Οι μυστικές διαπραγματεύσεις Σημίτη - Γ. Παπανδρέου για το Αιγαίο

Με αφορμή πλήθος δημοσιευμάτων σε πολλές ιστοσελίδες τις τελευταίες εβδομάδες, αμέσως μετά την προκήρυξη των εκλογών, σχετικά με τα έργα και τις ημέρες του Γ. Παπανδρέου είτε παλαιότερα ως στελέχους των κυβερνήσεων Σημίτη είτε πρόσφατα ως αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης (σχέδιο Ανάν, απόψεις για την μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, θέσεις για ρωσικούς αγωγούς, θέσεις για λαθρομετανάστευση κτλ.) θα ήθελα να εφιστήσω την προσοχή στην ίσως πιο σκοτεινή - και λιγότερο προβεβλημένη απ' όλες - πτυχή της αμφιλεγόμενης δραστηριότητας του σε σχέση με τα εθνικά μας ζητήματα. Στις συνομιλίες για το Αιγαίο την περίοδο 2002 - 2003 που παρ' ολίγον θα οδηγούσαν Ελλάδα - Τουρκία στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης (πρόβλεψη της συμφωνίας του Ελσίνκι τον Δεκέμβριο του 1999) με πιθανότατα μοιραίες επιπτώσεις για τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας ακόμα και για την ίδια την εδαφική της κυριαρχία.

Κατά την εκκίνηση των συνομιλιών τον Ιανουάριο του 2002 παρέχονταν η διαβεβαίωση ότι η Ελλάδα προσέρχονταν σ' αυτές με την πάγια θέση της, ότι δηλαδή αναγνώριζε ως μόνη υπαρκτή ελληνοτουρκική διαφορά το θέμα της υφαλοκρηπίδας. Γρήγορα όμως έγινε αντιληπτό ότι αυτό λεγόταν παραπλανητικά καθώς στην πραγματικότητα αντικείμενο των συζητήσεων ήταν το σύνολο των μονομερών τουρκικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο. Και τελικά καταλήξαμε να γίνουν αποδεκτό θέμα προς συζήτηση ακόμα και οι εδαφικές διεκδικήσεις της Τουρκίας ("γκρίζες ζώνες").

Επικρατεί η εντύπωση ότι για τις εν λόγω συνομιλίες καλλιεργούνταν εντέχνως και εσκεμμένα κλίμα εφησυχασμού ενώ η ενημέρωση και ο δημόσιος προβληματισμός γι' αυτές ήταν γενικά περιορισμένος και προερχόμενος κατά κύριο λόγο από μεμονωμένους δημοσιογράφους (π.χ. Σταύρος Λυγερός). Χαρακτηριστική προς τούτο είναι η περίπτωση της ακραία φιλοκυβερνητικής (το 2002) εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ». Τις πρώτες ημέρες μετά την ανακοίνωση της έναρξης των συνομιλιών, είχαν εκφραστεί επιφυλάξεις όπως "Όλα στο τραπέζι του διαλόγου" και "Σε διάλογο εφ' όλης της ύλης για τα θέματα του Αιγαίου συμφώνησε η Ελλάδα" [1]. Επισημαινόταν και ο χαρακτηρισμός των συνομιλιών ως "μυστικού διαλόγου για το Αιγαίο" από τον τότε τούρκο πρωθυπουργό Μπουλέντ Ετζεβίτ [2]. Επίσης διατυπώνονταν ανησυχίες ότι "σε περίπτωση που η διαδικασία καταλήξει σε αδιέξοδο και οι δύο χώρες δεν καταφέρουν τελικά να συνάψουν συνυποσχετικό για το θέμα της Χάγης, οι διεκδικήσεις της Τουρκίας για διάφορα ανυπόστατα ­ σύμφωνα με την ελληνική οπτική ­ θέματα στο Αιγαίο θα έχουν «νομιμοποιηθεί» από την Αθήνα και θα θεωρούνται μέρος των υπό διαπραγμάτευση ελληνοτουρκικών διαφορών." [1]

