Χαρτογράφηση των γεωλογικών κινδύνων στα Βαλκάνια

Ο χάρτης των γεωλογικών κινδύνων των Βαλκανίων (Αλβανία, Βουλγαρία, Κόσσοβο, Σκόπια, Μαυροβούνιο και Ρουμανία) σε κλίμακα 1:1.000.000.

Η ΝΑ Ευρώπη είναι ένα από τα πιο σεισμογενή μέρη της ηπείρου αλλά μέχρι σήμερα δεν υπήρχε μια κοινή περιφερειακή προσέγγιση αξιολόγησης των κινδύνων. Ένα νέο πρόγραμμα χαρτογράφησης επιδιώκει να αλλάξει την κατάσταση αυτή.

Του Μπετίμ Μούκο για τους Southeast European Times – 05/05/08

Η βαλκανική χερσόνησος έχει την πλέον σύνθετη τεκτονική στην Ευρώπη. Η σεισμική δραστηριότητα έχει προκαλέσει σειρά από καταστροφικούς σεισμούς στην περιοχή, ισοπεδώνοντας ολόκληρα χωριά και προκαλώντας το θάνατο πολλών ανθρώπων.

Με χορηγία από το αμερικανικό ιδιωτικό ίδρυμα έρευνας και ανάπτυξης, μια μικρή ομάδα ειδικών από την Αλβανία, Βουλγαρία, Κόσσοβο, Σκόπια, Μαυροβούνιο και Ρουμανία δημιούργησε έναν νέο χάρτη ο οποίος απεικονίζει τους γεωλογικούς κινδύνους στις χώρες τους. Το πρόγραμμα αντιπροσωπεύει την πρώτη προσπάθεια που έγινε για τη δημιουργία ενός ομογενούς, σύνθετου χάρτη γεωλογικών κινδύνων για τα βαλκάνια.

Μέχρι σήμερα, το έργο αυτό πραγματοποιούνταν ξεχωριστά από διάφορους οργανισμούς και φορείς που συχνά εφάρμοζαν διαφορετικές μεθοδολογίες. Ωστόσο, οι σεισμοί και οι άλλοι κίνδυνοι δεν υπολογίζουν εθνικά σύνορα. Προβλήματα όπως ο συνωστισμός, η βιαστική και ανεπαρκής κατασκευή και προετοιμασία διαπιστώνονται σε πολλές χώρες. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι αυτό που έλειπε ήταν η διαπεριφερειακή προσέγγιση. Το νέο πρόγραμμα υπόσχεται να ανοίξει το δρόμο σε μελλοντικές προσπάθειες συνεργασίας.

Η πρώτη ιστορική τεκμηρίωση αναφορικά με τους σεισμούς στα βαλκάνια χρονολογείται στον 6ο π.Χ. αιώνα. Πολλές πόλεις και κωμοπόλεις υπέστησαν σοβαρές ζημιές ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, καταστράφηκαν τελείως από σεισμούς στο διάβα του χρόνου. Στην περιοχή κατά μέσο όρο προκαλείται σεισμός της κλίμακας 6,3 κάθε χρόνο. Μόνο τον περασμένο αιώνα, καταγράφηκαν περισσότεροι από 80 καταστροφικοί σεισμοί.

Τι προκαλεί τέτοια γεωλογική αστάθεια;

Τα βαλκάνια επηρεάζονται από τις μεγάλες λιθοσφαιρικές πλάκες της Ευρασίας και της Αφρικής καθώς και από μικρότερες όπως η αραβική πλάκα και η μικροπλάκα της Αδριατικής. Επιπλέον, πολλές άλλες τεκτονικές αλλαγές στο εσωτερικό συμβάλλουν στη συσσώρευση πιέσεων, που κατά καιρούς προκαλούν μεγάλη σεισμική δραστηριότητα.

Όσο ισχυροί κι αν είναι, οι σεισμοί δεν αποτελούν την μόνη απειλή. Οι κατολισθήσεις αποτελούν σύνηθες φαινόμενο. Άλλα φαινόμενα περιλαμβάνουν διεργασίες υγροποίησης, κατακρημνίσεις, διάβρωση, υποχώρηση και επέκταση του εδάφους. Αυτά προκαλούν κινδύνους και για το περιβάλλον, την ανθρώπινη ζωή και την οικονομία.

