηθεί και θεσμοθετηθεί άμεσα προσφέροντας έτσι στον αποτελεσματικότερο συντονισμό των αρχών της Δημοκρατίας σε σειρά θεμάτων και προσδίδοντας βάθος και συνέχεια στη χάραξη εθνικής στρατηγικής.

Συνοψίζοντας, η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να εκτιμήσει σωστά και να εναρμονιστεί με τις ανάγκες της σύγχρονης εποχής. Πρέπει να βρεθεί η πολιτική βούληση για δρομολόγηση και δημιουργία θεσμών και υποδομών που θα ανταποκρίνονται στο σύγχρονο περιβάλλον ασφάλειας, θωρακίζοντας παράλληλα τους θεσμούς των Ενόπλων Δυνάμεων και Υπηρεσιών Πληροφοριών σε θέματα τεχνογνωσίας και υποδομών. Σε επόμενη τοποθέτηση ο γράφων θα ασχοληθεί με πιο συγκεκριμένα θέματα που άπτονται του εκσυγχρονισμού της Εθνικής Φρουράς και των Υπηρεσιών Πληροφοριών. Αυτό λοιπόν που χρειάζεται είναι όραμα και πολιτική βούληση ούτως ώστε η Κύπρος να καταστεί θεσμικά και ουσιαστικά αντάξια των αυξημένων αναγκών της εποχής.

Νικόλας Στυλιανού

efylakas