Ακόμα και ο γνωστός δημοσιογράφος Γ. Παπαχρήστος εξέφραζε προβληματισμούς όπως ότι "η ελληνική κυβέρνηση έχει αποφασίσει να μετακινηθεί από την πάγια αρχή της εξωτερικής μας πολιτικής. Ότι δηλαδή δεν δεχόμαστε ούτε καν συζήτηση επί άλλου θέματος που θέτει η Τουρκία, πλην εκείνου της υφαλοκρηπίδας." και ότι "η ελληνική πλευρά θα θέσει μεν το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, από τουρκικής όμως πλευράς είναι βέβαιο ότι θα τεθεί ολόκληρο το «πακέτο» των πάγιων διεκδικήσεων της Άγκυρας στο Αιγαίο πάνω στο οποίο η τουρκική πλευρά θα ζητήσει να υπάρξει διάλογος." [3] Αυτά αρχκά διότι στη συνέχεια όλως περιέργως οι ανησυχίες αυτές σιωπηρώς εγκαταλείφθηκαν και οι τότε κυβερνητικοί χειρισμοί δικαιολογούνταν με επιχειρήματα τύπου "της δυσχερούς θέσης στην οποία θα ερχόταν η Ελλάδα εντός της Ένωσης ­ θέση απομόνωσης" αν αρνούνταν τον διάλογο με την Τουρκία[4].

Σήμερα, έξι και πλέον χρόνια μετά, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πολλές λεπτομέρειες που μας επιτρέπουν να έχουμε σχηματίσει σαφή εικόνα ως προς το πλαίσιο των ρυθμίσεων που είχαν προκύψει μέσα από τις διαπραγματεύσεις αυτές. Ιδιαίτερα διαφωτιστικές είναι νομίζω η σειρά των άρθρων του Αλέξη Παπαχελά στο «ΒΗΜΑ» που παρατίθενται στις παραπομπές καθώς επίσης και οι αποκαλύψεις του Σταύρου Λυγερού στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», ενώ βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε και τις αποκαλύψεις του ίδιου του τότε πρωθυπουργού Σημίτη στο εκδοθέν το 2005 βιβλίο του. Από την ανάγνωση αυτών καθώς και άλλων δημοσιευμάτων προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα πως όχι μόνο η Κύπρος (σχέδιο Ανάν) αλλά και η Ελλάδα γλύτωσε το 2004 από του χάρου τα δόντια, από την επιβολή δηλ. επαχθών «λύσεων» για τα «προβλήματα» του Αιγαίου που περιείχαν το ενδεχόμενο ακόμα και εδαφικού ακρωτηριασμού (απώλεια αγνώστου αριθμού βραχονησίδων, νησίδων πιθανόν και νήσων) και που την επιβολή των οποίων απεργάζονταν η κυβέρνηση Σημίτη με υπουργό εξωτερικών Γ. Παπανδρέου και δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει λόγω της κυβερνητικής αλλαγής της 7ης Μαρτίου 2004.

Συγκεκριμένα οι «λύσεις» στις οποίες φαίνεται ότι είχαν καταλήξει οι διαπραγματεύσεις:

- Επιλεκτική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων κατά περιοχές και με κυμαινόμενο εύρος ανάλογα προφανώς με το πόσο και που επέτρεπε αυτή την επέκταση η Τουρκία. Αναλόγως θα εναρμονίζονταν και το εύρος του εθνικού εναερίου χώρου (συρρίκνωσή του αφού η αιγιαλίτιδα ζώνη θα διαμορφώνονταν στις περισσότερες περιοχές, αν όχι παντού, σε λιγότερα από 10 ν.μ.)

Μερικά σχετικά αποσπάσματα από τον τύπο που αποδεικνύουν του λόγου το αληθές:

"«Οι Τούρκοι ξέρουν ότι έχουν άδικο στο θέμα των ελληνικών χωρικών υδάτων και οι Ελληνες στο ζήτημα του εναερίου χώρου» εξηγούσε βετεράνος διπλωμάτης, ο οποίος πρόσθεσε πως «επιτέλους, βρέθηκε μία χρυσή τομή. H Ελλάδα να μπορέσει να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της όχι στα δώδεκα μίλια αλλά κάπου ανάμεσα στα έξι και στα δώδεκα, πιθανότατα στα εννέα που αποτελούν και τη χρυσή τομή ανάμεσα στο στάτους κβο και στον μάξιμουμ ελληνικό στόχο. Παράλληλα ο εθνικός εναέριος χώρος θα ταυτισθεί με τα χωρικά ύδατα». Ο ίδιος διπλωμάτης εξηγούσε ότι, στο πλαίσιο της φόρμουλας που έχει εξευρεθεί, η Ελλάδα θα αφήσει διαύλους ελεύθερης ναυσιπλοΐας σε περιοχές όπου η επέκταση των χωρικών υδάτων της θα δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα επικοινωνίας και διέλευσης." [5]

"Αυτό στο οποίο λίγο - πολύ είχαν καταλήξει οι διερευνητικές επαφές προτού παγώσουν είναι στην ουσία του μάλλον απλό:

1. Ελλάδα και Τουρκία θα προσέφευγαν με συνυποσχετικό στο Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Το Δικαστήριο θα έκρινε με βάση το Διεθνές Δίκαιο, περιλαμβανομένου του Δικαίου της Θάλασσας. Το τελευταίο ορίζει αφενός μεν πως μια χώρα δύναται να έχει χωρικά ύδατα έως 12 μίλια, αφετέρου δε ότι υφαλοκρηπίδα έχουν και τα νησιά.

