Η επικράτηση του ΕΛΑΣ στην Ελληνική ύπαιθρο και η βρετανική εμπλοκή (1942-1944)

Ο Βρετανός Έντυ Μάγιερς ήταν ο διοικητής της βρετανικής αποστολής στην Ελλάδα την κρίσιμη διετία 1942-1944, όταν στην ορεινή Ελλάδα οργανώθηκαν οι ανταρτικές ομάδες (ΕΔΕΣ, ΕΛΑΣ, 5/42 τάγμα ευζώνων, ομάδες Σαράφη - Κωστόπουλου) και εξελίχθηκε μια θανάσιμη πάλη μεταξύ τους για τον έλεγχο της ελληνικής υπαίθρου. Ο Μαγιερς κάποια χρόνια μετά έγραψε τις αναμνήσεις του από την θητεία του αυτή στο βιβλίο "Η Ελληνική περιπλοκή", αναμνήσεις που λόγω της σημαντικής θέσης του Μάγιερς έχουν πολύ μεγάλη σημασία και αξίζουν της προσοχής μας.


Ο Μάγιερς έπεσε με μια μικρή επίλεκτη ομάδα Βρετανών σαμποτέρ με αλεξίπτωτο στην ορεινή Ρούμελη τον Σεπτέμβριο του 1942. Ανέπτυξε πολύ γρήγορα μεγάλη δραστηριότητα και χάρις την υποστήριξη του ΕΔΕΣ (Ναπολέων Ζέρβας) και του ΕΛΑΣ (Άρης Βελουχιώτης) πέτυχε την ανατίναξη του Γοργοπόταμου, το σημαντικότερο σαμποτάζ της Ελληνικής Αντίστασης στον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Αμέσως μετά την μεγάλη αυτή επιτυχία, η SOE Καΐρου αποφάσισε να ενισχύσει αποφασιστικά τους δύο αντάρτικους σχηματισμούς (ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ) με όπλα, χρήματα και

Ζέρβας και Βελουχιώτης χορεύουν μαζί στους καιρούς της συμφιλίωσης

πολεμοφόδια, έτσι ώστε να γίνει αποτελεσματικότερη η παρενόχληση των δυνάμεων του Άξονα στην Ελλάδα. Πολύ σύντομα οι δύο σχηματισμοί είχαν διπλασιάσει την δύναμη τους, με τον Ζέρβα να ελέγχει μεγάλες περιοχές στην ορεινή Ήπειρο και τον ΕΛΑΣ να έχει υπό την κυριότητα του την ορεινή Στερεά Ελλάδα, την ορεινή Θεσσαλία και την Δυτική Μακεδονία.

Ο Μάγιερς πολύ σύντομα κατάλαβε πως ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ δεν ήταν απλοί απολίτικοι υπερκομματικοί αντιστασιακοί οργανισμοί όπως παρουσιάζονταν στον πολύ κόσμο, αλλά ελέγχονταν πλήρως από το ΚΚΕ και χρησιμοποιούνταν ως προκάλυμμα της Αριστεράς για να πετύχει την μεγαλύτερη δυνατή διείσδυση της στον Ελληνικό πληθυσμό. Μέσα στο 1943 ο ΕΛΑΣ διέλυσε κάθε άλλο αντιστασιακό ανταρτικό σχηματισμό που βρισκόταν στις περιοχές που έλεγχε και δεν δεχόταν να προσχωρήσει στις τάξεις του, δείχνοντας καθαρά τις διαθέσεις του να επικρατήσει πλήρως στην Ελληνική ύπαιθρο. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Μάγιερς "Την άλλη μέρα, 12 Μαρτίου, επικοινώνησα πάλι με το Κάιρο. Τους τόνισα ότι οι ηγέτες του ΕΑΜ φαίνονταν να θεωρούν τα εγγλέζικα όπλα σαν μέσα για την εξασφάλιση του ελέγχου τους στην Ελλάδα, κατά πρώτο λόγο, και μόνο δευτερευόντως σαν μέσα για την ενίσχυση της πολεμικής προσπάθειας. Το γεγονός ότι όλοι πολεμούσαμε τον Φασισμό που ήταν εχθρός τους, τύχαινε να τους συμφέρει. Η μεγάλη πλειοψηφία των ανταρτών του ΕΛΑΣ δεν διέφερε από εκείνους του ΕΔΕΣ, αλλά αγνοώντας τους σκοπούς των κομμουνιστών αρχηγών τους, υποδούλωναν στα τυφλά τον εαυτό τους να υπακούουν σε έναν όρκο που η παράβαση του σήμαινε θάνατο. Μέτα την απελευθέρωση της Ελλάδας, πίστευα ότι η πρόθεση των ηγετών του ΕΑΜ ήταν να σχηματίσουν κυβέρνηση από το ΕΑΜ".

sir Reginald Leeper

Ο πρώτος που αψήφισε τις προειδοποιήσεις αυτές, ήταν ο ίδιος ο Μαγιερς, καθώς σε όλη την διετία άνδρωσης του ΕΛΑΣ και διάλυσης των υπολοίπων οργανώσεων, συνέχιζε να αποδέχεται τις δικαιολογίες των αξιωματούχων του ΕΑΜ, συνέχιζε να έχει σχέσεις μαζί τους και να ενισχύει το κίνημα τους με συμμαχικές ρίψεις πολεμοφοδίων, που πάντως ήταν αραιότερες από τις αντίστοιχες που ρίχνονταν στον Ζέρβα επειδή η δύναμη του ΕΛΑΣ ήταν μεγαλύτερη. Στην πολιτική ανοχής προς τον ΕΛΑΣ συναίνεσε και η SOE Καΐρου, που δεν ενδιαφερόταν για τις τυχόν πολιτικές επιπλοκές στην Ελλάδα μεταπολεμικά, αλλά νοιαζόταν κυρίως για την μεγαλύτερη δυνατή παρενόχληση του εχθρού. Όταν ο Μάγιερς έφτασε στο Κάϊρο το 1944 έμαθε έκπληκτος πως η SOE Καΐρου δεν είχε ενημερώσει το Foreign Office και τον υπουργό εξωτερικών της Αγγλίας για τα σήματα του που έστελνε από την Ελλάδα και εμπεριείχαν τις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις στην  Ελλάδα. Μάλιστα το κενό πληροφόρησης ήταν τόσο σοβαρό που διατάχθηκε δικαστική έρευνα από το Foreign Office για να ανακαλυφθεί ο λόγος γιατί τα σήματα αυτά δεν είχαν προωθηθεί. Την έρευνα αυτή επέβαλλε ο Βρετανός πρέσβης sir Reginald Leeper, ο οποίος ήταν σκληρός πολέμιος της αύξησης της κομμουνιστικής επιρροής στην Ελλάδα.  

I. B. Δ.
Πηγή

E.C.W. Myers, Η Ελληνική περιπλοκή, εκδόσεις Εξάντας

 istorikathemata