Αγνωστες πτυχές της Ιστορίας της Θράκης: η αυτονομία των Πομάκων (1878-1885) [Μέρος πρώτο]

Οι Οθωμανοί κατέστειλαν εύκολα και γρήγορα την εξέγερση των Βουλγάρων τον Απρίλιο του 1876 εξαπολύοντας παράλληλα τη συνήθη εκστρατεία τρόμου και αντιποίνων εναντίον του άμαχου πληθυσμού.

Η σφαγή του Batak όπου περίπου 5.000 Βούλγαροι, κυρίως γυναίκες και παιδιά, δολοφονήθηκαν μένει ανεξίτηλη στη βουλγαρική εθνική μνήμη.

Η νίκη των οθωμανικών όπλων όπως και τα αντίποινα οφείλονται κυρίως σε άτακτα στρατεύματα που στελεχώθηκαν από ντόπιους μουσουλμάνους, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονταν και οι Πομάκοι.

Το επόμενο έτος η Ρωσία κήρυξε τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το τέλος του πολέμου βρίσκει τη Ρωσία νικήτρια να υπαγορεύει τους όρους της.

Μεταξύ αυτών ο σημαντικότερος ήταν η ίδρυση της Μεγάλης Βουλγαρίας, στην οποία περιλαμβανόταν φυσικά και η περιοχή της Ροδόπης, η πατρίδα των Πομάκων.
Η απάντησή τους ήταν η εξέγερση. Σύντομα πολλοί μουσουλμάνοι από άλλες περιοχές αλλά και Οθωμανοί διοικητικοί υπάλληλοι και στρατιωτικοί έσπευσαν να τους υποστηρίξουν.

Τον Ιούνιο του 1878 οι Πομάκοι δήλωσαν στη μικτή ευρωπαϊκή αποστολή ότι «ηναγκάσθησαν να άρωσι τα όπλα κατά των Ρώσων και Βουλγάρων ένεκεν των απείρων φρικαλέων ωμοτήτων τας οποίας διέπραξαν και διαπράττουσι κατ’ αυτών άμα ούτοι κατέλαβον την πατρίδα των, ότι αδυνατούσι εν οιαδήποτε περιπτώσει να συζήσωσι πλέον μετά των Βουλγάρων εν τη πατρίδι των και ότι θέλουσι διατηρήσει την επανάστασιν μέχρις εσχάτων, όπως καταδείξωσι τη Ευρώπη ότι ανάγκη η πατρίς αυτών, της οποίας οι κάτοικοι Οθωμανοί κέκτηνται την πλειοψηφίαν απέναντι των Βουλγάρων, να μη συμπεριληφθή εν τη Νοτίω Βουλγαρία (Ρωμυλία)».

Οι Πομάκοι, ως πιστοί μουσουλμάνοι, επιθυμούσαν την επιστροφή της πατρίδας τους υπό τη διοίκηση του Χαλίφη των Πιστών, δηλαδή του Οθωμανού Σουλτάνου. Επειδή όμως κάτι τέτοιο ήταν ανέφικτο, έθεσαν ως πολιτικό στόχο την αυτονόμησή τους. Το Μάιο του 1879 διέθεταν 8.000 ενόπλους. Τον Ιούνιο, σύμφωνα με τη μικτή ευρωπαϊκή αποστολή, ανέρχονταν σε 30.000.

Σύμφωνα με την έκθεση του Ελληνα προξένου στη Φιλιππούπολη Α. Ματάλα, οι αυτονομιστές «εσχημάτισαν αμυντική και δυσδιάσπαστον γραμμήν, αρχομένην από της Τσεπίνας νοτιοδυτικώς της Φιλιππουπόλεως ένθα αρχίζει η διοικητική περιφέρεια Νευροκοπίου και διήκουσαν οριζοντίως προς ανατολάς μέχρι της ετέρας άκρας της διοικητικής περιφερείας Φιλιππουπόλεως, δηλαδή του Χάσκιοϊ». Αναφέρει μάλιστα ότι το σημαντικότερο επαναστατικό κέντρο ήταν το Αχί Τσελεμπί (σήμερα βρίσκεται στη Βουλγαρία).

Οι Αγγλοι έσπευσαν να υποστηρίξουν τους Πομάκους. Σύμφωνα με την έκθεση του Ελληνα υποπρόξενου Καβάλας, ο Πολωνός στρατηγός S. Rochetin (ηγείτο μιας ομάδας που απαρτιζόταν από τον υπάλληλο της αγγλικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη Cullen, δύο Αγγλους αξιωματικούς, δύο Πολωνούς και έναν Ούγγρο) είπε ότι «ο σκοπός της μεταβάσεώς των εις Ξάνθην, Ροδόπην και Γκιουμουλτζίναν είναι πολιτικός και φιλανθρωπικός. Πολιτικός μεν όπως βοηθήσωσι την εν Ροδόπη επανάστασιν διά χρημάτων, όπλων, πολεμοφοδίων, τροφών και διά στρατολογιών προσφύγων Πομάκων, φιλανθρωπικός δε ίνα περιθάλψωσι τας καταφυγούσας εις τα μέρη ταύτα οικογενείας αυτών».

Ο Ν. Γεννάδης σε έκθεσή του (2/8/1878) αναφέρει ότι τα πολεμοφόδια και οι τροφές προέρχονταν από το εξωτερικό και ιδίως από την Αγγλία και διατυπώνει την εκτίμηση: «Τα επαναστατικά αυτά στίφη εισί καλώς διωργανωμένα, ότι κατέχουσι πολλάς και λίαν οχυράς θέσεις και ότι επομένως δυσχερώς λίαν καταβληθήσεται η ανταρσία». Προσθέτει μάλιστα ότι οι επαναστάτες βρίσκονται «υπό την Αρχηγίαν ενός Αγγλου, Σαιν Κλαιρ καλουμένου, εις ου το επιτελείον ευρίσκονται και έτεροι Ευρωπαίοι, προπάντων Αγγλοι».

Γιώργος Ξ. Καλαντζής

Πηγή:blogs.e-tipos.com