ΟΙ ΣΕΙΡΗΝΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΙΝΕΣ

Του Κωστή Παπαγεωργίου

Στην επαρχία Αποκορώνου του νομού Χανίων, μετά την αρχαία πόλη της Απτέρας, βρίσκεται το χωριό Στύλος, στην άκρη ενός καταπράσινου κάμπου. Εδώ στην πλατεία του χωριού, κάτω από τα αιωνόβια πλατάνια, βρίσκονται οι πλούσιες πηγές του ποταμού Κοιλιάρη, που αποτελούν ένα πολύτιμο κεφάλαιο για την περιοχή.

Ανάμεσα στα αξιοθέατα του χωριού, τα οποία είναι πολλά και ενδιαφέροντα, συναντήσαμε κάτι ομολογουμένως μοναδικό δίπλα στη δίκλιτη εκκλησία του 11ου αιώνα, που τιμάται στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο και τον Άγιο Νικόλαο...

Τα απολιθωμένα οστά ενός ζώου που βρίσκονται αρθρωμένα σε ανατομική θέση, ενσωματωμένα σε μία πλάκα μαργαϊκού ασβεστόλιθου, η οποία είναι τοποθετημένη στον περίβολο της εκκλησίας.

Φωτογραφίσαμε αυτό το εντυπωσιακό απολίθωμα και ήρθαμε σε επαφή με τον παλαιοντολόγο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας κ. Γιώργο Ηλιόπουλο, ο οποίος μας αποκάλυψε την πανάρχαια καταγωγή αυτού του ζώου.

Ο σκελετός του είναι σχεδόν πλήρης, εκτός από το κρανίο, το οποίο φαίνεται ότι έχει αποκοπεί μηχανικά από το υπόλοιπο μπλοκ. Διακρίνονται καθαρά η σπονδυλική στήλη, που αναπτύσσεται κατά μήκος της ασβεστολιθικής πλάκας, και οι πλευρές από τις οποίες οι μισές είναι στραμμένες προς το επάνω μέρος του ζώου, ενώ οι υπόλοιπες προς τα κάτω.

Όπως μας εξήγησε ο κ. Ηλιόπουλος, η παραμόρφωση αυτή συνέβη διότι, καθώς πέθανε το ζώο και ακούμπησε το κουφάρι του πάνω στον πυθμένα της θάλασσας, σκεπάστηκε πολύ γρήγορα από ιζήματα τα οποία βοήθησαν στο να διατηρηθεί και να απολιθωθεί ο σκελετός του, συγχρόνως όμως το βάρος τους συμπίεσε και παραμόρφωσε τη θωρακική περιοχή, δίνοντας στις πλευρές την εικόνα που βλέπουμε σήμερα.

Όπως διαπιστώθηκε από τους επιστήμονες του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, το σπάνιο απολίθωμα, που είναι το καλύτερα διατηρημένο από όσα έχουν βρεθεί στην Κρήτη, ανήκει σε ένα ζώο το οποίο ονομάζεται Metaxytherium Medium.

Ένας ολόκληρος σκελετός αυτού του ζώου βρίσκεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Παρίσι, ο οποίος βρέθηκε στη νότια Γαλλία.Το Metaxytherium Medium ανήκει στην ομάδα των θηλαστικών, στην τάξη που ονομάζεται Σειρήνια. Είναι υδρόβια θηλαστικά, τα οποία είναι γνωστά ως θαλάσσιες αγελάδες, ονομασία που οφείλουν στον τρόπο διατροφής τους. Η ονομασία Σειρήνια οφείλεται στις μυθικές Σειρήνες.

Οι μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι, μέσα στους οποίους βρέθηκε το περίφημο απολίθωμα του Στύλου, έχουν ηλικία 7-8 εκατομμύρια χρόνια και το ζώο έζησε την εποχή που οι γεωλόγοι ονομάζουν "Απώτερο Μειόκαινο".

ΕΜΦΑΝΙΣΤΗΚΑΝ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΠΕΡΙΠΟΥ 50 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑ

Τα Σειρήνια εμφανίστηκαν πριν περίπου 50 εκατομμύρια χρόνια κατά τη Γεωλογική Εποχή Ηώκαινο, στην αρχή του καινοζωικού αιώνα. Σε αντίθεση με σήμερα, κατά το Άνω Μειόκαινο στην περιοχή της Κρήτης υπήρχαν πολλές περίοδοι όπου παρουσιάζονται εκτεταμένες περιοχές ρηχών και ζεστών υδάτων τα οποία ευνοούσαν την ανάπτυξη κοραλλιογενών υφάλων.

Σε αυτά τα ύδατα η παρουσία των υδρόβιων αγγειόσπερμων ήταν πολύ σημαντική, καθώς αποτελούσαν τροφή και άρα ευνοούσαν την ύπαρξη Σειρηνίων. Τα ρηχά αυτά ύδατα και η παρουσία των Σειρηνίων πιθανότατα χαρακτηρίζουν περιοχές κοντά σε ακτογραμμές και συνεπώς περιοχές κοντά σε χέρσο.

