Εθνικός εναέριος χώρος, FIR Αθηνών, χωρικά ύδατα...

Του Χρήστου Ηλιόπουλου - Δικηγόρου παρ’ Αρείω Πάγω

Εθνικός Εναέριος Χώρος είναι με απλά λόγια η προέκταση του εδάφους μιας χώρας στον αέρα. Χωρικά Ύδατα ή Αιγιαλίτιδα Ζώνη είναι το τμήμα εκείνο της θαλάσσης που βρέχει το έδαφος μιας χώρας σε ακτίνα ορισμένων μιλίων μέσα στην θάλασσα. Η παράκτια χώρα, όπως η Ελλάδα, ασκεί πλήρη κυριαρχία στον εθνικό εναέριο χώρο και στα χωρικά της ύδατα, όπως ακριβώς και στην ξηρά. Δηλαδή η θάλασσα που βρίσκεται εντός των χωρικών υδάτων και ο εθνικός εναέριος χώρος θεωρούνται έδαφος της παράκτιας χώρας. Το F.I.R. Αθηνών είναι απλώς ο εναέριος χώρος που εκτείνεται πάνω από ολόκληρο το Αιγαίο, πέρα και από τον ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη και πάνω από τα διεθνή ύδατα ακόμα, που η διεθνής πολιτική αεροπορία (ICAO), έχει δώσει το δικαίωμα στην Ελλάδα να ελέγχει, για την ομαλή διενέργεια των πτήσεων των πολιτικών αεροσκαφών.

Όποιο ξένο αεροσκάφος εισέρχεται στο F.I.R. Αθηνών πρέπει να δίνει στην Ελλάδα σχέδιο πτήσεως, κάτι που τα τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη ποτέ δεν κάνουν.
Από το 1931 η Ελλάδα έχει εθνικό εναέριο χώρο 10 μιλίων. Το καθεστώς αυτό είχε αποδεχθεί η Τουρκία μέχρι το 1975, δηλαδή για 44 έτη. Από το 1975 μέχρι σήμερα η Τουρκία αμφισβητεί τον πέραν των 6 μιλίων εναέριο χώρο της Ελλάδος, δηλαδή θεωρεί ότι τα 4 μίλια από τα 6 ως τα 10, είναι διεθνής εναέριος χώρος, στον οποίο στέλνει μάλιστα πολλές φορές ημερησίως μαχητικά της αεροσκάφη, ακριβώς για να διαδηλώσει ότι η Τουρκία αντιμετωπίζει τον χώρο αυτό ως διεθνή και γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων της τους ελληνικούς νόμους.

Στο τμήμα αυτό, μεταξύ των 6 και 10 μιλίων γίνονται και οι πιο σκληρές αερομαχίες, με τα ελληνικά μαχητικά να απογειώνονται συχνά εντός μόλις 2 λεπτών από την είσοδο των τουρκικών για να τα εκδιώξουν από τον εθνικό εναέριο χώρο της Ελλάδος. Το τελευταίο «θερμό» επεισόδιο πλησίον της Καρπάθου συνέβη ακριβώς μεταξύ των 6 και 10 μιλίων.

Η Ελλάς έχει από το 1936 χωρικά ύδατα που εκτείνονται σε απόσταση 6 ναυτικών μιλίων από την στεριά. Δηλαδή σε απόσταση 6 μιλίων από κάθε σημείο της ακτογραμμής θεωρείται ότι η θάλασσα είναι ελληνική, η Ελλάς εκδίδει νόμους τους οποίους εφαρμόζει στην θαλάσσια αυτή ζώνη, δύναται να απαγορεύσει την είσοδο ξένων πλοίων εντός αυτής ή να εξαρτήσει την είσοδό τους από προηγούμενη άδεια από τις ελληνικές αρχές, ασκεί νηοψίες, δηλαδή ελέγχους σε όποιο πλοίο περνά κλπ.

Χωρικά ύδατα έχει όχι μόνο η ηπειρωτική χώρα, αλλά και κάθε νησί. Έτσι, χωρικά ύδατα έξι μιλίων έχει όχι μονό ο Βόλος προς το Αιγαίο, αλλά και η Σκιάθος, σε ακτίνα έξι μιλίων γύρω από το νησί. Χωρικά ύδατα έχει κάθε νησί που έχει οικονομική ζωή. Ακόμα λοιπόν και δύο κατοίκους εάν έχει ένα νησί, έχει μία ζώνη έξι μίλιων γύρω του που θεωρείται ελληνικό έδαφος. Αντιθέτως, μία βραχονησίδα χωρίς κατοίκους, δεν έχει αιγιαλίτιδα ζώνη.