2. Προηγουμένως, η Ελλάδα θα προέβαινε, με απόφαση του ελληνικού κοινοβουλίου, στη λεγόμενη επιλεκτική επέκταση των χωρικών της υδάτων. Αλλού, δηλαδή, θα ήταν 6 μίλια, αλλού 8, αλλού 10, αλλού 12. Ο εθνικός εναέριος χώρος θα διαμορφωνόταν αντιστοίχως." [6]

"η Ελλάδα θα επέκτεινε τα χωρικά της ύδατα, είτε σε οκτώ (8) είτε σε εννέα (9) ναυτικά μίλια, εκτός από ελάχιστες περιοχές όπου η κίνηση αυτή θα δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα στη ναυσιπλοΐα, κοντά στα τουρκικά παράλια. Τα 9 μίλια ήταν ο ελληνικός στόχος, με τα 8 να αποτελούν μίνιμουμ που μάλλον αποδεχόταν η Αγκυρα. Την ίδια στιγμή η Ελλάδα θα δεχόταν εναρμόνιση του εναέριου με τον θαλάσσιο χώρο." [7]

"κυρίως με πρωτοβουλία της ελληνικής πλευράς, συζητήθηκαν διάφορες προτάσεις, κοινός παρανομαστής των οποίων ήταν το εύρος των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο να ποικίλλει από έξι μέχρι δώδεκα μίλια. Σε λίγες περιοχές, κυρίως στο βορειοδυτικό Αιγαίο, όπου η επέκταση δεν επηρεάζει τις τουρκικές διεκδικήσεις, θα εφαρμοζόταν ο κανόνας των 12 μιλίων. Στο νότιο και κυρίως στο ανατολικό Αιγαίο, όμως, όπου η επέκταση επηρεάζει και το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας και το εύρος του διεθνούς εναερίου χώρου που χρησιμοποιούν τα τουρκικά μαχητικά, τα ελληνικά χωρικά ύδατα θα παρέμεναν στα έξι μίλια, χωρίς βεβαίως να υπάρχει δυνατότητα μελλοντικής επέκτασης." [8]

"«Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή δήλωσε στις διερευνητικές επαφές ότι θα ασκήσει το δικαίωμά της να επεκτείνει μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη πριν από την έναρξη των επίσημων διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Η άσκηση του δικαιώματος αυτού θα λάβει υπόψη τα συμφέροντα τρίτων κρατών για ελεύθερη ναυσιπλοΐα και αεροπλοΐα στο Αιγαίο Πέλαγος».

«Δεν αποκλείονται, ως εκ τούτου, επιλεκτικές διαφοροποιήσεις των ορίων της αιγιαλίτιδας, ώστε να μην παρεμποδίζεται η διεθνής ναυσιπλοΐα και αεροπλοΐα. Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης θα ολοκληρωθεί με εσωτερική νομοθεσία σύμφωνα με την πάγια πρακτική στο διεθνές δίκαιο." (απόσπασμα από το βιβλίο Σημίτη - [9])

- Υφαλοκρηπίδα. Υποχώρηση της Ελλάδας από πάγιες θέσεις με παραχώρηση σημαντικού τμήματος υφαλοκρηπίδας δυτικά των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου σε αντίθεση με τις προβλέψεις του Δικαίου της Θάλασσας.

Σχετικά με αυτή την πτυχή ο Σταύρος Λυγερός είναι αποκαλυπτικός:

"Στην πορεία των συνομιλιών, ο Τούρκος διπλωμάτης αντιπρότεινε οι δύο πλευρές να αναζητήσουν στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών μια επί της ουσίας συμφωνία σχετικά με την υφαλοκρηπίδα. Εάν τα κατάφερναν, θα την αποτύπωναν σ’ ένα συνυποσχετικό, το οποίο και θα καθοδηγούσε το Δικαστήριο σε μια σχεδόν προκαθορισμένη απόφαση. Με τη σφραγίδα της Χάγης, η συμφωνία τους θα περνούσε ευκολότερα στην κοινή γνώμη.

