ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΙΔΙΟΦΥΙΑ στην ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ, η ΕΚΘΕΣΗ των ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ στο ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου Το Βρετανικό Μουσείο που κατέχει Ελληνικά έργα τέχνης, έχει αναλάβει την προσπάθεια να αναδείξει τη σημασία της κληρονομιάς της αρχαίας Ελλάδας και να μοιραστεί την αξία αυτής της κληρονομιάς με ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Η δυναμική αυτής της προσέγγισης αποτυπώνεται στην τρέχουσα ειδική έκθεση «Ορίζοντας το Κάλλος: το σώμα στην αρχαία ελληνική τέχνη», η οποία άνοιξε στις 25 -3-15 και θα διαρκέσει μέχρι τις 5-4-15.
Στην έκθεση αυτή ορισμένα από τα Γλυπτά του Παρθενώνα παρουσιάζονται μαζί με άλλα, κορυφαία, έργα τέχνης τα οποία επίσης αναδεικνύουν τον έντονο ανθρωπισμό του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και τα οποία παραχωρήθηκαν από μουσεία από ολόκληρο τον κόσμο.

Γιατί τα Ελληνικά αγάλματα είναι πάντα γυμνά?
η ΓΥΜΝΗ ΑΛΗΘΕΙΑ  βρίσκεται στην τολμηρή έκθεση του Βρετανικού μουσείου
Οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι άνθρωποι, που συνδύαζαν την παρουσίαση του γυμνού σώματος,  με πράξεις ηρωισμού.

Οι αθλητές εκπαιδεύονταν γυμνοί – η λέξη Γυμνάσιο προέρχεται από τη λέξη γυμνός.

Ο σεξουαλικός ερεθισμός θεωρούνταν σημάδι αδυναμίας, έτσι, όλοι οι ήρωες παρουσιάζονταν στα έργα τέχνης, με μικρά γεννητικά όργανα.

Πριν από 2.500 χρόνια, ένα θαύμα πολιτισμού συντελέστηκε στην αρχαία Ελλάδα.

στην Αθήνα, στα πόδια της Ακρόπολης, γεννήθηκε η δημοκρατία, έλαβε χώρα η ανέγερση του Παρθενώνα -το γιγαντιαίο μνημειώδες έργο που αποτελεί τεχνικό θαύμα- γράφτηκαν οι πρώτες μεγάλες τραγωδίες και κωμωδίες και τα εκπληκτικά σκαλισμένα αγάλματα έμοιαζαν πιο ζωντανά από ποτέ.
Αυτό που μοιάζει ακόμα πιο απίστευτο, είναι ότι, πολλά από αυτά τα αγάλματα ήταν γυμνά.

Καθώς περπατούμε γύρω από το εκθαμβωτικό blockbuster show του Βρετανικού Μουσείου – που ήδη χαιρετίστηκε από τους κριτικούς ως «η απόλυτα «must-see » έκθεση της χρονιάς» - υπάρχουν ελάχιστα κομμάτια υφάσματος ένδυσης, για να δούμε.
Τρώες πολεμούν στο πεδίο της μάχης ολόγυμνοι, αθλητές ρίχνουν γυμνοί το δίσκο και Θεές μπαίνουν στη μπανιέρα χωρίς ίχνος ένδυσης

Σήμερα, θεωρούμε τη γυμνότητα των Ελληνικών αρχαίων αγαλμάτων δεδομένη. Αλλά όταν οι Αθηναίοι σκάλισαν για πρώτη φορά αυτά τα αγάλματα, έσπασαν ένα ακραίο ταμπού.
Βέβαια υπήρξαν στοιχεία της γυμνότητας των μορφών, στην τέχνη προηγούμενων πολιτισμών.
όπως αυτά που φαίνονται σε ένα πάνελ του 730 π.Χ. από τη Nimrud στην αρχαία Ασσυρία -τώρα σύγχρονο Ιράκ - μια από τις αρχαίες πόλεις που ισοπεδώθηκαν με τραγικό τρόπο από μέλη ισλαμιστών μαχητών στις αρχές του Μάρτη.

Όμως, στο πάνελ της Nimrud – στην έκθεση του Βρετανικού Μουσείου – εμφανίζονται γυμνοί οι νεκροί εχθροί των Ασσυρίων
(είναι  οι νεκροί εχθροί των Ασσυρίων που ανασκολοπίστηκαν γυμνοί σε πασσάλους, ενώ εμφανίζονται και άλλοι γυμνοί άνδρες με κομμένα κεφάλια) ωστόσο, οι νικητές Ασσύριοι, είναι πλήρως ενδεδυμένοι.