Οι Έλληνες πολιτικοί τα τελευταία χρόνια έχουν ενώπιόν τους ένα πολύ μεγάλο δίλημμα. Το διεθνές δίκαιο παρέχει το δικαίωμα στην Ελλάδα να αυξήσει τα χωρικά της ύδατα από 6 στα 12 μίλια. Αν η Ελλάς αυξήσει την αιγιαλίτιδά της ζώνη στα 12 μίλια, γίνεται αντιληπτό ότι πολύ μεγαλύτερα τμήματα του Αιγαίου θα θεωρούνται ελληνικό πλέον έδαφος, ενώ μέχρι σήμερα, που είμαστε ακόμη στα 6 μίλια, υπάρχουν μεγαλύτεροι διάδρομοι ανάμεσα στα νησιά, που είναι διεθνή ύδατα, στα οποία τουρκικά και άλλα πλοία μπορούν να διέρχονται ελευθέρως και χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών.

Οι περισσότερες παράκτιες χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν αιγιαλίτιδα ζώνη 12 μιλίων. Το καθεστώς των 12 μιλίων έχει επικυρωθεί και από την Συνθήκη για το Δίκαιο της Θαλάσσης του 1982, αποτελεί διεθνή νόμο και η Τουρκία οφείλει να τον αναγνωρίζει.
Το πρόβλημα είναι ότι η Τουρκία αρνείται την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου, προβάλλοντας μία νεφελώδη αιτιολογία, περί δήθεν ζωτικών συμφερόντων της στο Αιγαίο, που θα ζημιωθούν, εάν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια. Δυστυχώς η Ελλάδα, διά του τότε πρωθυπουργού της, υπέγραψε μαζί με τον τούρκο πρόεδρο Ντεμιρέλ συμφωνία στη Μαδρίτη το 1996, μόλις έξι μήνες μετά την ήττα των Ιμίων**, από το οποίο σαφώς προκύπτει ότι η Τουρκία έχει ζωτικά συμφέροντα στο Αιγαίο!***

Το διεθνές δίκαιο διαμορφώνεται, ωστόσο, όχι μόνο από τα γραπτά κείμενα (όπως είναι η πολύ ευνοϊκή για την Ελλάδα Συνθήκη του Δικαίου της Θαλάσσης του 1982), αλλά και από την διεθνή πρακτική των εμπλεκομένων χωρών, ακόμα και από τις δηλώσεις των εκπροσώπων της κάθε χώρας στα διεθνή fora.

Η Τουρκία λοιπόν, ενώ έχει το διεθνές δίκαιο εναντίον της, εκμετελλευόμενη στο έπακρο όσα μπορεί να κερδίσει διά των δηλώσεων των πολιτικών της και των πράξων του στρατού της, κερδίζει πόντους έναντι μίας οκνηρής, άβουλης και ηττοπαθούς Ελλάδος.

Η Τουρκική Εθνοσυνέλευση εξέδωσε ψήφισμα στις 8 Ιουνίου 1995, με το οποίο εκχωρεί στην Τουρκική Κυβέρνηση όλες τις αρμοδιότητες, συμπεριλαμβανομένων και στρατιωτικών, για την διατήρηση και υπεράσπιση των «ζωτικών συμφερόντων» της Τουρκίας. Η Τουρκική αυτή απειλή χρήσης βίας παραβιάζει το άρθρο 2 παρ. 4 του Χάρτου του ΟΗΕ, που απαγορεύει στα κράτη μέλη την απειλή ή την χρήση βίας στις διεθνείς σχέσεις.

Με λίγα λόγια η Τουρκία θεωρεί casus belli, αιτία πολέμου, την αύξηση των χωρικών μας υδάτων στα 12 μίλια, κάτι που μας επιτρέπει το διεθνές δίκαιο!

Τα τραγελαφικό είναι ότι η ίδια η Τουρκία έχει ορίσει ως δική της αιγιαλίτιδα ζώνη στον Εύξεινο Πόντο και στα νότια παράλιά της στην Μεσόγειο μία ακτίνα 12 μιλίων! Πρόκειται στην ουσία για χλευασμό και επίδειξη ισχύος έναντι του ελληνικού κράτους.

Στο διεθνές δίκαιο λοιπόν, είπαμε ότι μετράνε εκτός από τις συνθήκες, και οι δηλώσεις των πολιτικών. Οι Τούρκοι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες δεν χάνουν ευκαιρία ανά τακτά χρονικά διαστήματα να τονίζουν σε επίσημες δηλώσεις τους ότι η Τουρκία δεν αποδέχεται την αύξηση των χωρικών υδάτων της Ελλάδος σε 12 μίλια και ότι αν κάτι τέτοιο γίνει, η Τουρκία θα απαντήσει ακόμα και με πόλεμο.