Ο Ουγούρ Ζιγιάλ εμφανίσθηκε ευέλικτος όσον αφορά το ποσοστό που δικαιούται η Τουρκία στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου. Ας σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τους ελληνικούς υπολογισμούς, το ποσοστό αυτό είναι περίπου 18%, ενώ σύμφωνα με τους τουρκικούς υπολογισμούς 23%. Για την Αγκυρα, το κρίσιμο ζήτημα ήταν να εφαρμοσθεί η αρχή της «συνεκτικής εκμετάλλευσης». Με το επιχείρημα ότι η διάσπαρτη υφαλοκρηπίδα στο ανατολικό Αιγαίο δεν είναι πρακτικά εκμεταλλεύσιμη, ζητούσε να της δοθεί συγκεντρωμένη.

Και μάλιστα στο βόρειο Αιγαίο, όπου υπάρχουν εκτεταμένα διεθνή ύδατα κι αντίστοιχη υφαλοκρηπίδα. Ας σημειωθεί ότι σ’ εκείνη τη θαλάσσια περιοχή πιθανολογείται βασίμως η ύπαρξη κοιτασμάτων πετρελαίου. Η περιοχή ορίζεται (πάντα στα διεθνή ύδατα) από το Αγιον Ορος και τη Σιθωνία, τη Σκύρο, τη νησίδα Καλόγεροι (δυτικά της Χίου), τη Λέσβο και τον Αγιο Ευστράτιο. Ο Ουγούρ Ζιγιάλ, επικαλούμενος την ανάγκη της «συνεκτικής εκμετάλλευσης», πρότεινε η υφαλοκρηπίδα αυτής της περιοχής ή να μοιρασθεί μεταξύ των δύο χωρών ή να αποτελέσει αντικείμενο συνεκμετάλλευσης, σύμφωνα πάντα με προκαθορισμένα ποσοστά.

Οπως επισημαίνουν ανώτατοι διπλωματικοί κύκλοι, πάγιος στόχος της Τουρκίας, όχι μόνο για οικονομικούς, αλλά και για γεωπολιτικούς λόγους, ήταν και παραμένει να αποκτήσει υφαλοκρηπίδα στα δυτικά των ελληνικών νησιών Λήμνου, Λέσβου και Χίου και κατά μία έννοια να τα εγκλωβίσει. Η πρόταση Ζιγιάλ ζητούσε να καθοδηγηθεί το Διεθνές Δικαστήριο προς μια τέτοια απόφαση, η οποία θα ρύθμιζε το συγκεκριμένο ζήτημα, αλλά δεν θα έκλεινε το ελληνοτουρκικό μέτωπο.

Αυτό κατέστη πρόδηλο την άνοιξη του 2003, στην 27η συνάντηση των δύο πολιτικών διευθυντών. Τότε, οι άτυπες διαπραγματεύσεις για τη συνυπογραφή συνυποσχετικού με σκοπό την παραπομπή στη Χάγη είχαν ολοκληρωθεί επιτυχώς. Οι δύο πλευρές ζητούσαν από το Διεθνές Δικαστήριο να οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα. Ας σημειωθεί ότι μέχρι τότε η Ελλάδα δεν ζητούσε γενικά οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, αλλά ορισμένων περιοχών της. Και πιο συγκεκριμένα, στη θαλάσσια προέκταση της συνοριακής γραμμής στον Εβρο και στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου και των μικρασιατικών παραλίων. Συγκρινόμενο μ’ αυτή την πάγια θέση, το συνυποσχετικό εκείνο συνιστούσε μια μεγάλη ελληνική υποχώρηση." [8]

- Παραπομπή των <<γκρίζων ζωνών>> στη Χάγη. Διαπραγμάτευση ελληνικών εδαφών.

