Θα είναι το 2023 γνωστό ως το τελευταίο έτος της παγκόσμιας ηγεμονίας των ΗΠΑ;

Θα είναι το 2023 γνωστό ως το τελευταίο έτος της παγκόσμιας ηγεμονίας των ΗΠΑ;
31 Δεκ, 2023 
Από την Ουκρανία μέχρι το Ισραήλ και την Κίνα, το χάος του περασμένου έτους είδε τους Αμερικανούς να κρατούν τα ηνία του κόσμου

Του Timur Fomenko, πολιτικού αναλυτή

Καθώς ολοκληρώνουμε το έτος 2023, ανατρέχουμε σε άλλους 12 μήνες παγκόσμιας αναταραχής, αναταραχής και αβεβαιότητας. Συγκρούσεις όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίστηκαν, ενώ ένας άλλος πόλεμος πλήρους κλίμακας ξέσπασε στη Μέση Ανατολή μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς στη Γάζα. Ενώ οι εντάσεις μεταξύ της Κίνας και της Δύσης υποχώρησαν αφού έφτασαν σε σημείο βρασμού, εξακολουθούν να παραμένουν στο ίδιο γεωπολιτικό πλαίσιο και θα μπορούσαν εύκολα να εκραγούν σε οποιαδήποτε απρόβλεπτη στιγμή.
Εξαιτίας αυτού, το περασμένο έτος ήταν αναμφίβολα μια από τις πιο έντονες περιόδους παγκόσμιας αναταραχής από την περίοδο πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και οι ιστορικοί παραλληλισμοί είναι παράξενοι. Καθώς η μονοπολική πολιτική τάξη κατακερματίζεται με νέες δυνάμεις αμφισβητίες να αναδύονται, ο κόσμος έχει βυθιστεί σε ένα δίλημμα ασφάλειας γεμάτο εκρηκτικές περιφερειακές συγκρούσεις, εκτεταμένους αγώνες για επιρροή, κούρσες εξοπλισμών και οπλοποίηση του εμπορίου. Μετά το 2022, αυτό εγκαινίασε μια νέα και λιγότερο ασφαλή εποχή.

Η παρακμή της μονοπολικότητας

Μια μονοπολική πολιτική τάξη είναι ένα σύστημα όπου μια δύναμη έχει αποκλειστική κυριαρχία ή ηγεμονία πάνω σε όλες τις υπόλοιπες, και ως εκ τούτου είναι ελεύθερη να διαμορφώσει τους κανόνες και τα αποτελέσματα του συστήματος για τους δικούς της σκοπούς και συμφέροντα. Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες νίκησαν τη Σοβιετική Ένωση στον Ψυχρό Πόλεμο, έγιναν ένας αδιαμφισβήτητος παγκόσμιος ηγεμόνας και χρησιμοποίησαν αυτό το καθεστώς για να διεισδύσουν σε ολόκληρο τον κόσμο με την πολιτιστική, οικονομική, πολιτική και στρατιωτική επιρροή τους, με στόχο να διαμορφώσουν αυτό που περιέγραψαν ως «Νέο Αμερικανικό Αιώνα». Για το σκοπό αυτό, οι ΗΠΑ ενεπλάκησαν σε ανεξέλεγκτο στρατιωτικό τυχοδιωκτισμό σε όλο τον κόσμο.