Θα ανέμενε κανείς από τους εκάστοτε Έλληνες πολιτικούς και στρατιωτικούς υπευθύνους, οι οποίοι γνωρίζουν τη νομική σημασία των δηλώσεων, να προβαίνουν και αυτοί με την σειρά τους σε συχνές διακηρύξεις ότι, τουλάχιστον, η Ελλάδα διατηρεί το δικαίωμα που της δίνει το διεθνές δίκαιο να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της στα 12 μίλια, κάτι που επιφυλάσσεται να πράξει εν ευθέτω χρόνω. Βεβαίως, αν αυτό συνέχιζαν να το λένε επί χρόνια, χωρίς ποτέ όμως να το πράττουν, πάλι θυμηδία θα προκαλούσαν στους καιροφυλακτούντες Τούρκους. Τουλάχιστον όμως ας έκαναν την δήλωση, έτσι για την τιμή των όπλων, για να σώσουν τα προσχήματα.
Από τότε που η Ελλάδα έχει και επισήμως το δικαίωμα να αυξήσει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια, οι Έλληνες ηγέτες παραλείπουν με χαρακτηριστική συνέπεια οποιαδήποτε δήλωση ότι η Ελλάδα έχει το δικαίωμα των 12 μιλίων.

Εάν αυτή η κατάσταση συνεχισθεί, τότε το διεθνές δίκαιο δέχεται ότι επικρατεί το διεθνές έθιμο και η πρακτική, έναντι του γραπτού δικαίου, δηλαδή των συνθηκών.

Όταν δηλαδή από την μία πλευρά η χώρα που έχει το δικαίωμα των 12 μιλίων αμελεί συστηματικώς οποιαδήποτε δήλωση περί του δικαιώματός της, αλλά και πολύ περισσότερο, παραλείπει να ασκήσει το δικαίωμά της με το να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, ενώ από την άλλη πλευρά, η χώρα που αντιδρά στην επέκταση των 12 μιλίων με δηλώσεις της, αλλά και με πράξεις των οργάνων της διαδηλώνει εμπράκτως ότι δεν αποδέχεται τα 12 μίλια, δεν είναι ούτε απίθανο, ούτε νομικώς παράλογο ένα διεθνές δικαστήριο στο μέλλον να αποφανθεί ότι η Ελλάδα έχασε το δικαίωμά της στα 12 μίλια.

Ενώ δηλαδή ακόμη και σήμερα η Ελλάδα έχει ένα τρομερό νομικό οπλοστάσιο, τα οποίο θα μπορούσε να ενισχύσει με δηλώσεις και πράξεις των εκπροσώπων της, τίποτα τέτοιο δεν πράττει και παρακολουθεί άβουλη ως ανίσχυρη τις δυναμικές ενέργειες και πρωτοβουλίες των τούρκων, που από χαμένοι νομικά, στο τέλος θα βρεθούν «από πάνω», και με το νόμο.

Οι Τούρκοι θα μπορούν να παραθέσουν στο δικαστήριο σειρά συστηματικών και επί δεκαετίες δηλώσεων των εκπροσώπων τους ότι δεν δέχονται τα 12 μίλια. Θα παραθέσουν επίσης και πράξεις της χώρας τους, διά των οποίων εμπράκτως ηρνήθησαν το καθεστώς των 12 μιλίων, όπως στρατιωτικά επεισόδια στο Αιγαίο, από τα οποία προκύπει ότι και με δηλώσεις, αλλά και διά της βίας, αρνούνται τα 12 μίλια.
Η Ελλάδα σε ένα τέτοιο δικαστήριο δεν θα έχει να αντιπαραθέσει ελληνικές δηλώσεις και πολύ περισσότερο ενέργειες δυνάμει των οποίων θα φαίνεται η άσκηση του δικαιώματος των 12 μιλίων.

Άρα, με την συστηματική αποχή των Ελλήνων ηγετών από δηλώσεις περί του δικαιώματος της Ελλάδος στα 12 μίλια, χάνουμε εθνικό έδαφος. Χάνουμε όχι απλώς μία σπιθαμή εδάφους, που οι πολιτικοί διατείνονται ότι δεν θα παραδώσουν στον εχθρό, αλλά ολόκληρα τετραγωνικά χιλιόμετρα θαλασσίου υπεδάφους, με τεράστιο πλούτο σε ορυκτά, πετρέλαια κλπ.

Εάν αυτό δεν είναι εθνική απώλεια κεφαλαιώδους σημασίας, τότε τι είναι;

Σημειώσεις :

** Τα γεγονότα στα Ίμια κατέληξαν σε υποχώρηση της Ελλάδος, διότι αποδέχθηκε ότι σε ελληνικό έδαφος η Ελλάδα δεν έχει το δικαίωμα να υψώνει ελληνική σημαία, ούτε να τοποθετεί Έλληνες στρατιώτες! No flags, no troops, συμφώνησε ο Richard Holbrooke με Ελλάδα και Τουρκία για τα Ίμια, προκειμένουν να εκτονωθεί η τότε κρίση. Άρα, νομικώς η Ελλάδα δεν μπορεί να τοποθετήσει ελληνική σημαία, ούτε στρατό στο συγκεκριμένο ελληνικό έδαφος!

*** Η 4η παράγραφος της συμφωνίας της Μαδρίτης του 1996 αναφέρεται στον «σεβασμό στα νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία τους». Δηλαδή η Ελλάδα υπέγραψε διεθνές κείμενο που λέει ότι και η Τουρκία έχει ζωτικά συμφέροντα στο Αιγαίο!

πηγή