Αναμφίβολα το πλέον επικίνδυνο σημείο των διαπραγματεύσεων. Ως "γκρίζες ζώνες" οι Τούρκοι θεωρούν ως γνωστόν "«Κάθε περιοχή της οποίας δεν έχει αποσαφηνισθεί το στάτους της από παλαιότερες διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες»" [5] δηλ. όλα τα ελληνικά νησιά (κατοικημένα ή μη) που δεν κατονομάζονται ρητά στις συνθήκες Λωζάνης (1923) και Παρισίων (1947) [10]. Αφήνουν μάλιστα ανοικτό και των αριθμό των νησιών στων οποίων τη διεκδίκηση θα επιμείνουν ("Δεν ξέρουμε πόσες μπορεί να είναι, αυτά θα τα βρούμε την ώρα της τελικής διαπραγμάτευσης", Γκιουνενσάι, πρώην ΥΠΕΞ Τουρκίας [11] )

Εδώ έχουμε την ομολογία του πρώην πρωθυπουργού Κ. Σημίτη ότι το θέμα αυτό αποτέλεσε "μείζον ζήτημα των διερευνητικών επαφών" [9]. Όπως φαίνεται, η εκτίμηση αρχικά της δικής μας πλευράς ήταν ότι το θέμα αυτό αποτελούσε "διαπραγματευτικό χαρτί (bargaining chip) το οποίο θα έβγαινε από το τραπέζι στην τελική διαπραγμάτευση" [5] (κλασσική περίπτωση σύγχυσης επιθυμιών και πραγματικότητας;). Η οδυνηρή πραγματικότητα όμως ήταν πως η τουρκική πλευρά το θεωρούσε "«ζωτικό θέμα» για τα συμφέροντά της και ζητούσε την παραπομπή του στη Χάγη" [5]. "H κυβέρνηση Σημίτη είχε αποδεχθεί τις γκρίζες ζώνες ως πραγματικό θέμα προς συζήτηση. Κατά την άποψη του πρώην πρωθυπουργού και των στενών του συνεργατών, το θέμα δεν μπορούσε να εξαιρεθεί από την ατζέντα, ενώ οι διεθνείς νομικοί σύμβουλοι που είχε προσλάβει η αρμόδια συμβουλευτική ομάδα υποστήριζαν πως η Ελλάδα θα κέρδιζε σε αυτό το σημείο στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης." [11]. Η εκτίμηση όμως περί δικαίωσης της Ελλάδας στο θέμα των γκρίζων ζωνών στη Χάγη είναι αμφισβητούμενη αφού σε άλλη ανάλυση του Αλ. Παπαχελά διαβάζουμε το ανατριχιαστικό "Οι έλληνες ειδικοί προέβλεπαν ότι το θέμα θα παραπεμπόταν τελικά στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, με τη βεβαιότητα ότι η απόφαση θα ήταν μοιρασμένη 50/50." [12]

Επίσης, σύμφωνα με τον Σταύρο Λυγερό "Στο συμφωνηθέν αλλά μη υπογραφέν συνυποσχετικό αναφερόταν ρητά ότι οι δύο πλευρές συναινούσαν να επιλυθούν από το Δικαστήριο και όλα τα «παρεμπίπτοντα ζητήματα». Η τουρκική πλευρά, μάλιστα, κατέγραψε το δικαίωμά της να θέσει όποιο ζήτημα θεωρεί σκόπιμο και να αφεθεί στο Δικαστήριο να αποφασίσει εάν αυτό είναι ή όχι παρεμπίπτον, μη εξαιρουμένων των «γκρίζων ζωνών», που, άλλωστε, είχαν συζητηθεί στις διερευνητικές επαφές." [13]

Αυτός ήταν, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ο λόγος που η κυβέρνηση Καραμανλή πάγωσε τις σχετικές διαδικασίες μετά τον Μάρτιο του 2004. Όπως φαίνεται "η ελληνική κυβέρνηση (Καραμανλή) επιχείρησε σε ανώτατο επίπεδο να αποσπάσει μια δέσμευση του τούρκου πρωθυπουργού πως δεν θα επιμείνει στο κεφάλαιο «γκρίζες ζώνες»" για να λάβει την απάντηση πως "«οι γκρίζες ζώνες αποτελούν τμήμα της ατζέντας και θα συνεχίσουν να βρίσκονται στο τραπέζι»" [12]. Έτσι λοιπόν "οι γκρίζες ζώνες βρίσκονται κυρίως πίσω από την απόφαση του κ. K. Καραμανλή να εγκαταλείψει το Ελσίνκι" [11] και ήταν η αιτία για τον οποίο ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Πέτρος Μολυβιάτης "δεν ήθελε να ακούει για τη Χάγη" [6] (εισπράττοντας για τον λόγο αυτό τη μομφή του γνωστού καθηγητή Ηρακλείδη σε πρόσφατό του άρθρο [14]).