γιατί, υπήρχε μια διαφορά ζωτικής σημασίας ανάμεσα στον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό και τους άλλους πολιτισμούς της αρχαιότητας.
για τους άλλους πολιτισμούς η γυμνότητα συμβόλιζε την αδυναμία, την απώλεια της μάχης και την ταπείνωση του σώματος.
οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που είδαν τη γυμνότητα σαν σύμβολο ηρωισμού –συμβόλιζε την απαλλαγή από τα δεσμά της ύλης και την ελευθερία του αθλητή-
Ο συμβολισμός αυτός, είχε προέκταση στην καθημερινότητα των πολιτών που γυμνάζονταν στο στίβο της ζωής, για να βελτιώσουν τα ψυχικά τους χαρακτηριστικά, να απαλλαγούν από τα πάθη τους και να αισθάνονται ελεύθεροι.
το καλά γυμνασμένο σώμα,  καθρέφτιζε το μεγαλείο της ψυχής και ευχαριστούσε τους θεούς

όπως λέει ο Neil MacGregor, διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου «για τους Έλληνες, η γυμνότητα του αθλητή, απεικόνιζε την επικοινωνία με τους θεούς και δεν συμβόλιζε την ταπείνωση αλλά την ανδρεία και την αρετή»
όταν ένας νέος έβγαζε τα ρούχα του, για να αγωνιστεί στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες, δεν έθετε απλώς τον εαυτό του γυμνό, μπροστά στους συναθλητές του, αλλά φορούσε τη στολή της ηθικής αρετής.
Βέβαια οι Έλληνες δεν κυκλοφορούσαν γυμνοί στην καθημερινότητά τους –όπως όταν έκαναν ψώνια ή γευμάτιζαν-  αλλά ήταν γυμνοί στα γυμνάσια (η λέξη προέρχεται από την ελληνική λέξη γυμνός)

ένα Αθηναϊκό βάζο του 530 π.Χ. απεικονίζει τέσσερις αθλητές –έναν αθλητή που αγωνίζεται στο άλμα εις μήκος, δύο να πετάνε ακόντιο και έναν δισκοβόλο – να είναι όλοι τους γυμνοί.
Πράγματι, ο Δισκοβόλος, που επίσης παρουσιάζεται στην έκθεση, είναι ίσως το πιο διάσημο από όλα ελληνικό  γλυπτό. Αποτελεί  μια μελέτη ισορροπίας (συμμετρίας, αρμονίας, μέτρου και αναλογιών) της μορφής, ο αθλητής κρατάει τον δίσκο με τεντωμένο χέρι, ενώ το άλλο του χέρι είναι λυγισμένο –σαν αντίβαρο- προς τα κάτω, με κατεύθυνση το γόνατό του. Ο δισκοβόλος είναι επίσης εντελώς γυμνός.

Οι γυμνοί αθλητές, πριν από την  άθληση πλενόταν σε μια πηγή ή σε μια γούρνα και άλειφαν με λάδι ελιάς, τελετουργικά, όλο τους σώμα πριν από τον αγώνα –για προθέρμανση μυών, προστασία του σώματος από τις αλλαγές της θερμοκρασίας, το κρύο, τον ήλιο και τα εγκαύματα, αλλά και την αποφυγή των λαβών των αντιπάλων- και πασπαλιζόταν με άμμο ή σκόνη. Αυτή την τακτική την επέβαλλε η υγιεινή γιατί έτσι το σώμα τους προστατευόταν από τη δυσκρασία (κακή κράση του οργανισμού. Ήταν σαν είδος αντηλιακής λοσιόν, για να προστατεύουν τον εαυτό τους από τις καιρικές συνθήκες (τον καυτό ήλιο της Μεσογείου στα υπαίθρια γυμναστήρια τους)  Μετά την άσκηση νέες εντριβές εξουδετέρωναν την κόπωση.
για να απαλλαγεί ο αθλητής από το στρώμα άμμου, ιδρώτα και λαδιού, έξυνε το σώμα του με τη στλεγγίδα ( μπρούτζινη ξύστρα με δρεπανοειδές σχήμα, που παριστάνεται συχνά στα αγγεία)

με τη μεταλλική αυτή ξύστρα απέξεε από το σώμα του τον «γλοιόν»
τα ξύσματα που έπεφταν, τα μάζευε ο υπεύθυνος του γυμνασίου και πουλιόνταν για ιατρική χρήση (από αυτή την ακαθαρσία,  δημιουργήθηκε η πρώτη ενυδατική και αντιγηραντική κρέμα)

