Στρατιωτική διαστημική κούρσα, η αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση του διαστήματος

Στρατιωτική διαστημική κούρσα ή ειρηνικός κόσμος; – Πολιτικό περιοδικό προειδοποιεί για συνέπειες
11 Αυγούστου 2021 
Οι ερευνητές της ειρήνης και οι ειδικοί στον αφοπλισμό φοβούνται την αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση του διαστήματος. Στο τρέχον τεύχος του περιοδικού του Πότσνταμ «WeltTrends» περιγράφουν την εξέλιξη και πιθανές διεξόδους. Πρόκειται επίσης για τον αυξανόμενο ανταγωνισμό για πόρους στο διάστημα.
Το πειραματικό διαστημικό ανεμόπτερο Boeing X-37B της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ μετά την προσγείωση σε μυστική αποστολή το 2017
από τον Tilo Grasser
Διάστημα - δεν είναι μόνο ατελείωτες εκτάσεις, όπως ανακοίνωσαν οι τίτλοι έναρξης της αμερικανικής σειράς επιστημονικής φαντασίας "Star Trek", που προβλήθηκε για πρώτη φορά το 1966. Είναι επίσης «θέμα όλης της ανθρωπότητας», όπως μπορεί να βρεθεί στο άρθρο 1 της « Συνθήκης για το Διάστημα » του 1967. Αυτός ο «κοινός χώρος μη κυριαρχίας» πρέπει να ανήκει σε όλα τα κράτη μαζί. Αλλά απειλείται με μια νέα κούρσα εξοπλισμών καθώς και έναν οικονομικό ανταγωνισμό για πόρους, για παράδειγμα στο φεγγάρι της Γης και τους αστεροειδείς.
Το τρέχον τεύχος Αυγούστου του πολιτικού περιοδικού του Πότσνταμ WeltTrends εφιστά την προσοχή σε αυτό με το θέμα του εξωφύλλου «Χώρος – Αντιπαράθεση & Συνεργασία». «Η αυξανόμενη οπλοποίηση του διαστήματος είναι ένα σοβαρό πρόβλημα δεδομένης της ευπάθειας των δορυφόρων», γράφει ο ερευνητής της ειρήνης Götz Neuneck στο άρθρο του.
«Ο χώρος κοντά στη Γη γίνεται όλο και πιο σημαντικός όσον αφορά την πολιτική ειρήνης και ασφάλειας», είπε ο Neuneck. Σύμφωνα με τον ίδιο, στη νέα εποχή του «Νέου Διαστήματος», διάφορες τάσεις θα καθορίσουν τη μελλοντική ασφάλεια στο διάστημα:
«Εκτός από τους κλασικούς παίκτες του διαστήματος, τις κυρίαρχες ΗΠΑ, τη Ρωσία και τη φιλόδοξη Κίνα καθώς και την Ευρώπη, την Ιαπωνία και την Ινδία, υπάρχουν εμπορικές εταιρείες που προωθούν την ευκολότερη πρόσβαση στο διάστημα, τις νέες υπηρεσίες στους τομείς των επικοινωνιών και των δορυφόρων ή την εκμετάλλευση πρώτων υλών σε άλλα ουράνια σώματα».
Οι μικρότερες χώρες δραστηριοποιούνται επίσης ολοένα και περισσότερο καθώς η πρόσβαση στο διάστημα έχει γίνει ευκολότερη: "Το διαστημικό ταξίδι συνδέεται με το διεθνές κύρος, την τεχνολογική ανεξαρτησία και την ηγεσία καθώς και με την ικανότητα προβολής ισχύος ("δύναμη μέσω του διαστήματος"). Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τον Neuneck, «ο ανταγωνισμός μέσα και γύρω από το διάστημα» εντείνεται ενόψει των γνωστών και πρόσφατα αναδυόμενων αντιπαλοτήτων μεταξύ των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της Κίνας.