Αυτό λοιπόν ήταν το περίφημο «Ελσίνκι» για το οποίο ο πρώην πρωθυπουργός Κ. Σημίτης φιλοδοξούσε να λάβει και εύσημα ως "άνθρωπος που εγγυάται την ασφάλεια και τη σταθερότητα σε όλους τους τομείς" ! [15] Αλλά ενώ πολύ θα ήθελε να προχωρούσε σε μια τέτοια συμφωνία με την Τουρκία πριν τη λήξη της πρωθυπουργικής του θητείας ωστόσο "πίστευε πως το «εθνικιστικό μπλοκ», όπως το αποκαλούσε, θα προκαλούσε μεγάλα προβλήματα και μάλιστα παραμονές εκλογών" [6] (τι σου είναι πια αυτοί οι εθνικιστές...). Όσο για τον Γ. Παπανδρέου, αυτός δεν χάνει ευκαιρία ακόμα και σήμερα να επικρίνει τον Κ. Καραμανλή για την «χαμένη ευκαιρία του Ελσίνκι». Τελευταία σχετική αναφορά του ήταν στην τηλεμαχία των έξι πολιτικών αρχηγών όπου κατηγόρησε τον Κ. Καραμανλή πως δεν έθεσε επί τάπητος το θέμα της υφαλοκρηπίδας (αποσιωπόντας πως αυτό θα συμπαρέσυρε και το υπόλοιπο πακέτο) και δεν διαπραγματεύθηκε σκληρά «για να τελειώνουμε» όπως είπε χαρακτηριστικά [16]. Στις απόψεις του αυτές συνεπικουρείται από τα περισσότερα στελέχη του ΠΑΣΟΚ (Α.Διαμαντοπούλου, Μ.Κοππά, Χρ.Παπουτσής κτλ.) όποτε αυτά τυχαίνει να κάνουν δηλώσεις για το θέμα. Και βέβαια δεν πρέπει να παραλείπουμε πως και ευάριθμοι γνωστοί αρθρογράφοι - αναλυτές κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος (βλέπε π.χ. ενδεικτικά παλαιότερο κύριο άρθρο της Ελευθεροτυπίας [17]). Πρέπει να θεωρείται σίγουρο πως ενδεχόμενη απόπειρα μελλοντικής κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου να επανεκκινήσει διαδικασίες Χάγης θα βρεί ισχυρά ερείσματα σε μεγάλο τμήμα του δημοσιογραφικού κατεστημένου.

Χρήσιμο είναι τέλος να θυμόμαστε και κάποια από τα ονόματα των συνεργατών των Κ. Σημίτη - Γ. Παπανδρέου στις άτυπες διαπραγματεύσεις όπως οι καθηγητές Αργύρης Φατούρος, Χάρης Παμπούκης, Χρήστος Ροζάκης. Είναι πιθανό σύντομα να δούμε κάποια απ΄ αυτά τα άτομα να χειρίζονται πάλι κρίσιμα εθνικά θέματα. Και να μην ξεχνάμε βεβαίως και τις αλήστου μνήμης παρεμβάσεις του τέως προέδρου της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλου ([18], [19]), υποστηρικτικές της πολιτικής Σημίτη - Γ. Παπανδρέου για παραπομπή του «πακέτου Αιγαίου» στη Χάγη οι οποίες είχαν τύχει θετικών σχολίων όχι μόνο από τους συνήθεις υπόπτους του ΠΑΣΟΚ αλλά και από στελέχη της ΝΔ. [20]

Εν κατακλείδι, παραθέτω αυτούσιο ένα απόσπασμα από άρθρο του Σταύρου Λυγερού που είχε δημοσιευθεί τις ημέρες αμέσως μετά το επεισόδιο της Κάρπαθου που οδήγησε στην απώλεια του σμηναγού Ηλιάκη και το οποίο νομίζω αποτυπώνει με ακρίβεια τους τεράστιους κινδύνους της πολιτικής του «Ελσίνκι» :

"Ο Γ. Παπανδρέου κατηγορεί την κυβέρνηση Καραμανλή, επειδή τον Δεκέμβριο 2004 δεν ζήτησε την παραπομπή των διμερών προβλημάτων στη Χάγη. Αποσιωπά, όμως, ότι η παραπομπή θα αφορούσε τα πάντα και όχι μόνο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Με άλλα λόγια, θα αφήναμε στα χέρια ορισμένων δικαστών να κρίνουν κυριαρχικά μας δικαιώματα και πρώτα απ’ όλα τις «γκρίζες ζώνες», δηλαδή την παραχώρηση ή όχι ελληνικού εδάφους.