Ένα χάλκινο άγαλμα του 300 π.Χ. δείχνει ένα νεαρό αθλητή να αποξέει το λάδι, τη σκόνη και τον ιδρώτα από το σώμα του, με μια στλεγγίδα

οι αρχαίοι δεν άλειφαν μόνο το σώμα τους με λάδι αλλά και τα αγάλματα  (λατρευτική κυρίως συνήθεια) για προστασία από τις μεταβολές της θερμοκρασίας και της υγρασίας.

Μέχρι την 15^η Ολυμπιάδα, οι αθλητές που έπαιρναν μέρος φορούσαν ένα κομμάτι ύφασμα γύρω από τη μέση τους, ενώ αργότερα αγωνίζονταν εντελώς γυμνοί, επιδεικνύοντας την επίδοσή τους στο πολεμικό βάδισμα και τρέξιμο.
(Ολυμπιάδα  ονομαζόταν το διάστημα που μεσολαβούσε μεταξύ δύο Ολυμπιακών αγώνων. Οι αρχαίοι Έλληνες τελούσαν τους Ολυμπιακούς αγώνες κάθε 4 χρόνια για να τιμήσουν τον Ολύμπιο Δία και μετρούσαν το χρόνο με τις «Ολυμπιάδες»)
οι ειδικοί ερευνητές δεν είναι ακόμα βέβαιοι γιατί οι αθλητές άρχισαν να αγωνίζονται γυμνοί στους Ολυμπιακούς αγώνες.
υπάρχουν διάφορες θεωρίες, όπως ότι η γυμνότητα αντανακλούσε ένα αρχαίο τελετουργικό που σηματοδοτούσε την ενηλικίωση -στην ηλικία των 20 χρόνων-
Στην Αθήνα, υπήρξε επίσης μια ετήσια γιορτή προς τιμήν της πολιούχου θεάς Αθηνάς, όπου νεαροί Αθηναίοι έτρεχαν γυμνοί, από ένα γυμνάσιο στην άκρη της πόλης, σε όλη τη διαδρομή μέχρι τον Παρθενώνα.

Οι παχύτεροι και οι πιο αργοκίνητοι αθλητές, εάν έμεναν πίσω, δεχόταν ραπίσματα από το πλήθος που παρακολουθούσε τον αγώνα.

Όποια και αν είναι η καταγωγή του γυμνού, τα πάθη ήταν δυνατά μέσα στα γυμνάσια, όπου οι ηλικιωμένοι άνδρες  ενθουσιάζονταν με τα αθλητικά σώματα των νεαρών ανδρών, σε μια εποχή που ήταν συνήθης,  η ομοφυλοφιλική σεξουαλική επαφή.

Επιπλέον τα γυμνάσια ήταν συχνά διακοσμημένα με γυμνά αγάλματα του Έρωτα (το φτερωτό αγόρι-θεός της επιθυμίας) ένα από αυτά εμφανίζεται στο σόου του Βρετανικού μουσείου σόου.

Στην αρχαία Ελλάδα, το γυμνό σώμα εμφανίζεται επίσης στα συμπόσια –τώρα είναι η λέξη για τα μεγάλα πνευματικά συνέδρια, αλλά τότε ήταν ένα είδος κοκτέιλ πάρτι, ευκαιριακής οινοποσίας με άμετρη κατανάλωση οίνου (drinking party)   (η λέξη «συμπόσιο» σημαίνει «πίνουμε μαζί»).

Στα συμπόσια οι πολίτες έπιναν γαλόνια κρασιού, πριν χορέψουν και κάνουν σεξ με τις πόρνες και τα νεαρά αγόρια.

Στην έκθεση του Βρετανικού  Μουσείου, υπάρχει ένα Αθηναϊκό κύπελλο κρασιού (κρασοπότηρο ή κύπελλο πόσης οίνου) του 500 π.Χ.  που έχει σχήμα μαστού με μια θηλή στο κάτω μέρος.

Το κύπελλο δεν θα μπορούσε να σταθεί γεμάτο σε μια επίπεδη επιφάνεια, η μόνη επιλογή του πολίτη, ήταν να  καταπιεί αμέσως μια  ικανή ποσότητα οίνου ή να  πιει μονομιάς (μονορούφι) το περιεχόμενο του κυπέλλου.