Συνεργασία και αντιπαράθεση
Ο ερευνητής της ειρήνης περιγράφει τις μέχρι σήμερα εξελίξεις από τότε που ο σοβιετικός «Sputnik», ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος της γης, εκτοξεύτηκε στο διάστημα στις 4 Οκτωβρίου 1957. Σε άλλο άρθρο στο τρέχον τεύχος του WeltTrends , ο ειδικός σε θέματα αφοπλισμού Lutz Kleinwächter μας υπενθυμίζει ότι η ανάπτυξη των διαστημικών ταξιδιών συνδέθηκε από την αρχή με στρατιωτικά συμφέροντα. Και:
«Η κούρσα εξοπλισμών στους διαστημικούς πυραύλους και τα πυρηνικά όπλα που συνεχίζεται μέχρι σήμερα είχε την αρχική της σπίθα στη φασιστική Γερμανία».
Η διεθνιστική προσέγγιση της ειρηνικής συνεργασίας που επιδιώκεται εδώ και δεκαετίες - από τα κοινά δορυφορικά έργα μέχρι το έργο Soyuz Apollo το 1975 έως τον σημερινό διεθνή διαστημικό σταθμό ISS - κινδυνεύει να υποχωρήσει, φοβάται ο ερευνητής της ειρήνης Neuneck. «Περισσότερη εθνική ασφάλεια στο διάστημα και προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας είναι η ημερήσια διάταξη». Προειδοποιεί:
«Η ίδρυση Διαστημικής Δύναμης στις ΗΠΑ και τη Ρωσία (από το 2015), η αυξημένη ρωσο-κινεζική συνεργασία και η δοκιμή αντιδιαστημικών δραστηριοτήτων από τις τρεις κορυφαίες διαστημικές δυνάμεις αποτελούν απόδειξη της προετοιμασίας οπλισμού στο διάστημα που θα χρησιμοποιηθεί στην εκδήλωση ο πόλεμος μπορεί ακόμη και να προκαλέσει πόλεμο».
Είναι μια «κληρονομιά του Ψυχρού Πολέμου», σύμφωνα με τον ερευνητή της ειρήνης: «Στον Ψυχρό Πόλεμο, η στρατιωτική χρήση του διαστήματος ήταν αποφασιστική κινητήρια δύναμη για τα διαστημικά προγράμματα των υπερδυνάμεων». Τα συστήματα ελέγχου όπλων, πληροφοριών και έγκαιρης προειδοποίησης θα είχαν αποκλιμακωτικό αποτέλεσμα. Αυτό μειώνει τον κίνδυνο λανθασμένων αντιλήψεων και ανεπιθύμητης κλιμάκωσης σε μια κρίση. Όμως ο ερευνητής της ειρήνης προειδοποιεί: «Αυτή η κληρονομιά διακυβεύεται σήμερα».
Οι αντιδιαστημικές τεχνολογίες όπως το ASAT, τα λέιζερ ή ο ηλεκτρονικός πόλεμος καθώς και άλλα διαστημικά όπλα έχουν αναπτυχθεί ξανά εντατικά εδώ και χρόνια. «Η αυξανόμενη σημασία του διαστήματος για στρατιωτικούς σκοπούς υπογραμμίζεται επίσης από σχετικά έγγραφα και προγράμματα από τις κορυφαίες διαστημικές δυνάμεις», είπε ο ερευνητής της ειρήνης.
Επισημαίνει αντίστοιχα σχέδια και προγράμματα των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της Κίνας. Επιπλέον, το ΝΑΤΟ αφιέρωσε ένα ξεχωριστό τμήμα στο διάστημα στην τελευταία του ανακοίνωση κορυφής τον Ιούνιο του 2021 (σύμφωνα με την παράγραφο 33). Σύμφωνα με αυτό, μια πιθανή επίθεση από το διάστημα θα πρέπει να θεωρείται ως «υπόθεση συμμαχίας» στο μέλλον.