Τα χωρικά ύδατα

Ακόμα, όμως, και στην απίθανη περίπτωση που παραπεμπόταν μόνο το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, θα προέκυπτε και πάλι ανήκεστος βλάβη στα εθνικά συμφέροντα. Δεδομένου ότι η Ελλάδα, λόγω της τουρκικής απειλής, δεν έχει τολμήσει να θέσει θέμα επέκτασης των χωρικών υδάτων της στα 12 μίλια, η Χάγη θα αποφάσιζε την οριοθέτηση με βάση τα υφιστάμενα χωρικά ύδατα των έξι μιλίων. Το Διεθνές Δικαστήριο, όμως, έχει αποφανθεί στην υπόθεση Κατάρ κατά Μπαχρέιν, ότι δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί εκ των υστέρων επέκταση. Αυτό πρακτικά σημαίνει απεμπόληση του δικαιώματος που η Ελλάδα έχει από το Δίκαιο της Θάλασσας. Ενα δικαίωμα που εάν ασκηθεί θα ακυρώσει αυτομάτως όλες τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο.

Η διαφορά μεταξύ της κυβέρνησης Σημίτη και της κυβέρνησης Καραμανλή είναι ότι η πρώτη επιδίωκε διακαώς μια συνολική διευθέτηση με την Αγκυρα.

Η επιβολή του σχεδίου Ανάν στην Κύπρο θα ήταν το πρώτο μεγάλο βήμα. Τον Δεκέμβριο 2004 θα ζητούσε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να παραπέμψει τα ελληνοτουρκικά στη Χάγη. Ηταν έτοιμος όχι μόνο να απεμπολήσει το δικαίωμα της επέκτασης των χωρικών υδάτων, αλλά και να αναλάβει το ρίσκο απώλειας ορισμένων βραχονησίδων. Θεωρούσε ότι μία απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου θα γινόταν δεκτή με λιγότερες εσωτερικές αντιδράσεις. Η απροθυμία της κυβέρνησης Καραμανλή να ακολουθήσει αυτήν την οδό μπορεί να αναπαράγει το αδιέξοδο και να προκαλεί αμηχανία στην Αθήνα, αλλά τουλάχιστον απέτρεψε σοβαρούς κινδύνους." [21]

Αναγνώστης

ΥΓ. Μόλις την περασμένη Παρασκευή ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής έθιξε από την Κοζάνη το θέμα αναφέροντας ότι ο Γ. Παπανδρέου ως υπουργός Εξωτερικών είχε δηλώσει ότι στις διερευνητικές επαφές με την Τουρκία δεν θα συζητούνταν το θέμα των γκρίζων ζωνών, αλλά, όπως επεσήμανε ο τότε πρωθυπουργός (Κ. Σημίτης), τελικά ήταν μέσα στις διερευνητικές επαφές [22]. Ήταν μια απ΄τις ελάχιστες αναφορές σε αντίθεση με τις συχνές σε άλλα εθνικά ζητήματα (π.χ. Σκόπια, ενεργειακοί αγωγοί) και, απ' όσο γνωρίζω, η πρώτη κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου μόλις μια εβδομάδα πριν τις κάλπες. Ούτε συζητήθηκε κατά τη διάρκεια των πρόσφατων τηλεμαχιών. Γιατί; Ποιός ο λόγος που και ο σημερινός (ακόμα) πρωθυπουργός αποφεύγει συστηματικά να αποκαλύψει στον ελληνικό λαό τι εξυφαινόταν πίσω από την πλάτη του από το δίδυμο Σημίτη - Γ.Παπανδρέου περιοριζόμενος μόνο σε αποσπασματικές και δειλές νύξεις που ελάχιστα βοηθούν τον, κατά κανόνα ανυποψίαστο, μέσο έλληνα να κατανοήσει τους κινδύνους που συνεπάγεται η επερχόμενη άνοδος στην εξουσία του Γ. Παπανδρέου;

[1] - «Όλα στο τραπέζι του διαλόγου», «ΤΑ ΝΕΑ», ΕΙΡΗΝΗ Δ. ΚΑΡΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, Τρίτη, 29 Ιανουαρίου 2002 : http://digital.tanea.gr/Default.aspx?d=20020129&nid=4217670

[2] - «Δύο χρόνια παρασκήνιο και μυστική προετοιμασία», «ΤΑ ΝΕΑ», ΕΙΡΗΝΗ Δ. ΚΑΡΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, Τετάρτη, 30 Ιανουαρίου 2002 : http://digital.tanea.gr/Default.aspx?d=20020130&nid=4217857