ΤΕΣΣΕΡΑ ΕΙΔΗ ΣΕΙΡΗΝΙΩΝ

Σήμερα υπάρχουν 4 αρτίγονα είδη Σειρηνίων από δύο οικογένειες και ακόμη ένα που εξαφανίστηκε πρόσφατα, το 18ο αιώνα. Είναι οι οικογένειες Trichechidae (Trichechus manatus, Trichechus senegalensis, Trichechus inunguis), και Dugongidae με την υποοικογένεια Dugonginae να έχει ένα είδος, το Dugong dugon, το οποίο και αποτελεί απόγονο του Metaxytherium medium και την υποοικογένεια Hydrodamalinae να περιλαμβάνει ένα είδος το Hydrodamalis gigas (Steller’s Sea Cow), που εξαφανίστηκε το 1768.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει η Καλιάνα Σβανά στη μεταπτυχιακή της διατριβή για τα Σειρήνια, στη μεσογειακή λεκάνη έχουν βρεθεί πολλές και σημαντικές θέσεις απολιθωμένων ευρημάτων Μειοκαινικών και Πλειοκαινικών Σειρηνίων στην Ιταλία, τη Γαλλία, την Καταλανική Ισπανία, τη Μαγιόρκα, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, τη Γερμανία και φυσικά την Κρήτη, που μέχρι σήμερα είναι η μοναδική περιοχή στον ελληνικό χώρο όπου υπάρχουν καταγεγραμμένες βιβλιογραφικές δημοσιεύσεις για ανεύρεση απολιθωμάτων Σειρηνίων (Symeonidis et. al. 1973, Marcopoulou-Diacantoni 2001, Marcopoulou-Diacantoni et al 2004, Koegel 2004, Σβανά 2007, Σβανά et al 2007).

Η ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΣΤΥΛΟΣ

Η πραγματική τοποθεσία που βρέθηκε το απολίθωμα εντοπίζεται νότια του χωριού Στύλος. Τα απολιθώματα βρέθηκαν ενσωματωμένα ως μπλοκ μαργαϊκού ασβεστόλιθου από τους ανθρώπους του χωριού λίγο έξω από το χωριό Στύλος και το μετέφεραν μέσα στο χωριό όπου το τοποθέτησαν στον περίβολο της εκκλησίας.

Καθώς τα απολιθώματα ήταν εκτεθειμένα στις καιρικές συνθήκες, έχουν διαβρωθεί αρκετά και τον τελευταίο χρόνο επιχειρήθηκαν κάποιες προκαταρκτικές εργασίες συντήρησής τους. Η διάβρωση που υφίσταται λόγω των κλιματολογικών συνθηκών δεν είναι η ίδια σε όλη την έκταση του απολιθώματος και επιπλέον υπάρχει εκτεταμένη ανάπτυξη λειχήνων σε ολόκληρο το απολιθωματοφόρο μπλοκ.

Ο μετακρανιακός σκελετός, ο οποίος παρέμεινε στο μπλοκ, είναι σχεδόν ολοκληρωμένος και εξαιρετικά αρθρωμένος και βρίσκεται σε ορθή ανατομική θέση. Υποθέτουμε ότι το ζώο αποτέθηκε σε περιβάλλον με ήρεμα νερά, καθώς τα οστά του δε διασκορπίστηκαν και παρέμειναν μάλιστα σε τέτοια ανατομική θέση.

Υπάρχει σίγουρα άμεση ανάγκη προστασίας με την κατασκευή στέγαστρου και κατάλληλης έκθεσής του και ενημέρωσης του κοινού, αλλά και των τουριστών γι’ αυτό το μοναδικό εύρημα που αποτελεί και σημείο αναφοράς για την περιοχή.

ΟΙ ΜΥΘΟΙ

Οι μύθοι και οι ιστορίες για Σειρήνες ξεκινούν από το ομηρικό έπος της "Οδύσσειας", φτάνοντας μέχρι και τον περασμένο αιώνα με ιστορίες ναυτικών για Σειρήνες και γοργόνες που τους μάγεψαν στα ταξίδια τους στη θάλασσα.

Όλοι αυτοί οι μύθοι δεν είναι ανυπόστατοι παρά μόνο στηρίζονται σε συναντήσεις των ναυτικών με αυτά τα υπέροχα θαλάσσια θηλαστικά που ονομάζονται Σειρήνια και που θυμίζουν ανθρώπινη γυναικεία μορφή στο πάνω μέρος του σώματός τους.

Είναι μεγάλα και παχιά υδρόβια θηλαστικά με ένα ατρακτοειδές σώμα χωρίς διακριτό λαιμό που καταλήγει σε ένα πλατύ ουραίο πτερύγιο, με τα πάνω άκρα να έχουν μετατραπεί σε πτερύγια κολύμβησης και τα κάτω άκρα να απουσιάζουν.

Διαβιούν σε ρηχές παράκτιες θάλασσες ή γλυκά νερά τροπικών περιοχών και τρέφονται με υδρόβια αγγειόσπερμα φυτά.

Πηγή:neakriti.gr