Η Μπούντεσβερ στο διάστημα
Η Bundeswehr ασχολείται τώρα και με την αναβάθμιση στο διάστημα. Για αυτούς, το διάστημα είναι «μια διάσταση που γίνεται ολοένα και πιο σημαντική, όπως εξήγησε ο Αντιστράτηγος Kai Rohrschneider από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Άμυνας στο περιοδικό European Security & Technology στις αρχές του έτους . Από το 2009, λειτουργεί μαζί με Το γερμανικό κέντρο αεροδιαστημικής (DLR) το κέντρο διαστημικής κατάστασης (WRLageZ) στο Uedem στον Κάτω Ρήνο Το «Κέντρο Αεροπορικών και Διαστημικών Επιχειρήσεων» (ASOC) δημιουργείται επίσης εκεί.
Από το 2019, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία συμμετέχει επίσης στην πρωτοβουλία «Combined Space Operations», μαζί με τις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία, τον Καναδά, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και τη Γαλλία. Αυτό δικαιολογείται επίσης από το γεγονός ότι ένας στρατός σήμερα δεν μπορεί πλέον να λειτουργήσει χωρίς διαστημική τεχνολογία επικοινωνίας. Και: Όπως πάντα, υποτίθεται ότι πρόκειται απλώς για προστασία και άμυνα, επειδή η ζωή στη γη τώρα «εξαρτάται υπαρξιακά από το διάστημα», σύμφωνα με τον στρατηγό Rohrschneider.
Ο ερευνητής της ειρήνης Neuneck εκφράζει τη λύπη του στο τεύχος WeltTrends ότι δεν υπάρχει «καμία απολύτως διαφάνεια» μεταξύ των διαστημικών δυνάμεων στη στρατιωτική περιοχή: «Αμοιβαίες υποψίες και κατηγορίες κυριαρχούν στις δηλώσεις και τα δόγματα». Τουλάχιστον τα ζητήματα του ελέγχου των εξοπλισμών στο διάστημα και της αντιπυραυλικής άμυνας έπαιξαν επίσης ρόλο στις πιο πρόσφατες συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ. Αυτό συνέβη και στη συνάντηση κορυφής μεταξύ των προέδρων Βλαντιμίρ Πούτιν και Τζόζεφ Μπάιντεν τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους.

Περαιτέρω έγκυρη γνώση
Στη δήλωσή τους, οι δύο πρόεδροι υπογράμμισαν τη διατύπωση Γκορμπατσόφ-Ρίγκαν ότι «ένας πυρηνικός πόλεμος δεν πρέπει να κερδηθεί και δεν πρέπει ποτέ να διεξαχθεί». Σύμφωνα με τον Neuneck, το ίδιο ισχύει για έναν πόλεμο στο διάστημα, ο οποίος θα υπονόμευε την ασφάλεια στο διάστημα και, επιπλέον, θα δημιουργούσε πολλά νέα διαστημικά σκουπίδια στην τροχιά της Γης:
«Τα κορυφαία έθνη στο διάστημα, ειδικά οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία και η Κίνα, θα μπορούσαν να προχωρήσουν μέσω δεσμευτικών μέτρων μείωσης του κινδύνου και ως εκ τούτου να ενισχύσουν την ασφάλεια για όλα τα αντικείμενα στο διάστημα».
«Αδικαιολόγητα, η συνεχιζόμενη πυρηνική συσσώρευση έφτασε στο αποκορύφωμά της τη δεκαετία του 1980», θυμάται ο ειδικός σε θέματα αφοπλισμού Kleinwächter στο άρθρο του στο WeltTrends σχετικά με τις ιστορικές εξελίξεις στον Ψυχρό Πόλεμο. Αυτό συνέβη παρόλο που ο Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ McNamara είχε ήδη δηλώσει το 1967 «την απογοητευτική κατάσταση ενός ανατριχιαστικού, αυτοκτονικού αδιεξόδου στην ισορροπία δυνάμεων ΗΠΑ-ΕΣΣΔ - Αμοιβαία Εξασφαλισμένη Καταστροφή(MAD), σημειώνεται».