Σε ένα άλλο κύπελλο, του περίπου 480 π.Χ., απεικονίζεται μια πανέμορφη σκλάβα –μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι σκλάβα, επειδή έχει πολύ κοντά κομμένα τα μαλλιά της- να κάνει σεξ με έναν γενειοφόρο Αθηναίο.

Η εικόνα ζωγραφίστηκε  στο εσωτερικό του κυπέλλου, έτσι ώστε  ο πότης να δει την γαργαλιστική  εικόνα μόνο όταν, είχε πιει τελείως το κρασί του.

Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή είναι μια ταπεινή σκλάβα. Οι αρχαίοι Έλληνες απεικόνιζαν τις σκλάβες γυμνές, αλλά οι εταίρες ήταν άλλο θέμα.  Οι Έλληνες δεν ήταν και τόσο πρόθυμοι να απεικονίσουν γυμνές τις εταίρες, αν και σταδιακά, υποχώρησε αυτή η τάση.

Τον 4^ο π.χ. αιώνα,   η Αφροδίτη - η ελληνική θεά του έρωτα -    απεικονίζεται σε γυμνά  αγάλματα. Συχνά, καλύπτει κατά το ήμισυ  τη σεμνότητά της, με ένα σαγηνευτικό τρόπο.

Ένα εκπληκτικό άγαλμα που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο απεικονίζει την Αφροδίτη να κάνει μια χαλαρή προσπάθεια για να κρύψει το στήθος και την ευαίσθητη περιοχή της. Στην πραγματικότητα, φαίνονται σχεδόν όλες οι χάρες της. Εάν τη δεις από την πίσω πλευρά, το χέρι της γνέφει πονηρά προς τον θεατή με μια χειρονομία «έλα εδώ»
αυτό το γλυπτό που προκαλεί αναστάτωση στον θεατή ανήκει στην Αυτής Μεγαλειότης τη Βασίλισσα.

Ένα άλλο άγαλμα της Αφροδίτης του 323 π.Χ.  τη δείχνει έτοιμη να βηματίσει προς το λουτρό και να ισορροπεί στο ένα της πόδι, ενώ χαρούμενα επιδεικνύει όλα τα κάλλη της.
Ακόμα και όταν οι γυναίκες δεν είναι πραγματικά γυμνές, συχνά εμφανίζονται με εφαρμοστά προκλητικά εξαρτήματα (ρούχα, υφάσματα)

Τα Ελγίνεια Μάρμαρα - τα πιο διάσημα ελληνικά αγάλματα στη γη, που πήρε ο λόρδος Έλγιν από τον Παρθενώνα πριν από 200 χρόνια – περιλαμβάνουν δύο θεές: την Αφροδίτη και τη Διώνη.

Είναι τυλιγμένες σε κολλητά,  λεπτά-σαν χαρτί-  φορέματα, τεντωμένα γύρω από τα στήθη τους, που κάνουν σούρες στην κοιλιά, και δεν αφήνουν πολλά στη φαντασία.

Τα Ελγίνεια Μάρμαρα σηματοδοτούν ιστορικά την ανθρώπινη καλλιτεχνική δημιουργία με μοναδικό τρόπο.

όταν τα γλυπτά του προηγούμενου αιώνα ήταν ογκώδη, άκομψα, με τη μορφή άκαμπτων σωμάτων, στην Αθήνα τον 5^ο π.Χ.αιώνα συνέβαινε κάτι μαγικό.
στα  γλυπτά τα σώματα παρουσιάζονται σμιλεμένα σαν από την  ίδια τη ζωή, είναι σαν ζωντανά σε φυσικές και χαλαρές στάσεις. Το σκληρό μάρμαρο διαμορφωμένο εξαίσια, μπορούσε να μοιάζει με μαλακό δέρμα.  
Παρά την πρωτοφανή παρουσίαση της γυμνότητας και της σεξουαλικότητας στα Ελληνικά γλυπτά, οι Έλληνες δεν έχαναν δημοσίως τον έλεγχο της σεξουαλικής τους ορμής και θεωρούσαν την απώλεια αυτού του ελέγχου, σημάδι αδυναμίας.
οι Έλληνες  ενώ συνδέανε τη γυμνότητα με την αρετή και τον ηρωισμό, δεν επέτρεπαν την δημόσια παρουσίαση  της σεξουαλικής διέγερσης και έτσι, στα έργα τέχνης, οι Έλληνες ήρωες εμφανίζονται με μικρά γεννητικά όργανα.