Ομοίως, μια προηγούμενη μονοπολική τάξη ήταν γνωστή ως «Pax Britannia», η οποία μετά την ήττα της Γαλλίας του Ναπολέοντα ως μοναδικού αντιπάλου της, είδε τη Βρετανική Αυτοκρατορία να γίνεται ο παγκόσμιος ηγεμόνας με τη Γαλλία ως κατώτερο εταίρο. Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις, οι «κορυφές» αυτών των μονοπολικών εποχών διήρκεσαν μόνο για μερικές δεκαετίες έως ότου άρχισαν να εμφανίζονται νέοι αμφισβητίες, οι οποίοι μεταμόρφωσαν τον κόσμο σε ένα πολυπολικό σύστημα όπου πολλές μεγάλες δυνάμεις ανταγωνίζονται για επιρροή, με συχνά καταστροφικές συνέπειες. Η κυριαρχία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας αμφισβητήθηκε από την άνοδο της Αυτοκρατορικής Γερμανίας, της Ιαπωνίας και της Ιταλίας, τριών νέων αυτοκρατοριών που εμφανίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα, ανοίγοντας στη συνέχεια το δρόμο για τα γεγονότα του Α ́ και Β ́ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η νέα, επικίνδυνη εποχή
Ομοίως, η μονοπολικότητα των ΗΠΑ άρχισε να μειώνεται από τη δεκαετία του 2010 μετά την αναβίωση της Ρωσίας, καθώς και την άνοδο της Κίνας. Τα έτη 2018-2023 ήταν εξαιρετικά σημαντικά για την έναρξη μιας νέας περιόδου γεωπολιτικής αναταραχής και αγώνα, καθώς οι ΗΠΑ έστρεψαν την εξωτερική τους πολιτική για να αντιμετωπίσουν και τις δύο δυνάμεις με σκοπό να τις περιορίσουν και να διατηρήσουν την κυριαρχία τους σε ολόκληρο τον πλανήτη. Καμία ηγεμονία, φυσικά, δεν πέφτει χωρίς μάχη. Η Βρετανία πολέμησε και στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους ακριβώς για αυτόν τον λόγο, αλλά ήταν εξαντλημένη σε σημείο που αναγκάστηκε να παραδώσει τη σκυτάλη στις ΗΠΑ. Ομοίως, στη σύγχρονη εποχή, ούτε η Αμερική θα πέσει χωρίς μάχη.

Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το έτος 2023 ήταν εξαιρετικά σημαντικό από αυτή την άποψη. Πρώτον, ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίστηκε, με τις ΗΠΑ να στοχεύουν να καταπατήσουν τον στρατηγικό χώρο της Ρωσίας και να επιβάλουν μια στρατηγική ήττα στη Μόσχα με την ανάσχεση του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, ενώ η Ρωσία υπέστη αρχικές αποτυχίες το 2022, φέτος είδε την Ουκρανία να αποτυγχάνει να σημειώσει πρόοδο παρά την τεράστια διαφημιστική εκστρατεία των μέσων ενημέρωσης και ο πόλεμος έχει αρχίσει να στρέφεται εναντίον του Κιέβου καθώς η Δύση χάνει την πολιτική βούληση να συνεχίσει να την υποστηρίζει σε μια σύγκρουση που δεν μπορεί να κερδηθεί. Αυτό θα διαμορφώσει τελικά τη μελλοντική αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης και η Ρωσία θα προσπαθήσει τώρα να επιβάλει τίποτα λιγότερο από μια ολοκληρωτική ήττα στο ακροδεξιό κράτος-μαριονέτα στο Κίεβο.

Αλλά πέρα από αυτό, αυτό που ήταν πιο σημαντικό για φέτος, και τελικά αυτό που βρίσκεται μπροστά, είναι η μοίρα της Μέσης Ανατολής. Τον Οκτώβριο, ξέσπασε πόλεμος όταν η Χαμάς αποφάσισε να ξεκινήσει μια πλήρους κλίμακας επίθεση στο Ισραήλ από τη Γάζα. Ο πόλεμος προκλήθηκε από τον κατευνασμό των σκληροπυρηνικών πολιτικών του Ισραήλ από τις ΗΠΑ μέσω των Συμφωνιών του Αβραάμ, καθώς και από την αναδυόμενη πολυπολικότητα που παρέχει περισσότερο πολιτικό χώρο στη Χαμάς να αντισταθεί. Το Ισραήλ απάντησε με συντριπτικό βομβαρδισμό και εισβολή στη Γάζα, επικαλούμενο έντονη καταδίκη από όλο τον κόσμο. Στοχεύει στη στρατιωτική κατοχή της λωρίδας, μια σειρά αποφάσεων που θα ωθήσουν τις σχέσεις του μουσουλμανικού κόσμου με το σιωνιστικό κράτος στο σημείο χωρίς επιστροφή και ως εκ τούτου θα έχουν συνέπειες για ολόκληρη την περιοχή, οι οποίες με τη σειρά τους θα επηρεάσουν τη δέσμευση της Δύσης με τον Παγκόσμιο Νότο και τον αγώνα εξουσίας εκεί με τη Ρωσία και την Κίνα. Τελικά, ο πόλεμος είναι επίσης μια αξιοσημείωτη αποτυχία των σκληροπυρηνικών πολιτικών των ΗΠΑ στο Ιράν και ανεπιτυχείς προσπάθειες να προσπαθήσουν να το περιορίσουν με τη βία.