Ως αποτέλεσμα, «οι αρχηγοί κρατών Νίξον και Μπρέζνιεφ ξεκίνησαν μια διαδικασία διαπραγμάτευσης για τον περιορισμό και τη μείωση των στρατηγικών πυρηνικών πυραύλων (SALT/START) που συνεχίζεται μέχρι σήμερα». Επικράτησε νηφάλιος ρεαλισμός, ο οποίος, σύμφωνα με τον Kleinwächter, οδήγησε στις διακηρύξεις της συνόδου κορυφής του Προέδρου των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν και του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΣΕ Μιχαήλ Γκορμπατσόφ τον Ιανουάριο και τον Νοέμβριο του 1985.
Στόχος των διαπραγματεύσεων ήταν συμφωνίες «με στόχο την αποτροπή της κούρσας εξοπλισμών στο διάστημα και τον τερματισμό της στη Γη». Παραθέτει:
«Μετά τη συζήτηση των βασικών θεμάτων ασφαλείας, οι πλευρές, έχοντας επίγνωση της ειδικής ευθύνης της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ για τη διατήρηση της ειρήνης, δήλωσαν ότι δεν πρέπει να εξαπολυθεί ένας πυρηνικός πόλεμος και ότι δεν μπορεί να υπάρχουν νικητές σε αυτόν. (…) Θα δεν συμμορφώνονται "Προσπαθήστε να επιτύχετε στρατιωτική υπεροχή."
Και τα δύο κράτη συμφώνησαν τότε «να αποτρέψουν μια κούρσα εξοπλισμών στο διάστημα και να τον τερματίσουν στη Γη, να περιορίσουν και να μειώσουν τους πυρηνικούς οπλισμούς και να εδραιώσουν τη στρατηγική σταθερότητα».
Αγνοημένες συνέπειες
Αυτή ήταν μια νέα ποιότητα στις διαπραγματεύσεις για τον αφοπλισμό στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, θυμάται ο Kleinwächter και δηλώνει:
«Ωστόσο, οι εκτεταμένες συνέπειες δεν έχουν γίνει μέχρι στιγμής επαρκώς κατανοητές ή έχουν διαψευσθεί συνειδητά από τμήματα της ηγετικής ελίτ και της στρατιωτικής επιστήμης και του αφοπλισμού».
Περιγράφει τις συγκρούσεις στις στρατηγικές σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας που έχουν κλιμακωθεί ξανά από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 ως «καταστροφικό déjà vu». Για τον εμπειρογνώμονα αφοπλισμού, η «πολυμερής διπλωματία για τον περιορισμό της στρατιωτικής χρήσης του διαστήματος» είναι για άλλη μια φορά εξαιρετικής σημασίας σήμερα. Στο άρθρο IV της Συνθήκης του ΟΗΕ για το Διάστημα του 1967, τα συμμετέχοντα κράτη δεσμεύτηκαν «να μην τοποθετήσουν σε τροχιά αντικείμενα που περιέχουν πυρηνικά όπλα ή άλλα είδη όπλων μαζικής καταστροφής, ούτε να τοποθετήσουν τέτοια όπλα σε ουράνια σώματα ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο στο διάστημα."
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Kleinwächter, όλες οι μετέπειτα προσπάθειες να αποτραπεί μια κούρσα εξοπλισμών στο διάστημα ήταν σε αδιέξοδο. «Ένας κίνδυνος είναι η ανεξέλεγκτη διάδοση της διαστημικής τεχνολογίας/όπλων, παρόμοια με τα πυρηνικά όπλα».
Ο Kleinwächter καλεί για συνεργασία αντί για αντιπαράθεση, και επίσης να εγκαταλείψει τη διπολική νέα αντιπαράθεση Δύσης-Ανατολής εν όψει των «πραγματικοτήτων ενός πολυπολικού κόσμου του 21ου αιώνα». Αν και ένας μεγάλος πόλεμος μεταξύ των πυρηνικών διαστημικών δυνάμεων είναι «πολύ απίθανος», η στρατιωτικοποίηση του διαστήματος αυξάνει τους κινδύνους σύγκρουσης και πολέμου. Αντίθετα, πρέπει να αναπτυχθεί και να διευρυνθεί ένας σταθεροποιητικός διάλογος.