Οι συντάκτες του χάρτη κατά τη διάρκεια εργαστηρίου στην Οχρίδα: (πίσω σειρά από αριστερά) Μιρκέα Ραντούλιαν (Ρουμανία), Άλμπερτ Άβξι (Αλβανία), Μπογκντάν Γκρέκου (Ρουμανία). (Μπροστινή σειρά από αριστερά) Σιγκύρι Αλία (Αλβανία) Νεκουλάε Μαντρέσκου (Ρουμανία), Μάρτζορι Σενεχάλ (ίδρυμα Ε&Α, ΗΠΑ), Ζοράν Μιλουτίνοβιτς (Σκόπια), Μπετίμ Μούκο (κύριος συντάκτης και συντονιστής, ΗΠΑ), Ντεφρίμ Σκούπι (Αλβανία), Ζενούν Ελεζάι (Κόσοβο). [Φωτογραφία κατά παραχώρηση του Σταν Σίρερ]

Μολονότι τα Βαλκάνια επηρεάζονται από πολλού από τους γεωλογικούς κινδύνους, οι πρόσφατες κοινωνικο-οικονομικές και πολιτικές αλλαγές καθιστούν πιο προστακτική την ανάγκη επαρκούς αντιμετώπισης. Μετά την πτώση του κομμουνισμού, οι περισσότερες χώρες της περιοχής ξεκίνησαν μια βιαστική τροχιά μετάβασης από τον ολοκληρωτισμό προς τη δημοκρατία. Η απότομη ανάπτυξη της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς προκάλεσε ανεξέλεγκτες μετακινήσεις ανθρώπων, βιαστική κατασκευή κατοικιών και ευκολιών και δυσανάλογες συγκεντρώσεις ανθρώπων στις μεγάλες πόλεις ή γύρω από αυτές.

Σε συνδυασμό με την τεκτονική της περιοχής, οι τάσεις αυτές υποδηλώνουν μελλοντικές καταστροφές. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοηθούν, μελετηθούν και χαρτογραφηθούν τα στοιχεία των γεωλογικών κινδύνων προκειμένου να κατανοηθεί η ζημιά που θα μπορούσαν να προκαλέσουν.

Το νέο πρόγραμμα χαρτογράφησης αποτελεί καινοτομία από πολλές πτυχές. Κατ' αρχάς, κατέστη δυνατό μέσω του διαδικτύου, το οποίο επέτρεψε στις ομάδες από διαφορετικές χώρες να επικοινωνούν μέσω του διαδικτύου. Οι ομάδες πραγματοποίησαν επίσης κι εργαστήριο στην Οχρίδα της ΠΓΔΜ κατά τα τέλη του Μάρτη 2007 και μια συνάντηση στα Τίρανα κατά τα τέλη Αυγούστου του ίδιου έτους.

Η χαρτογράφηση εφαρμόζει την τεχνολογία GIS προκειμένου να έχει μεγαλύτερο βάθος και ακρίβεια. Το αποτέλεσμα είναι ένα εργαλείο υψηλής τεχνικής που ενσωματώνει πολλά και διαφορετικά σύνολο δεδομένων προκειμένου να δώσει μια γενική εικόνα του τρόπου με τον οποίο οι γεωλογικοί κίνδυνοι επηρεάζουν μια κοινότητα, μια περιοχή ή μια χώρα. Η εκπόνηση της χαρτογράφησης και του χάρτη έγιναν από την αλβανική γεωλογική υπηρεσία που εδρεύει στα Τίρανα.

Η πλέον καινοτόμος συνδρομή του προγράμματος ωστόσο έγκειται στην προσπάθεια εξέτασης του προβλήματος σε περιφερειακή βάση. Κατά το παρελθόν, οι οργανισμοί των συμμετεχουσών χωρών ακολουθούσαν διαφορετικές μεθόδους και τεχνικές συλλογής, απεικόνισης και αξιολόγησης των πληροφοριών που αφορούν στους γεωκινδύνους. Ακόμη και μέσα στα πλαίσια της ίδιας χώρας, μπορεί κανείς να βρει την εφαρμογή μη ενοποιημένων τεχνικών και μεθοδολογιών για τα ίδια φαινόμενα.

Τα επιτεύγματα του προγράμματος δεν σταματούν εδώ. Οι συντάκτες σκέφτονται να διασπείρουν τη δουλειά τους μέσω διαφόρων συνεδρίων και να καταστήσουν τα αποτελέσματα διαθέσιμα σε φορείς λήψης αποφάσεων και χάραξης πολιτικής στα Βαλκάνια με τη διάθεση του χάρτη στις αντίστοιχες γεωλογικές και περιβαλλοντικές αρχές.

Οι πληροφορίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν τις αρχές στην αποτελεσματικότερη χρήση ανεπαρκών πόρων. Μολονότι οι προσπάθειες πρόληψης κωλύονται από διοικητικά προβλήματα και την έλλειψη πόρων, χαρακτηριστικά των κρατών που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, οι χώρες της ΝΑ Ευρώπης ελπίζουν ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί -- ιδιαίτερα στο πλαίσιο της διεύρυνσης της ΕΕ. Τρεις χώρες -- η Βουλγαρία, η Ελλάδα και η Ρουμανία -- είναι ήδη μέλη της ΕΕ.

Οι άλλες βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια προσχώρησης που κυμαίνονται από την επίσημη αναγνώριση ως χώρες υπό ένταξη έως χώρες που διαπραγματεύονται Συμφωνία Σταθερότητας και Σύνδεσης. Υπάρχουν διάφορα προενταξιακά προγράμματα και προγράμματα για τις χώρες μέλη, προσφέροντας κοινά και διασυνοριακά προγράμματα για τη βελτίωση των οδικών υποδομών και ευκολιών.

Πηγή:balkan-info.com