Οικισμοί νεολιθικής εποχής στην Πτολεμαϊδα

Οικισμούς της νεολιθικής εποχής (περί το 6.000 -6.500 π.Χ) εντόπισε η αρχαιολογική σκαπάνη στην πεδιάδα της Πτολεμαΐδας - περιοχή με υψόμετρο περίπου 700 μέτρων μεταξύ των βουνών Βέρμιο και Άσκιο, που φέρει την ονομασία Κίτρινη Λίμνη (λόγω του έλους που είχε δημιουργηθεί εκεί και αποξηράνθηκε στα μέσα του 20ου αιώνα).

Την παρουσίαση των νέων ευρημάτων έκανε απόψε σε ειδική εκδήλωση στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αιανής Κοζάνης, όπου στεγάζονται και εκτίθενται τα ευρήματα της περιοχής, η Λ΄ Εφορεία Προϊστορικών και κλασσικών αρχαιοτήτων και το Λιγνιτικό Κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας (με χρηματοδότηση του οποίου διεξάγονται οι αρχαιολογικές έρευνες).

Πρόκειται για τον παλαιότερο ίσως οικισμό των Βαλκανίων -μετά απ’ αυτόν που αποκαλύφθηκε στη Ν. Νικομήδεια Ημαθίας. Στην περιοχή εντοπίστηκε πυκνό οικιστικό σύμπλεγμα με εντοπισμένες 31 προς το παρόν θέσεις.

Η ανασκαφική έρευνα στην περιοχή χρονολογείται περί τα είκοσι χρόνια και εκτείνεται σε εκτάσεις δεκάδων στρεμμάτων, αλλά «το δυστύχημα είναι ότι πολλές από τις παραπάνω θέσεις με τον ανεκτίμητο πολιτισμικό πλούτο βρίσκονται εντός των ορίων ανάπτυξης των λιγνιτωρυχείων της ΔΕΗ», τόνισε στη διάρκεια της εκδήλωσης η προϊσταμένη της Λ΄ εφορείας Γεωργία Καραμήτρου - Μεντεσίδη

Οι ανασκαφές γίνονται με χρηματοδότηση και της ΔΕΗ (προβλέπεται από τον αρχαιολογικό νόμο ) η ολοένα όμως και αυξανόμενη ανάγκη για εξόρυξη μεγαλυτέρων ποσοτήτων λιγνίτη δημιουργεί προβλήματα στις ανασκαφές καθώς οι ρυθμοί ανάπτυξης της τεχνολογίας και των αναγκών σε ενέργεια είναι ταχύτεροι αυτών της αρχαιολογικής έρευνας .

Η ανασκαφή στη θέση Φυλλοτσαΐρι Μαυροπηγής έγινε σε έκταση πέντε στρεμμάτων περίπου, που σύμφωνα με τα συμπεράσματα των αρχαιολόγων (από τη μελέτη των ευρημάτων) κατοικήθηκε στην Αρχαιότερη Νεολιθική Εποχή (γύρω στο 6.500 π.Χ.).

Τα ανασκαφικά ευρήματα «έδειξαν» υπόγειους και ισόγειους οικισμούς ενισχυμένους περιμετρικά με πασσάλους, ενώ το δάπεδο τους ήταν κατασκευασμένο από ασβεστολιθική πλάκα πάχους 7-10 εκατοστών.

Οι οικίες ακανόνιστου ορθογώνιου σχήματος αποτέλεσαν την έκπληξη της έρευνας στην Μαυροπηγή και σύμφωνα με τους μελετητές - αρχαιολόγους μπορούν να συγκριθούν μόνο μ΄ αυτές της Νέας Νικομήδειας Ημαθίας.

Στο συγκεκριμένο χώρο εντοπίστηκαν επίσης 15 ταφές με πλούσια ταφικά ευρήματα (περί τα 2.000 αντικείμενα). Τα κεραμικά ευρήματα είναι στην πλειονότητα τους άβαφα και χονδροειδή.

Τα αντικείμενα είναι κυρίως πελεκητά λίθινα εργαλεία, υφαντικά βάρη, βελόνες και οστά με ίχνη επεξεργασίας, περίαπτα, λίθινες, οστέινες και πήλινες χάντρες και σε έξι σφραγίδες με ποικιλία σχεδίων. Τα λιγοστά ειδώλια αναπαριστούν κυρίως γυναικείες μορφές αλλά και ζώα (ξεχωρίζουν τρία πήλινα σε μορφή βουβάλου και ένα λίθινο σε μορφή βατράχου).

Η παρουσίαση των ευρημάτων έγινε απόψε στο κατάμεστο χώρο του μουσείου της Αιανής παρουσία των τοπικών αρχών, αλλά και πολλών κατοίκων που κλήθηκαν να ενημερωθούν για τα «προϊόντα» της ιστορίας του τόπου τους.

«Θεωρούμε ότι η θέση που ανασκάπτεται στη θέση Φυλλοτσαΐρι Μαυροπηγής μπορεί να αποτελέσει μέρος ενός πιλοτικού προγράμματος καταγραφής των πολιτισμικών στοιχείων που συνθέτουν αυτή την εποχή στο χώρο της Δυτικής Μακεδονίας.

Τα συμπεράσματα που μπορούν να προκύψουν από μια τέτοια έρευνα έχουν σχέση με την κατανόηση της εξελικτικής πορείας των πρώιμων γεωργοκτηνοτρόφων στο ίδιο οικολογικό περιβάλλον, τους παραλληλισμούς, ομοιότητες και διαφορές μεταξύ τους και συσχετίσεις, συγκρίσεις με άλλους πολιτιστικούς κύκλους.

Τα λιγνιτωρυχεία που προκύπτουν από την αναγκαιότητα χρήσης ηλεκτρικού ρεύματος στη ζωή μας, επηρεάζουν και την ιστορία της γης που αφορά στη γεωλογία, επηρεάζουν και την ιστορία του ανθρώπου λόγω των αρχαιοτήτων.

Η λειτουργία τους είναι επιβολή για μας, αλλά η προοπτική επιλογών έρευνας με στόχους είναι μέρος της προσωπικής (και συλλογικής από μέρους πολλών και του κράτους) ευθύνης και αποτελεί το δικό μας τρόπο (των αρχαιολόγων) του να αντισταθούμε σε κάθε πολιτιστική καταστροφή κερδίζοντας τη γνώση για μας και τους απογόνους, προς τους οποίους οφείλουμε ήδη απαντήσεις», τόνισε στη διάρκεια της παρουσίασης των ευρημάτων η αρχαιολόγος κ. Γεωργία Καραμήτρου Μεντεσίδη χαρακτηρίζοντας ως πρόκληση - πρόσκληση την περιοχή της Μαυροπηγής προκειμένου από έρημη κοινότητα λόγω της μετατόπισης του χωριού για να γίνει ευχερέστερη η εξόρυξη λιγνίτη, να μετατραπεί και σε περιοχή έρευνας, με λιγνιτωρυχεία και αρχαιότητες.

(ευχαριστούμε για το e-mail)