Για τον ειδικό, πρόκειται επίσης για «πολυπολικότητα αντί για συστημική πάλη». «Καμία από τις μεγάλες δυνάμεις και τους συνασπισμούς δεν μπορεί να ξεπεράσει ή να νικήσει τις άλλες στη Γη ή στο διάστημα». Μια απαραίτητη «στρατιωτικά μη βίαιη, πολιτική στρατηγική αντιπαράθεση κουλτούρας» περιλαμβάνει «συνεργασία και ανταγωνισμό, ακόμη και σκληρό ανταγωνισμό αντί για «αντιπολίτευση συστήματος» και «αποσύνδεση».

Κάλεσμα του σύμπαντος
Αλλά η αυξανόμενη οικονομική κατάκτηση του διαστήματος με γνώμονα τον ανταγωνισμό δημιουργεί επίσης πολλές δυνατότητες σύγκρουσης, όπως δείχνει ο διάσημος αστρονόμος Dieter B. Herrmann. Στο πιο πρόσφατο τεύχος από το Πότσνταμ, υπενθυμίζει τα αποτελέσματα της ειρηνικής εξερεύνησης και χρήσης του σύμπαντος «από το Sputnik 1» το 1957. Ενόψει του παρόντος, γράφει: «Το φεγγάρι, ο Άρης και ειδικότερα οι αστεροειδείς έχουν πρόσφατα επιστρέψτε στο επίκεντρο Διαστημικά ταξίδια».

Το πρόγραμμα προσεδάφισης των ΗΠΑ «Artemis» έχει σκοπό να επαναφέρει τους ανθρώπους στον δορυφόρο της Γης από το 2024. Σύμφωνα με τον Herrmann, η Ρωσία επέκρινε τις ΗΠΑ για τον υπερβολικά πολιτικό προσανατολισμό του προγράμματος προσεδάφισης στη Σελήνη και αντ' αυτού πρότεινε διεθνή συνεργασία παρόμοια με τον ISS. «Η Ρωσία δεν έχει άδικο στην κριτική της», δηλώνει ο αστρονόμος:
"Ο Γερμανός δικηγόρος του διαστήματος Stephan Hobe φοβάται ότι αυτή η πράξη των ΗΠΑ θα δημιουργήσει εθιμικό δίκαιο που θα αποδυναμώσει το υπάρχον διαστημικό δίκαιο. Τα νομικά θεμέλια απαιτούν διεθνή συζήτηση και συντονισμό και όχι υπαγόρευση από τις ΗΠΑ."
Οι τρέχουσες διαστημικές δραστηριότητες, οι οποίες χρηματοδοτούνται όλο και περισσότερο από τον ιδιωτικό τομέα, αφορούν λιγότερο τον θεαματικό διαστημικό τουρισμό παρά για τη μελλοντική διαστημική εξόρυξη. Πολύτιμα ορυκτά και μέταλλα καθώς και το σπάνιο ισότοπο ήλιο-3 έχουν βρεθεί στο φεγγάρι και σε αστεροειδείς. Σύμφωνα με τον Herrmann, αυτό έχει ήδη φέρει στο προσκήνιο πολλούς ιδιώτες επενδυτές.
«Το γεγονός ότι αναμένονται κερδοφόρες επιχειρήσεις σε αυτόν τον τομέα στο εγγύς μέλλον αποδεικνύεται από την είσοδο των κολοσσών των υπολογιστών και του Διαδικτύου Microsoft, Google και Amazon σε αυτούς τους τομείς. Είναι σημαντικοί καταναλωτές μετάλλων πλατίνας και ως εκ τούτου ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τη σταθεροποίηση της εφοδιαστικές αλυσίδες».