Ο γυμνός Διαδούμενος του Πολυκλείτου (του πιο γνωστού ανδριαντοποιού αθλητών) εκτίθεται επίσης στο Βρετανικό Μουσείο (ένας αθλητής που δένει το υφασμάτινο διάδημα (ταινία) στο κεφάλι του  (το γλυπτό διακρίνεται για την δυναμική έκφραση της στερεάς δομής του ανθρώπινου σώματος, την πλαστικότητά του, τη μαθηματική ακρίβεια στις λεπτές και πολύπλοκες αναλογίες του σώματος, το χαμηλό ανάγλυφο των μαλλιών, τους δυνατούς ευρείς ώμους, το τονισμένο και καθαρό σχέδιο των μυών, και την ιδιαίτερη σοφή εναρμόνιση κινήσεων και αντικινήσεων)  Το γλυπτό  -από τη Vaison στη Γαλλία- είναι αντίγραφο του ελληνικού χάλκινου έργου του Πολυκλείτου που χρονολογείται στη δεκαετία  430-420 π.Χ. 

Τα κλασικά αγάλματα –ακόμα και αυτό του πανίσχυρου Ηρακλή- παρουσιάζονται «προικισμένα» με σεμνότητα.
ένα αθηναϊκό  αγγείο του 500 π.Χ. απεικονίζει τον Ηρακλή να παλεύει με τον θεό Απόλλωνα
Η  ηρωική του γυμνότητα (οι αναλογίες των γεννητικών του οργάνων) δεν είναι ανάλογη του μεγάλου ήρωα της μυθολογίας. 

Εξαίρεση αποτελούν οι ερωτομανείς σάτυροι,  μεθυσμένοι σχεδόν ανθρωπόμορφοι, με μυτερά αυτιά και με πόδια και ουρά τράγου. Χαρακτηρίζονται από έλλειψη αυτοελέγχου και εμφανίζονται σε κατάσταση σεξουαλικής διέγερσης.
σε ένα Αθηναϊκό κύπελλο κρασιού του 500 π.Χ. απεικονίζεται ένας σάτυρος που ισορροπεί μια κούπα κρασιού πάνω στον εντυπωσιακό ανδρισμό του, ενώ σε ένα άλλο αθηναϊκό αγγείο, ένας σάτυρος απεικονίζεται να κτηνοβατεί με ένα έντρομο ελάφι.
Οι ηθοποιοί στην αρχαία κωμωδία εμφανίζονται επίσης ιδιαίτερα ανοιχτοί στο σεξ και συχνά είναι εφοδιασμένοι με ένα μεγάλο  μακρύ και πλατύ, ψεύτικο φαλλό.

Ένα κύπελλο κρασιού του 380 π.Χ. στην έκθεση του Βρετανικού μουσείου, παρουσιάζει έναν καλά «προικισμένο»  κωμικό να κάνει το κλόουν πάνω στην κορυφή μιας σκάλας, ενώ δυο κουτσομπόλες γυναίκες τον κοιτάζουν και εκτιμούν τη σωματική του αφύπνιση (στύση)
Οι Ρωμαίοι –αρχικά συγκλονισμένοι με τη γυμνότητα των ελληνικών έργων τέχνης - σύντομα αντέγραψαν την αρχαία Ελληνική τέχνη (στην αρχιτεκτονική, τραγωδία και κωμωδία)

Στην έκθεση υπάρχει ένα ιδιαίτερα "κίνκυ" άγαλμα του Ερμαφρόδιτου (ανδρόγυνη Ελληνική μυθολογική μορφή) το σώμα του ξαπλώνει σε ένα μαλακό στρώμα, ενώ προσφέρει μια ολοκληρωμένη συλλογή από εξαρτήματα για όλους τους κτήτορες.
όπως διαφαίνεται σε όλη την έκθεση, έτσι και ο Ερμαφρόδιτος αποτελεί έναν εξαιρετικό συνδυασμό της καλλιτεχνικής ιδιοφυίας και της αχαλίνωτης σεξουαλικής ελευθερίας.
Μήπως το ένα παράγει το άλλο? Κανείς δεν ξέρει, αλλά η προσεκτική παρατήρηση των Ελληνικών έργων τέχνης της αρχαιότητας, ίσως ρίχνει φως σε αυτό το ερώτημα.

πηγή 25-3-15
http://www.dailymail.co.uk/news/article-3010353/Why-Greek-statues-NAKED-extraordinary-answer-s-laid-bare-magnificent-risque-exhibition-British-Museum.html