Αν και η Τεχεράνη δεν είναι ανταγωνιστής της ηγεμονίας, είναι ωστόσο ένας τρομερός περιφερειακός αντίπαλος για την Ουάσιγκτον, με σημαντική δύναμη και πληθυσμό, με αυξανόμενες στρατιωτικές δυνατότητες, και αγωνίζεται να αναγκάσει την επιρροή των ΗΠΑ και του Ισραήλ να φύγουν από τη Μέση Ανατολή. Για το σκοπό αυτό, η απόφαση της Ουάσιγκτον να δώσει στο Ισραήλ το ελεύθερο να καταστρέψει τη Γάζα είναι μια στρατηγική οπισθοδρόμηση σε πολλούς τομείς. Οι ΗΠΑ θα πρέπει να δεσμευτούν σε ένα νέο κεφάλαιο βίαιου αγώνα σε όλη τη Μέση Ανατολή για να διατηρήσουν τη θέση τους, είτε το θέλουν είτε όχι.

Έπειτα, φυσικά, υπάρχει η κορυφαία προτεραιότητα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, ο συνεχιζόμενος αγώνας με την Κίνα. Η Ουάσιγκτον επιδιώκει να περιορίσει την άνοδο του Πεκίνου ως στρατιωτικής και τεχνολογικής υπερδύναμης και να το περικυκλώσει στρατιωτικά στην περιοχή που αποκαλεί Ινδο-Ειρηνικό. Αν και επί του παρόντος οι δύο πλευρές υφίστανται ύφεση μετά τη συνάντηση του Σι Τζινπίνγκ με τον Τζο Μπάιντεν στο Σαν Φρανσίσκο, με το ζήτημα της Ταϊβάν εξίσου λιγότερο κρίσιμο το 2023, η σχέση παραμένει ωστόσο η συνολική κινητήρια δύναμη του στρατηγικού περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε σήμερα και δεν υπάρχει μεγάλη προσδοκία ότι οι ΗΠΑ θα υποχωρήσουν. Το Πεκίνο είναι υπομονετικό και προτιμά να παίζει «το μακρύ παιχνίδι», αλλά σίγουρα ανταποκρίνεται στην πρόκληση, η οποία επιτρέπει σε κάθε άλλο παράγοντα να επιβεβαιώσει τη θέση του και, ως εκ τούτου, να επεκτείνει περαιτέρω τη διεθνή τάξη.

Έτσι, το 2023 ήταν μια γεωπολιτικά διχαστική χρονιά που σίγουρα θα θυμόμαστε από τα βιβλία της ιστορίας, ειδικά σε σχέση με τη Μέση Ανατολή, και θα εγκαινιάσει το 2024 ως άλλη μια αποφασιστική χρονιά που μπορεί να καθορίσει την έκβαση πολλών από αυτές τις συγκρούσεις. Ο παλιός κόσμος, ο άνετος κόσμος των αμερικανικών προνομίων, εξατμίζεται και δυνητικά τώρα αντιμετωπίζουμε την επιστροφή ενός κόσμου που ελπίζαμε ότι περιοριζόταν στις εμπειρίες των προγόνων μας. 

Who said history was over, Francis? [Ένα όνομα που συνδέεται συνήθως με την έννοια του τέλους της ιστορίας στον σύγχρονο λόγο είναι ο Φράνσις Φουκουγιάμα]