Σύμφωνα με τον αστρονόμο, οι προηγούμενοι διεθνείς κανόνες αγνοούνται, συμπεριλαμβανομένου ότι ο χώρος πρέπει να ανήκει σε όλους. «Το 2015, με μια θρασύδειλη πράξη, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν νόμο για την προώθηση της ιδιωτικής αεροδιαστημικής επιχειρηματικότητας, επιτρέποντας σε κάθε αμερικανική εταιρεία να έχει στην κατοχή της τις πρώτες ύλες (συμπεριλαμβανομένου του νερού) διαστημικών αντικειμένων».

Απειλητική αναρχία
Ακόμη και το μικρό Λουξεμβούργο ψήφισε εθνικό νόμο για την εξερεύνηση και τη χρήση διαστημικών πόρων το 2017. "Εγγυάται όλες οι εταιρείες που αξιώνουν τους πόρους που εξορύσσονται στο διάστημα εάν εγκατασταθούν στο Λουξεμβούργο. Περισσότερες από 100 εξειδικευμένες εταιρείες και ερευνητικά ιδρύματα δραστηριοποιούνται πλέον εκεί."
Ο Herrmann εφιστά την προσοχή στη σαφή κριτική για τέτοια σχέδια και έργα: «Εμπειρογνώμονες του διαστημικού δικαίου έχουν περιγράψει τις ενέργειες των ΗΠΑ και του Λουξεμβούργου ως αντίθετες με το διεθνές δίκαιο». Σύμφωνα με τη Συνθήκη για το Διάστημα - που επικυρώθηκε από 105 κράτη - όλα τα κράτη, ανεξάρτητα από το επίπεδο ανάπτυξής τους, έχουν την ελευθερία να εξερευνούν και να χρησιμοποιούν το διάστημα, το οποίο πρέπει να θεωρείται ως περιοχή απαλλαγμένη από κυριαρχία και επομένως δεν επιτρέπει σε κανένα εθνικό οικειοποίηση.
«Αν το μέλλον περιλαμβάνει την εξόρυξη πολύτιμων πρώτων υλών σε μεγάλη κλίμακα και στη συνέχεια την εμπορία τους, θα είναι απαραίτητοι νέοι δεσμευτικοί κανονισμοί για να αποφευχθεί η «αναρχία στο διάστημα»», γράφει ο αστρονόμος. Πιστεύει ότι είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί περαιτέρω ο διαστημικός νόμος. Ο πρώην διπλωμάτης της ΛΔΓ και ειδικός στο διαστημικό δίκαιο Gunter Görner περιγράφει τις προκλήσεις στο τεύχος WeltTrends .
Συγκεκριμένα, η αρνητική στάση των ΗΠΑ μέχρι στιγμής εμπόδισε τη Διάσκεψη για τον Αφοπλισμό της Γενεύης να λάβει αποτελεσματικά μέτρα για να αποτρέψει μια κοσμική κούρσα εξοπλισμών. Επιπλέον, ο Görner μας υπενθυμίζει επίσης το άρθρο 1 της Συνθήκης για το Διάστημα, σύμφωνα με το οποίο το διάστημα ανήκει από κοινού σε όλα τα κράτη ως «κοινός χώρος μη κυριαρχίας». Ως αποτέλεσμα, η επιθυμητή διαστημική εξόρυξη «μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με τρόπο που επιτρέπεται από το διεθνές δίκαιο ως κοινό έργο όλων των κρατών».
Αυτό ισχύει επίσης για τον διαστημικό τουρισμό και για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων των εφευρέσεων στο διάστημα καθώς και για τον μηχανισμό ελέγχου για τη δεσμευτική επιβολή της Συνθήκης για το Διάστημα. Με αυτόν τον τρόπο, ο πρώην διπλωμάτης εφιστά την προσοχή σε άλλες λιγότερο παρατηρημένες αλλά όχι λιγότερο σημαντικές πτυχές όσον αφορά τις μελλοντικές δραστηριότητες της ανθρωπότητας στις άπειρες εκτάσεις του διαστήματος.