Του Κάτω Κόσμου ο κρατήρας

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο κρατήρας του Δερβενίου, το θαυμάσιο χρυσό εύρημα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, είναι συνδεδεμένο με τον Κάτω Κόσμο και την πίστη στη μεταθανάτια ζωή.

Αυτό επισημαίνει η καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, δρ Μπέριλ Μπαρ-Σάρα, στο βιβλίο της με τίτλο «Ο κρατήρας του Δερβενίου: Ενα αριστούργημα της κλασικής ελληνικής μεταλλουργίας».

Σε πρόσφατη διάλεξή της στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, η Αμερικανίδα καθηγήτρια τόνισε ότι το συνολικό εικονογραφικό πρόγραμμα του κρατήρα του Δερβενίου υποδηλώνει σκόπιμη σύνδεση με τον Κάτω Κόσμο και με κάποιου είδους πίστη στη μεταθανάτια ζωή.

Ο κρατήρας βρέθηκε σε τάφο και τα πλούσια ευρήματά του επιβεβαιώνουν την πιθανότητα η οικογένεια του νεκρού να αποδεχόταν μία τέτοια ερμηνεία.

Οι περίπλοκες τελετές καύσης για τις οποίες συναντώνται στοιχεία σε όλους -εκτός από έναν- τους αδιατάρακτους τάφους του Δερβενίου, ο πάπυρος του Δερβενίου που συνδέεται με έναν από τους τάφους, καθώς και πλήθος των χρυσών «ορφικών» πινακίδων που βρέθηκαν σε άλλες ταφές του 4ου αι. π.Χ. στη Μακεδονία και τη Θεσσαλία, ενισχύουν περαιτέρω μια ερμηνεία του εικονογραφικού μηνύματος του κρατήρα του Δερβενίου που αποδίδει στην παράσταση απροσδόκητο θρησκευτικό νόημα.

Ο κρατήρας του Δερβενίου, με ύψος σχεδόν ένα μέτρο, ανακαλύφθηκε το 1962 μέσα στον κιβωτιόσχημο τάφο του ύστερου 4ου αι. π.Χ., στο Δερβένι, 12 χλμ. βόρεια της Θεσσαλονίκης, κοντά στον αρχαίο οικισμό της Λητής. Τα υπολείμματα της καύσης ανήκαν σε άνδρα 35-50 ετών και σε νεότερη γυναίκα. Ο κρατήρας υπήρξε οικογενειακό κειμήλιο.

Ενα νόμισμα του Φιλίππου Β' της Μακεδονίας χρονολογεί την ταφή μετά το θάνατο του Φιλίππου το 336 π.Χ., όμως ο τύπος του αγγείου και η τεχνοτροπία των παραστάσεων ανάγουν την κατασκευή του κρατήρα γύρω στο 370 π.Χ., περισσότερο από μία γενιά αργότερα.

Η επιγραφή σε θεσσαλική διάλεκτο, αποτελούμενη από αργυρά γράμματα ένθετα στο χείλος του κρατήρα, υποδηλώνει ότι ο άνδρας που τάφηκε σε αυτόν ήταν Θεσσαλός από τη Λάρισα, σύμφωνα με την ερμηνεία που δημοσίευσε για πρώτη φορά το 1966 ο Ζαν Μπουσέ.

Η Λάρισα υπήρξε σημαντική πόλη της Θεσσαλίας, μιας περιοχής που ενοποιήθηκε από τον Φίλιππο Β' και τελικά τέθηκε υπό τον πλήρη έλεγχό του. Η Φιλίννα από τη Λάρισα, μία από τις συζύγους του Φιλίππου Β', προερχόταν πιθανώς από την αριστοκρατική οικογένεια των Αλευαδών.

Γιος της ήταν ο Φίλιππος Γ' ο Αριδαίος (πέθανε το 317), διάδοχος του θρόνου μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323.

Η δρ Μπέριλ Μπαρ-Σάρα τονίζει ότι η θεσσαλική οικογένεια που κατείχε τον κρατήρα πιθανόν να μετακινήθηκε από τη Λάρισα προς τη Λητή κατά τη δεκαετία του 350 και ένα ή περισσότερα από τα άρρενα μέλη της ίσως έγιναν εταίροι του Μακεδόνα βασιλέα και να πολέμησε μαζί του, στις τάξεις του θεσσαλικού ιππικού, που ενώθηκε αργότερα με τον στρατό του Φιλίππου.

Ο τάφος ανήκε σε στρατιωτικό, όπως φανερώνουν τα όπλα που βρέθηκαν σε αυτόν. Συντηρητές και μεταλλουργοί συμφωνούν ότι για την παραγωγή του αγγείου ομάδα τεχνιτών εργάστηκε σκληρά για διάστημα 18-24 μηνών.

ΣΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ

Πηγή:Ελευθεροτυπία