[3] - «Διάλογος με παγίδες», «ΤΑ ΝΕΑ», ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡ. ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ, Τετάρτη, 30 Ιανουαρίου 2002 : http://digital.tanea.gr/Default.aspx?d=20020130&nid=4217855

[4] - «Τα... φασούλια της Άγκυρας», «ΤΑ ΝΕΑ», ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΡΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, Σάββατο, 9 Φεβρουαρίου 2002 : http://digital.tanea.gr/Default.aspx?d=20020209&nid=4219230

[5] - ««Γκρίζες ζώνες» στις διαπραγματεύσεις με την Αγκυρα», «ΤΟ ΒΗΜΑ», Α. ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ, Κυριακή 16 Μαΐου 2004 : http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=158890&ct=78&dt=16/05/2004

[6] - «Οι μυστικές συνομιλίες για προσφυγή στη Xάγη», «ΤΑ ΝΕΑ», ΕΙΡΗΝΗ Δ. ΚΑΡΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, Σάββατο, 3 Ιουνίου 2006 : http://digital.tanea.gr/Default.aspx?d=20060603&nid=4443809

[7] - «H «προίκα» Σημίτη για την προσφυγή στη Χάγη», «ΤΟ ΒΗΜΑ», ΑΛ. ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ, Κυριακή 11 Ιουνίου 2006 : http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=173758&ct=32&dt=11/06/2006

[8] - «Στα πρόθυρα της Χάγης το 2003», «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 04-06-06 : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_100006_04/06/2006_186451
[9] - «Τι συζητούσαμε με Τουρκία για γκρίζες ζώνες, αιγιαλίτιδα και υφαλοκρηπίδα», ΚΥΡΑ ΑΔΑΜ, «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», 08/11/2005 :
http://archive.enet.gr/online/online_text/c=110,dt=08.11.2005,id=53488608

[10] - Οι τούρκοι δεν δέχονται, ως γνωστόν, την ισχύ του ιταλοτουρκικού πρωτοκόλλου του 1932 που καθορίζει σαφή οριοθετική γραμμή στην περιοχή της Δωδεκανήσου επικαλούμενοι νομικίστικα επιχειρήματα όπως π.χ. την μη κατάθεση του και πρωτοκόλληση του στην Κοινωνία των Εθνών.

[11] - «Βόμβα οι «γκρίζες ζώνες»», «ΤΟ ΒΗΜΑ», Α. ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ, Κυριακή 16 Ιανουαρίου 2005 : http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=163604&ct=78&dt=16/01/2005

[12] - «Από το «δόγμα Σημίτη» στο «δόγμα Καραμανλή»», «ΤΟ ΒΗΜΑ», Α. ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ, Κυριακή 12 Σεπτεμβρίου 2004 : http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=161068&ct=78&dt=12/09/2004

[13] - «Στο κατώφλι της Χάγης, το 2003», «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 04-06-06 : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_1_04/06/2006_186469

[14] - «Αλλαγή πλεύσης στο Αιγαίο», «ΤΑ ΝΕΑ», ΑΛΕΞΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΔΗΣ, Τρίτη 18 Αυγούστου 2009 : http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=4531796

[15] - «Mαγειρεύουν... λύση για την υφαλοκρηπίδα», «ΤΑ ΝΕΑ», ΕΙΡΗΝΗ Δ. ΚΑΡΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, Τρίτη, 2 Σεπτεμβρίου 2003 : http://digital.tanea.gr/Default.aspx?d=20030902&nid=4298931

[16] - http://www.youtube.com/watch?v=XwxAyXat5p0&feature=related

[17] - «Ωρα θάρρους», «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», 29/05/2006 : http://archive.enet.gr/online/online_fpage_text/dt=29.05.2006,id=98699348

[18] - «Στη Χάγη, για λύσεις στο Αιγαίο. Αρθρο-παρέμβαση του Κωστή Στεφανόπουλου», «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 28-05-06 : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_1_28/05/2006_185628

[19] - «Κ. Στεφανόπουλος: Εδωσα μόνον ένα ερέθισμα», «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 04-06-06 : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_100005_04/06/2006_186452
[20] - «Aνταπόκριση στις θέσεις Στεφανόπουλου», «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 30-05-06 : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_1_30/05/2006_185756

[21] - «Φόβο και αμηχανία έδειξε άλλη μια φορά η Αθήνα», ΣΤΑΥΡΟΣ ΛΥΓΕΡΟΣ, «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 28-05-06 : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_1_28/05/2006_185615

[22] - http://www.naftemporiki.gr/news/static/09/09/25/1720181.htm